مشکلات سیستم بانکی، ریشه در اقتصاد کلان دارد

نظام بانکداری کشور از ارکان نظام پولی و مالی کشور است که با تمام بخش‌های اقتصادی اعم از تولیدی، خدماتی و. . . در ارتباط است. در سال‌های اخیر اظهارنظرها و انتقادات زیادی از نظام بانکی صورت گرفته و بسیاری از افراد مشکلات اقتصاد را از وضعیت سیستم بانکی در ایران می‌دانند. این در حالی است که بخشی از منابع در اختیار بانک‌ها، به دلیل عدم ایفای تعهدات قفل شده است.

مطالبات معوق، بزرگ‌ترین مشکل سیستم بانکی

پیرامون مشکلات سیستم بانکی در کشور، مصطفی بهشتی‌روی، عضو هیات‌مدیره بانک پاسارگاد به «فرصت امروز» گفت: در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکل سیستم بانکی کشور مطالبات معوق است که آن هم ناشی از بدهی دولت به اکثر شرکت‌ها است که برای دولت و شرکت‌های دولتی کار کردند و نتوانستند پول‌های‌شان را وصول کنند و متعاقبا قادر به بازپرداخت بدهی‌های‌شان به سیستم بانکی نبودند و از این بابت بخشی از منابع در اختیار بانک‌ها قفل شده و سیال نیست که به چرخه اقتصاد بازگردد و در اختیار سایر نیازمندان قرار بگیرد. امیدواریم با تدابیری که برای صدور اوراق بدهی پیش‌بینی و مطرح شده، دولت و شرکت‌های دولتی تعهدات خود را نسبت به شرکت‌ها از محل وجوه حاصل از فروش این اوراق ایفا کنند تا متقابلا شرکت‌ها نیز بتوانند بدهی خود را به سیستم بانکی بپردازند. اینها مشکلاتی است که در حیطه داخلی می‌توان به آنها اشاره کرد.

وی افزود: مشکل عمده سیستم بانکی مشکلی است که در گردش منابع در اختیار بانک‌ها وجود دارد. برخی مشکلات جزئی‌تری هم که ممکن است در قسمت‌های مختلف وجود داشته باشد این است که دربعضی موارد ممکن است ما با مقررات بسیار سختی مواجه باشیم و در برخی قسمت‌ها ممکن است کمبود ضابطه‌ها و مقررات داشته باشیم ولی بانک‌ها در چارچوب ضوابطی که وجود دارد کار خود را انجام می‌دهند. اگر از این مسئله بزرگ مطالبات معوق بگذریم هیچ مشکل اساسی دیگری در سیستم بانکی وجود ندارد.

بهشتی روی ادامه داد: در عرصه بانکداری بین‌المللی به دلیل اینکه چندین سال کشور در شرایط نامناسبی قرار داشته و به خاطر برخی اقداماتی که در دوره دولت‌های قبلی انجام شده، بانک‌های خارجی روابط‌شان را با ایران قطع کرده بودند. اماخوشبختانه اخیرا با اجرایی شدن برجام این رابطه‌ها در حال برقراری است و می‌تواند از این بابت بر چرخه بانکداری بین‌المللی تاثیر مثبت داشته باشد و این امیدواری را می‌دهد که این مشکلات حل می‌شود. در واقع مشکل اساسی از سیستم بانکی نیست بلکه از سوی بخش‌های مختلف و تولید است که نتوانستند بدهی خود را بپردازند و سیستم بانکداری را قفل کرده‌اند.

تمایز بانکداری کشور با بانکداری پیشرفته

عضو هیات‌مدیره بانک پاسارگاد با اشاره به تفاوت‌های نظام بانکداری کشور با نظام بانکداری پیشرفته اظهار کرد: نظام بانکداری کشور ساده است و عموما بانک‌ها در کنار خدماتی که ارائه می‌دهند دو کار اصلی را انجام می‌دهند که جمع‌آوری منابع و سپرده‌ها و اعطای تسهیلات است. مسائلی که بانکداری بین‌المللی را دچار بحران کرده است، خوشبختانه یا متاسفانه در ایران وجود ندارد. ابزار مشتقه که در نظام‌های بانکی پیشرفته مرسوم است و بیشتر آن در بازارهای سرمایه است درنظام بانکی ما وجود ندارد و از این بابت می‌توان گفت ما در مقابل برخی ریسک‌ها مصون هستیم.

