چالش های ورود قشر تحصیلکرده به بازار کار بررسی می شود / دانشگاه و صنعت، در فاصله ای دور از هم

امروزه با توجه به اشاعه دانشگاه ها و مراکز علمی متعدد در کشور، مدرک گرایی رواج یافته و سالانه شاهد فارغ التحصیلی گروه عظیمی از جوانان تحصیلکرده هستیم که البته کمتر از مهارت های لازم برای ورود به بازار کار برخوردارند و این همان چالشی است که صاحب نظران از آن به عنوان فاصله بین صنعت و دانشگاه یاد می کنند.

براساس آمار، بین سال های 85 تا 94 جمعیت بیکار دارای تحصیلات عالی رشد 3.5 درصدی و نرخ بیکاری جمعیت دارای تحصیلات عالی رشد 2.3 درصدی داشته است. همچنین نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت دارای تحصیلات عالی در این سال ها کاهش 5.1 درصدی داشته است.

بر این اساس، درحالی که کارشناسان بر لزوم استفاده از توان و تخصص قشر تحصیلکرده در زمینه تولید تکنولوژی تأکید می کنند، واقعیت آن است که قشر تحصیلکرده متمایز از قشر دارای مدرک است و داشتن مدرک دانشگاهی لزوما به معنای داشتن تخصص نیست. در این گزارش  «فرصت امروز» چالش های ورود قشر تحصیلکرده به عرصه کار و تولید فناوری ها و تکنولوژی های نوین را بررسی کرده است.

***

شهاب نادری:

 دانشگاه و صنعت باید در کنار هم باشند

شهاب نادری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم پاوه با تأکید بر تأثیر نزدیکی دانشگاه و صنعت در کاهش بیکاری قشر باسواد، معتقد است که فاصله دانشگاه و صنعت از هم موجب می شود تا دانشجویان پس از فارغ التحصیلی و هنگام ورود به بازار کار، هیچ مهارتی نداشته باشند.

چرا میزان بیکاری جوانان تحصیلکرده در کشور افزایش یافته و بیشترین میزان بیکاری مربوط به این قشر است؟

امروزه با توجه به وجود دانشگاه های متعدد در کشور، مدرک گرایی و گرفتن مدرک رواج یافته است. البته ارتقای سطح سواد و تحصیلات در کشور از نظر مسائل اجتماعی، بهبود روابط اجتماعی و ارتقای فرهنگ جامعه بسیار مثبت و تأثیرگذار است اما متأسفانه بی توجهی دولت نسبت به جوانان، باعث شده تا امروز نتواند مسئله اشتغال را مدیریت کند.

در حوزه انتخابیه خودم یعنی استان کرمانشاه طی یک بررسی دقیق به این نتیجه رسیده ام که 97.5درصد بیکاران در این منطقه دارای تحصیلات لیسانس و بالاتر و صرفاً 2.5درصد آنها بی سواد هستند. این واقعیت نشان می دهد که بیشترین آمار بیکاری مربوط به قشر تحصیلکرده است و در سطح کل کشور هم به همین ترتیب است.

یعنی در هر خانواری چند فرزند دارای تحصیلات بالاتر از لیسانس بیکارند و این نشان می دهد که ارتباط دانشگاه ها با صنعت بسیار ضعیف است و دولت به صورت ضعیف دانشگاه ها را مدیریت می کند. درواقع دانشجویان هنگام فارغ التحصیلی هیچ مهارتی بلد نیستند و به همین دلیل تأکید ما بیشتر بر کسب مهارت و مهارت آموزی است تا گرفتن مدرک و داشتن تحصیلات دانشگاهی، بنابراین دانشگاه و صنعت باید در کنار هم باشند.

چون نزدیکی دانشگاه و صنعت در کاهش بیکاری قشر باسواد تأثیرگذار است؛ اما اگر دانشگاه و صنعت از هم فاصله داشته باشند، دانشجویان پس از فارغ التحصیلی، زمانی که وارد بازار و جامعه می شوند، هیچ مهارتی ندارند.

یکی از چالش های عمده در بخش صنایع، عدم دسترسی به تکنولوژی های نوین و روز است. به نظر شما چرا از قشر تحصیلکرده برای تولید تکنولوژی استفاده نمی شود؟

وقتی یک فرد تحصیلکرده صرفاً یکسری مباحث تئوری را در دانشگاه فراگرفته و عملاً کاری انجام نداده و در مهارت خاصی تعلیم ندیده است، باید پس از فارغ التحصیلی به دنبال کسب مهارت هم برود. به همین دلیل در بخش صنعت و تکنولوژی دیرتر جذب بازار کار می شود. تجربه نشان می دهد که بعضاً دانشجویان حتی در حد دیپلم و سیکل هم سواد ندارند و حتی برخی افراد دارای لیسانس اشتباه نگارشی و غلط املایی در نوشتن دارند.

