موانع موجود در مسیر شکوفایی اقتصادی بررسی می شود / تبعات رکود از تورم بیشتر است

تازه ترین اظهارات مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری حاکی از تحلیل های خوش بینانه این اقتصاد دان درباره پیش بینی عملکرد تحسین برانگیز برای اقتصاد سال 95 است. به عقیده مسعود نیلی، پس از سال 86 به بعد که اقتصاد کشور دارای عملکرد ضعیف و در برخی سال ها بحرانی بود، امسال از نظر ثبت مقادیر متغیرهای اصلی اقتصاد کلان، یعنی رشد اقتصادی، تورم و اشتغال، سال شاخصی خواهد بود. بر این اساس به گفته وی، عنوان بیماری حال حاضر اقتصاد ایران دیگر «رکود» نیست، بلکه عنوان درست برای بیماری اصلی اقتصاد ایران «رشد اندک» است.

این اقتصاددان در حالی این مباحث را مطرح کرده که به عقیده فعالان اقتصادی، رکود اقتصادی کماکان از معضلات بزرگ در جامعه است؛ اقتصاد همچنان در رکود به سر می برد و نبود اشتغال و افزایش بیکاری و همچنین توقف فعالیت بنگاه های اقتصادی گواهی بر این ادعاست. به گفته برخی صاحب نظران، یکی از دلایل اجرای برجام رفع مشکلات معیشتی مردم بود، اما با گذشت بیش از یک سال از برجام، نه تنها مشکلات کم نشده، بلکه معضلات اقتصادی و رکود افزایش یافته است.

بر این اساس هزینه های زندگی مردم افزایش و قدرت خرید آنها کاهش یافته است. در این گزارش، «فرصت امروز» راهکارهای رونق و پویایی اقتصادی و مشکلات موجود در این مسیر را بررسی کرده است.

***

علاءالدین میرمحمد صادقی:

دولت در عین کنترل تورم، رکود را برطرف کند

علاءالدین میرمحمد صادقی، نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران معتقد است اگرچه کنترل تورم امری ضروری است، اما بدون شک مشکلات ناشی از رکود، بیش از تبعات ناشی از افزایش تورم است.

آیا هم اکنون شرایط برای رونق اقتصادی در کشور فراهم شده است؟

دولت به فکر رفع رکود اقتصادی است، اما هنوز به آن حد ایده آل نرسیده و در این مسیر به طور کامل موفق عمل نکرده است. پس به طور قطع هنوز به پویایی اقتصادی نرسیده ایم، اما با وعده های مسئولان، امیدی در بین مردم برای عبور از رکود اقتصادی ایجاد شده است. کمااینکه هنوز رونق به طور کامل محسوس نیست و رکود همچنان در بخش های مختلف به خصوص محصولات صنایع مشهود است. صنایع نمی توانند کالاهای تولیدی خود را به فروش برسانند و انبارهای اغلب کارخانه ها مملو از کالاهایی است که به فروش نرفته اند.

برای اینکه شاهد پویایی و رونق اقتصادی در بخش های مورد اشاره باشیم، چه شرایطی باید فراهم شود؟

در گام اول باید توجه بیشتری به کارخانجات شود. چون در حال حاضر کارخانه ها نمی توانند محصولات خود را بفروشند و هرچند محصولات بالاخره در آینده به فروش می روند، اما در حال حاضر واحدهای تولیدی از نظر نقدینگی در مضیقه هستند. حتی برخی از این شرکت ها نمی توانند حقوق کارکنان خود را بپردازند. بنابراین اگر وام های طولانی مدت و ارزان در اختیار تولیدکنندگان قرار دهند، اولا کارخانه ها متوقف نمی شوند، دوما ممکن است این رویکرد باعث شود تعهدات خود را به موقع انجام دهند.

براین اساس، انجام به موقع تعهدات نقدینگی در اختیار مردم قرار می دهد و آنها می توانند نسبت به خرید اقدام کنند. چرا که مردم به رغم نیاز، توان خرید ندارند. پس باید ترتیبی داده شود که امکان خرید برای عامه مردم فراهم شود. اگر دولت به این مسئله توجه کند، به تدریج از رکود خارج می شویم.