وی افزود: نظام بانکی ایران در حوزه بانکداری عملیات خرده‌بانکی چیزی کم از بانک‌های غربی ندارد و حداکثر خدماتی که قابل ارائه است توسط بانک‌های کشور ارائه می‌شود و حتی در برخی موارد نیز نسبت به بانک‌های غربی پیشرو بودند و دلیل آن این است که بانک‌های دیگر در دنیا بابت هر یک از خدماتی که ارائه می‌کنند کارمزد دریافت می‌کنند و این‌طور نبوده که برای اشاعه بانکداری الکترونیک هزینه‌های زیادی صرف کنند و هیچ گونه کارمزدی نگیرند و از این باب خدمات بسیار گسترده‌ای در نظام بانکی ما انجام می‌شود که حتی در بسیاری از کشورها ممکن است این خدمات که در حوزه عملیات خرده بانکی است به‌صورت رایگان برای هیچ کس ارائه نشود و از این بابت ما هیچ مشکلی نداریم. شاید جایی که ما مقداری نیاز به بهبود داریم مسائل مربوط به بانکداری سرمایه‌ای باشد که در این خصوص بانک‌ها می‌توانند بهبود داشته باشند و از این محل کارمزدهای خوبی جذب کنند و از محل این کارمزدها درآمدهای لازم را کسب کنند و این یکی از شیوه‌هایی است که از طریق آن می‌توانند نرخ سود تسهیلات را کاهش دهند.

بهشتی روی ادامه داد: در حال حاضر متاسفانه خدمات بانکی به‌صورت رایگان انجام می‌شود و از آنجا که بانک‌ها نمی‌توانند درآمدی از محل خدمات‌شان جذب کنند به ناچار مابه‌التفاوت نرخ سود دریافتی و پرداختی تنها منبع درآمدی بانک‌ها است. البته کانون بانک‌های خصوصی با هماهنگی بانک‌های دولتی تعرفه‌های خدمات کارمزدها را تنظیم کردند و به بانک مرکزی پیشنهاد دادند که امیدواریم با تصویب و ابلاغ آن بانک‌ها بتوانند بخشی از منابعی را که صرف سرمایه‌گذاری‌های سنگین در حوزه بانکداری الکترونیک کرده‌اند با کسب درآمد از محل کارمزدها جذب کنند واین راهگشایی باشد برای اینکه ما بتوانیم نرخ سود بانکی را کاهش دهیم.

سیستم بانکی مقصر نیست

عضو هیات‌مدیره بانک پاسارگاد با بیان اینکه من با نسبت دادن مشکلات اقتصاد به سیستم بانکی موافق نیستم، اظهار کرد: اینکه ما فکر کنیم مشکلات ما در سیستم بانکی است درست نیست. ما در بسیاری از بخش‌ها مشکلاتی داریم که از پنج دوره گذشته به ارث رسیده و همه را از چشم سیستم بانکی می‌بینیم. این یک استنباط نادرست است که می‌تواند تمام مشکلات را بی‌مورد و بی‌دلیل به عهده سیستم بانکی بگذارد. نظام بانکی منابع مردم را تجهیز می‌کند تا از این طریق تسهیلات بدهد و از محل این تسهیلات کار تولیدی انجام و ارزش افزوده ایجاد شود و سرمایه گذاشته شده در بانک نیز در چارچوب عقود اسلامی و سود متعلقه به سپرده گذار بازگردد.

حال اینکه در این چرخه مشکلاتی وجود دارد که خارج از سیستم بانکی است و رکود اقتصادی وجود دارد و تولید ناخالص داخلی 6 واحد تنزل پیدا می‌کند را نباید از چشم نظام بانکی دید. کدام بانک مقصر این امر است؟ اتفاقا اینجا بانک است که در ایفای آن قراردادها اصرار می‌کند تا بتواند تعهد خود را در برابر سپرده‌گذاران که به‌عنوان وکیل‌شان عمل کرده انجام دهد. این روزها مطالب و انتقادات مختلفی از سیستم بانکی مطرح می‌شود. یکی می‌گوید نباید سود بگیرند و یکی می‌گوید جریمه تاخیری که در قراردادها نوشته شده نباید گرفته شود. از این بابت به بیراهه داریم می‌رویم. اینها مشکل نظام بانکی نیست. ما باید در بخش‌های دیگر اصلاحاتی انجام دهیم تا مشکلات بانک‌ها هم حل شود.

* ارتباط با کارشناس: [email protected]