پس این مسائل هم در جامعه ما وجود دارد و نباید همه تقصیرات را متوجه قشر خاصی بدانیم. متأسفانه امروز حتی سطح سواد و علم و تخصص و مدیریت برخی اساتید دانشگاهی جای انتقاد و سوال دارد و حتی سواد و معلومات برخی دانشجویان از این اساتید بسیار بالاتر است و این موارد از مشکلات موجود در جامعه است که امیدواریم با مدیریت خوب دولت حل شود.

آیا به طور کلی تکنولوژی های مورد نیاز باید با استفاده از تخصص قشر تحصیلکرده تولید شود یا آنها را از کشورهای دیگر وارد کنیم؟

مسلما بهتر است که تکنولوژی های مورد نیاز در داخل تولید شود و وابسته به دیگر کشورها نباشیم. فراموش نکنیم که تکنولوژی و علم هسته ای ایران حرف اول را می زند.

 بنابراین اگر در سایر بخش ها هم تکنولوژی ها را با علم و دانش قشر متخصص تحصیلکرده تولید کنیم، بسیار بهتر است.

***

بهروز سرابندی:

قشر تحصیلکرده با قشر مدرک دار متفاوت است

بهروز سرابندی، مدرس دانشگاه و رئیس مرکز توسعه صنعتی ساختمان، بر این باور است که رکود گسترده حاکم بر تمامی صنایع، حوصله و فرصت تجسس برای تولید فناوری های جدید را کاهش داده است.

به نظر شما آیا بهتر است تکنولوژی های روز را از کشورهای خارجی وارد کنیم یا این تکنولوژی ها با استفاده از تخصص اقشار تحصیلکرده در داخل کشور تولید شود؟

مسلم است که قشر تحصیلکرده برای ورود فناوری های نوین به کشور از ابزار مختلفی استفاده می کند که یکی از این ابزار، دسترسی به بازارهای فناوری های نوین در کشورهای در حال پیشرفت است و ارزش فناوری های نوین وقتی بارز می شود که در مقایسه و تعامل و تقابل با یکدیگر، ارزش های مادی و معنوی آنها تجلی پیدا کند.

مسلما عرضه یک نوع فناوری در هر صنعتی و طرفداری بیهوده از آن اگر در ارزشیابی و ارزشمندی با دیگر فناوری ها، مقایسه نشود، ارزش آن معلوم نمی شود، بنابراین قشر تحصیلکرده واقعی نه به صرف مدرک گرایی، اگر بخواهند قضاوت صحیحی از یک فناوری به جامعه ارائه دهند، باید در آن شاخه خاص فناوری های مختلف را چه در داخل کشور یا در دیگر کشورها به دست آورده و با یکدیگر مقایسه کنند و بهترین راه را که با شرایط اقتصادی، اقلیمی و خواسته های مردمی تطابق دارد، به جامعه ارائه کنند.

آیا در حال حاضر از توان و تخصص قشر تحصیلکرده برای تولید فناوری و تکنولوژی استفاده می شود یا در این بخش شاهد ضعف هستیم؟

متأسفانه به دلیل رکود چشمگیری که در کلیه صنایع منهای صنعت نفت مشهود است، کمتر از فناوری ها و تکنولوژی های نوین استفاده شده و به تکرار فناوری ها و تکنولوژی های قدیمی بسنده می شود. درواقع رکود گسترده ای که شامل تمامی صنایع شده، حوصله و فرصت تجسس برای دریافت فناوری های جدید را کاهش داده است.

آیا می توان گفت که کوتاهی قشر تحصیلکرده در زمینه تولید تکنولوژی، ناشی از ضعف عملکرد دانشگاه ها است؟ در این میان دانشگاه ها چه وظیفه و رسالتی برعهده دارند؟

در دولت گذشته، تولید تکنولوژی به غلط با ارائه مقالات علمی اشتباه شده بود و دولت می خواست تیراژ ارائه مقالات را بدون آنکه بستر تولید داشته باشند، افزایش دهد و حالا این مقالات به صورت یکسری کاغذهای مجلدشده در کتابخانه ها باقی مانده است، در صورتی که در عصر پیشرفت فعلی اگر یک تحقیق و مقاله علمی به تولید نرسد، فقط یک آگاهی برای جامعه است.

از نگاهی دیگر، به دلیل خسران معیشتی که قشر تحصیلکرده، چه کادر علمی دانشگاه ها و چه بخش خصوصی با آن دست به گریبان هستند، محققان و کادر علمی کمتر حوصله بررسی تحقیقات جدید را دارند و از طرفی به دلیل عدم بازخواست جامعه، به همان تکرار گذشته ها بسنده می کنند. 