این مسئله مطرح است که دولت یازدهم با اتخاذ سیاست انقباضی و تمرکز صرف روی تثبیت تورم، از توجه به رونق اقتصادی غافل شد. آیا این انتقاد را می پذیرید؟ به نظر شما چه ضعف هایی در این زمینه قابل مشاهده است؟

البته کنترل تورم امری ضروری بود، اما نه به این صورت که دولت فقط در مقابل تورم بایستد و برای تک رقمی کردن نرخ تورم تلاش کند. چون این رویکرد برای اقتصاد مملکت مفید نیست و حتی مشکلات ناشی از رکود، بیشتر از مسائل ناشی از افزایش تورم است. پس دولت در عین کنترل تورم، باید رکود را هم برطرف و تلاش کند به هر ترتیب ممکن، رکود حاکم بر صنایع به خصوص صنعت ساختمان را که با صنوف بسیاری ارتباط دارد، از بین ببرد.

چون با رونق مسکن، برای فعالان و عوامل حوزه مسکن، انبوه سازان و کارگران ساختمانی اشتغال ایجاد می شود و با درآمدی که در اختیار آنها قرار می گیرد، می توانند بخشی از نیازهای خود را برطرف کنند که خود همین مسئله موجب رفع رکود در حدود ریالی خواهد شد.

علاوه بر این، باید به توسعه صادرات بیشتر توجه شود، چرا که هم اینک تولید در کشور مقرون به صرفه نیست و نمی توانیم در بازارهای خارجی رقابت کنیم. بنابراین دولت باید جوایز بیشتری را برای صادرکنندگان اختصاص دهد تا بتوانند تولیدات داخلی را در بازارهای خارج از کشور عرضه کنند؛ مشروط به اینکه تولیدکنندگان هم کالاهای مرغوب و باکیفیت تولید کنند که بتوانیم با کشورهای خارجی رقابت کنیم.

***

سیده فاطمه مقیمی:

تغییر استراتژی در برنامه های کاری الزامی است

سیده فاطمه مقیمی، عضو هیأت رئیسه اتاق بازرگانی تهران با انتقاد از اینکه بخش خصوصی در طول چند سال اخیر آسیب های بسیار زیادی را دیده است، گفت: راه اندازی مجدد بنگاه های اقتصادی در گروی تخصیص تسهیلات مالی و قانونی است.

با توجه به رکود حاکم بر بخش های اقتصادی جامعه، به نظر شما چه راهکارهایی می توان برای رونق و پویایی اقتصادی پیشنهاد کرد؟

در این زمینه حرف های موازی و تکراری بسیاری گفته شده که هیچ کدام هم جوابگو نبوده است. اما به طور قطع اقداماتی نظیر تغییر استراتژی در برنامه های کاری می تواند تغییر در وضعیت اقتصادی کشور و پویایی آن را به همراه داشته باشد. همان طور که بسیاری از کشورهای دنیا در چند سال اخیر به خصوص یک دهه اخیر دچار رکود یا بیماری هلندی شده اند، ولی از آن گذر کرده اند.

بحث های مربوط به فعالیت های اقتصادی کشور هم برمی گردد به اینکه بتوانیم بخش خصوصی توانمندی را وارد عرصه بازار کاری بکنیم. به هر حال بخش خصوصی هم در طول چند سال اخیر آسیب های بسیار زیادی دیده و شاید یک نگاه مجدد داشتن به مجموعه امور بتواند تغییر مثبتی ایجاد کند.

در این راستا مهم ترین قضیه این است که به بخش خصوصی تسهیلات مناسبی در قالب تسهیلات مالی و تسهیلات قانونی داده شود که این تسهیلات بتواند کمک کند به راه اندازی مجدد بنگاه های اقتصادی که بسیاری از آنها تقریبا با ظرفیت کامل خودشان کار نمی کنند و نسبتا به فرآیند توقف فعالیت خود رسیده اند.

اگر این امکان فراهم شود که به این بنگاه ها یکسری معافیت های مالیاتی یا توقف  دریافت مالیات یا تسهیلاتی در بخش بیمه تامین اجتماعی داده شود، شرایطی فراهم می شود که آنها مجددا بتوانند به رونق کارکرد بازار برگردند. این موضوع می تواند چرخه توسعه اقتصاد را مجددا آرام آرام به یک روال عادی برگرداند و به شرایط مطلوبی برساند که از این رکود گذر کنیم.

با توجه به واقعیت های موجود این راهکارها تا چه حد عملیاتی است؟

در صورت برنامه ریزی خوب و دقیق، این راهکارها تا بیش از 70 درصد می تواند عملیاتی باشد. ولی این عملیات باید به صورت محاسبه شده، برنامه ریزی شده و گام به گام اتفاق بیفتد. بدون تردید، قوانین خوب وضع کردن برای این منظور حتما می تواند به توسعه اقتصادی و تغییر جریان کمک بکند.

***

حمید علیخانی:

رونق اقتصادی جسارت قبول افزایش تورم را می خواهد

حمید علیخانی، عضو هیأت علمی دانشگاه و معاون وزیر سابق بازرگانی معتقد است ازجمله مهم ترین شاخص های عبور از رکود و پویایی اقتصادی، رشد اشتغال، بهبود نرخ اقتصادی، فعال شدن بنگاه های اقتصادی و بهبود وضعیت آنهاست.

آیا به نظر شما در حال حاضر از رکود اقتصادی خارج شده ایم؟

ما باید شاخص ها و علائمی را مبنی بر خروج از رکود شاهد باشیم و هرچند مباحثی از ظهور رونق مطرح می شود، اما این مسئله قابل لمس نیست. این مسئله مشابه قصه تورم است که طی مدت اخیر قیمت چند کالا مثل مسکن و خودرو را ثابت نگه داشته اند و می گویند که تورم کنترل شده، در حالی که مردم این را لمس نمی کنند و مهار تورم را در سبد کالاهای روزمره قبول ندارند، چرا که نرخ تورم در کالاهای اساسی و روزانه مردم رها است و شاخص ها نشانگر آن است که در دو سال اخیر نرخ تورم بعضا از 15 تا 34 درصد افزایش داشته و از آن طرف از کنترل تورم صحبت می شود. در حالی که این دو با هم همخوانی ندارند.

از طرفی هم اکنون یکی از مهم ترین مشکلات خانواده ها معضل بیکاری است. ما اگر از رکود رد شده باشیم، باید علائمی وجود داشته باشد که حاکی از کاهش بیکاری باشد و این امر برای عامه مردم در موضوع اشتغال قابل لمس باشد. از این جهت ما نمی توانیم بپذیریم که از رکود خارج شده و به سمت رونق پیش رفته  ایم.

شکوفایی و رونق در بخش های اقتصادی در چه شرایطی امکانپذیر و برای این منظور چه اقداماتی لازم است؟

جهت گیری های اقتصادی که توسط تیم دولت تنظیم می شود، باید مناسب  باشد. اگر در سه سال گذشته دولت با انگیزه کاهش تورم پیش رفته، حالا باید شرایط را تغییر دهد، چراکه قطعا مهار تورم با شرایط ایجاد رونق اقتصادی متفاوت است و این تفاوت باید در جهت گیری های اقتصادی دیده شود.

بدون شک وقتی مباحث اقتصادی را دچار قبض و بسط می کنیم، رونق و شکوفایی اقتصادی تا حدودی دچار آسیب می شود. اما جسارت این را نداریم که از یک طرف تورم در کشور افزایش پیدا کند، ولی از آن طرف شاهد رونق اقتصادی باشیم که مردم بتوانند در وضعیت بهتری امرار معاش کنند.

باید مولفه های رونق اقتصادی را در کشور درک کنیم. چون دیگر نمی توانیم سیاست های سه سال گذشته را ادامه دهیم و شاهد رونق باشیم. پس باید این سیاست ها اصلاح یا تعویض شود تا با توجه به موضوعاتی که هم در دولت و هم در مجلس جزو مبانی برنامه های کشور است، بتوانیم از وضعیت موجود عبور کنیم.

آیا هم اکنون در بخش های تولیدی و صنایع، تحرکی قابل مشاهده است که نشانی از پویایی اقتصادی باشد؟

علائمی در این راستا دیده نمی شود که البته برخی موضوعات به برجام و برخی دیگر به وضعیت اقتصادی کشور برمی گردد. اقتصاد دارای لایه ها و بخش های متفاوتی است که مسکن یکی از مهم ترین بخش ها و نزدیک به چند صد شغل وابسته به این صنعت است. اما در حال حاضر ساخت وسازی در بخش مسکن صورت نمی گیرد که بگوییم رونق حاکم است.

یکی از لایه های دیگر، بانک و بازار سرمایه و تجارت و تولید است. طبق آمار و ارقام، بسیاری از بنگاه های تولیدی روبه ورشکستگی هستند و حتی نمی توانند هزینه های ثابت خود را تامین کنند. این وضعیت نشانگر رکود است. اگر رونق حاکم باشد، کارخانه ها اعلام ورشکستگی نمی کنند یا واحدهای تولیدی در پرداخت اقساط بانکی خود دچار مشکل نمی شوند.

از این رو ما این علائم را نه در حرف، بلکه باید در عمل و در وضعیت بنگاه ها و شرکت ها ببینیم. ازجمله شاخص های عبور از رکود، رشد اشتغال، بهبود نرخ اقتصادی، فعال شدن بنگاه های اقتصادی و بهبود وضعیت آنهاست.