اخیراً مشاهده می کنیم که میزان بیکاری در بین قشر تحصیلکرده افزایش یافته است. دلیل این چالش از دیدگاه شما چیست؟

درواقع قشر تحصیلکرده را باید با قشر مدرک دار از یکدیگر متمایز کرد. متأسفانه مدرک گرایی و اشاعه دانشگاه ها و مراکز علمی متعدد باعث شده که سیل مدارک عالیه به بازار سرازیر شود. جوانان به دلیل اینکه از جامعه صنعتی و کار در آن محروم هستند، به مدرک گرایی و گذراندن دوره های تحصیلی یکی پس از دیگری روی آورده اند و این مصیبتی است که تعدادی دیپلمه بیکار را به لیسانسه های بیکار و بعضاً فوق لیسانس ها و دکتراهای بیکار تبدیل کرده است. اما افرادی که تحصیل واقعی کرده و در رشته تحصیلی خود خبره شده اند، می توانند حتی در بازار فعلی هم گام های مثبتی بردارند و به کار تخصصی خود مبادرت کنند.

با این اوصاف، قشر تحصیلکرده متخصص چه اقداماتی می تواند در راستای تولید تکنولوژی انجام دهد؟

قشر تحصیلکرده متخصص می تواند با ارائه فناوری ها و تکنولوژی های نوین در ارتقای سطح صنعت کشور در هر رشته ای نقش مثبتی ایفا و از طریق تعامل با صنعت، شاخه مربوطه را به جلو هدایت کند.

***

حسین باهر:

ارتباط نیروی کار با بازار کار قطع شده است

حسین باهر، جامعه شناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی، با انتقاد از آمار بالای بیکاری جوانان و به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاهی، یکی از دلایل عدم جذب جوانان را اشتغال به کار ممتد برخی افراد بازنشسته می داند.

اگر بخواهیم بیکاری و عدم اشتغال جوانان تحصیلکرده را آسیب شناسی کنیم، چه دلایلی در این زمینه قابل ذکر است؟

بیکاری جوانان و به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاهی دارای آمار بالایی است که همچون آمار طلاق از گفتن آن اباء دارند. پاره ای از دلایل این بیکاری، مربوط به افزایش تصاعدی جمعیت و تورم بدنه مخروط جمعیت شناسی کشور با انبوه جوانان و نیز وارد شدن دختران تحصیلکرده و زنان سرپرست خانوار به بازار کار است که قبلا مشغول به خانه داری بوده اند.

از طرفی، به دلیل قطع رابطه نیروی کار و بازار کار به ویژه فضای کسب و کار، جوانان فاقد مهارت های لازم در شغل های آزاد هستند. همچنین از آنجایی که سطح تولیدات داخلی کاهش و در مقابل، سطح واردات خارجی افزایش یافته است، لذا نیازی به سرمایه گذاری های کاربردی احساس نمی شود.

خــروج ســرمــایــه هـا و سرمایه گذاری های کلان از کشور در پی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ، تحریم و ارعاب از دیگر عوامل رشد بیکاری در کشور است که منجر به عدم ورود سرمایه گذارهای خارجی به ایران به دلیل تحریم برجامی و ترس از فرجام آن شده است.

اشتغال به کار ممتد پاره ای از افراد بازنشسته و نیازمند به کار یا صاحبان اعتبار بعد از بازنشستگی نیز موجب عدم جذب جوانان می شود. از همین رو جوانان به دلایل تحصیل و از طریق مهاجرت های قانونی و غیرقانونی گرایش به خروج از کشور و رفتن به دنبال اشتغال دارند.

درنهایت میل به راحتی بعضی از جوانان و ساختن به پول توجیبی خانواده و همچنین عدم توسعه دامنه کسب و کار آزاد در رشته های جدید جهانی و لذا محدودیت زمینه های مولد از دیگر دلایل بالا بودن میزان بیکاری در قشر تحصیلکرده جامعه است.

چه استراتژی هایی را برای مقابله با بیکاری قشر تحصیلکــرده پیشنهــاد می کنید؟

ایجاد امنیت سرمایه گذاری با تضمین های ملی و بین المللی برای سود و سرمایه از جمله این روش ها می تواند باشد. همچنین ایجاد محیط مشوق فناوری و کارآفرینی و بهره وری و قدردانی از پیشکسوتان و در عین حال کاربردی کردن رشته های تحصیلی با معلوماتی کردن محفوظاتی ها و ارتباط بین دانشگاه و فضای کسب و کار از مباحث بسیار مهم است. گسترش زمینه های نوین سرمایه گذاری و مولدیت مانند توریسم و فضاهای مجازی و کسب و کار صنعتی هم از استراتژی های مناسب برای این منظور است.