گم شدن بودجه برق خورشیدی در شرکت‌های توزیع

دور بودن روستاها از شبکه برق سبب شده که در برنامه‌ریزی‌ها، برق مورد نیاز این مناطق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین شود. فقدان دوره‌های آموزشی برای استفاده از سیستم‌های خورشیدی در مناطق روستایی مهم‌ترین معضلی است که مجریان پروژه‌های روستایی به آن اشاره می‌کنند. اما مهم‌ترین دلیلی که این شرکت‌ها را از ادامه فعالیت در این بخش دلسرد می‌کند، تخصیص بودجه از سوی توانیر برای اجرای پروژه‌ها و گم‌شدن اعتبارات در شرکت‌های توزیع است.
حامد دریاباری، مدیر عامل شرکت کومینزاد یدک به «فرصت امروز» می‌گوید: اگرچه برای برق‌رسانی روستایی و استفاده از انرژی خورشیدی در روستاها ردیف اعتباری ویژه‌ای از سوی دولت در نظر گرفته شده و توانیر این اعتبارات را به حساب شرکت‌های توزیع واریز می‌کند، اما مطالبات پیمانکاران به موقع پرداخت نمی‌شود. وی اضافه می‌کند: زمان پرداخت اعتبارات به‌وسیله شرکت‌های توزیع در بین پیمانکاران به انصاف این شـرکت‌ها بســتگی دارد. شرکت‌های توزیع معمولا هزار مشکل دارند و نقدینگی را از مسیر خود منحرف می‌کنند. 

مدیر عامل شرکت کومینزاد یدک یادآور می‌شود: عدم پرداخت به موقع مطالبات، شرکت‌های فعال در بخش انرژی‌های خورشیدی را زیان‌ده می‌کند، زیرا بقای شرکت‌های خصوصی به گردش مالی آنها وابسته است. وی اطلاعات ناکافی روستاییان برای استفاده از سیستم‌های خورشیدی را مهم‌ترین معضل اجرای پروژه‌های روستایی می‌داند. به گفته دریاباری سیستم‌های خورشیدی قادر به تامین انرژی تعداد محدودی وسایل الکتریکی هستند و نمی‌توان از انرژی آنها برای فعال کردن پمپ آب و غیره استفاده کرد.

وی بیان می‌کند: پنل‌های خورشیدی را در هر مکانی نمی‌توان نصب کرد. معمولا روستاییان اجازه نمی‌دهند در زمین آنها برای فرد دیگری پنل نصب کنیم. یعنی مسئله معارض بودن زمین در روستاها، همواره برای شرکت‌های مجری پنل خورشیدی مشکل‌ساز بوده‌است. مدیر عامل شرکت کومینزاد یدک با اشاره به اینکه روستاییان به دلیل عدم شناخت کافی باتری سیستم‌های خورشیدی را روی تراکتورهای خود نصب کرده و زمینه تخریب این باتری‌ها را فراهم می‌کنند، می‌گوید: برای حل این معضل تلاش کردیم به آنها آموزش دهیم که باتری استفاده شده در سیستم خورشیدی دو برابر باتری‌های معمولی قیمت دارد. ضمن آنکه این باتری‌ها برای استارت‌زدن تراکتورها مناسب نیستند. در نتیجه بهتر است به جای جدا کردن باتری از سیستم خورشیدی، یک باتری معمولی برای رفع نیازهای خود تهیه کنند. وی اضافه می‌کند: استفاده از باتری‌ سیستم‌های خورشیدی به روی تراکتور، زمینه تخریب و دشارژ شدن آن را فراهم می‌کند. این مسئله مشمول گارانتی نبوده و فقط سیستم طراحی شده را برای خانه روستایی بلا استفاده می‌کند.

تکیه بر قیمت تمام شده بزرگ‌ترین اشتباه

اما کورش شوری، رییس انجمن انرژی خورشیدی برای زود خراب شدن باتری‌های به کار رفته در سیستم‌های خورشیدی دلیل دیگری بیان می‌کند. وی به «فرصت امروز» می‌گوید: از آنجا که مبنای واگذاری پروژه‌ها قیمت بوده و برندگان مناقصه‌ها، پیشنهاد‌دهندگان پایین‌ترین قیمت‌ها هستند، پیمانکاران مجبورند به جای استفاده از باتری‌هایی که در کلاس انرژی خورشیدی باید به کار گرفته شوند، باتری‌های معمولی و بی‌کیفیت را در سیستم‌های طراحی شده خود به کار گیرند. شوری اضافه می‌کند: اگر بخواهیم از تجهیزات عالی استفاده کنیم، قیمت تمام شده تولید برق خورشیدی هم افزایش می‌یابد. اما باید این نکته را در نظر داشت که یک سیستم خورشیدی سالیان سال و در شرایط جوی متفاوت باید انرژی منازل را تامین کند. در نتیجه باید از اجزای با کیفیت تشکیل شده باشد.

وی بیان می‌کند: متاسفانه قیمت به یک مبنا برای فعالیت شرکت‌های خصوصی فعال در بخش انرژی خورشیدی تبدیل شده‌است. به همین دلیل، به پروژه‌ها به‌عنوان یک طرح مهندسی توجه نمی‌شود و فقط قصد داریم سیستمی با نام انرژی خورشیدی را در منطقه‌ای نصب و راه‌اندازی کنیم. رییس انجمن انرژی خورشیدی در تایید اظهارات شرکت‌های فعال در این بخش که معتقدند در بسیاری از کشورهای جهان یک پکیج شامل یخچال و لامپ‌های LED به روستاییان تحویل داده می‌شود و دوره‌های آموزشی متعدد برای آنها برگزار می‌شود تا استفاده از انرژی خورشیدی را یاد بگیرند، عنوان می‌کند: متاسفانه بسیاری از مسائل را از کشورهای دیگر الگو می‌گیریم اما برنامه‌های آنها را ناقص اجرا می‌کنیم.

وی ادامه می‌دهد: در کشور آلمان تا 20 سال انرژی خورشیدی با سوبسید100درصد به جامعه عرضه می‌شد. قرارداد خرید تضمینی برق در این کشور هم 20 ساله بود، در حالی که این قراردادها در ایران پنج ساله است. شوری معتقد است با توجه به امکان‌سنجی‌های انجام شده، سیستم‌های خورشیدی برای روستاهایی مناسب است که مردم آنها ییلاق و قشلاق می‌کنند. بنابراین اگر یک پکیج در اختیار روستاییان قرار گیرد و به آنها آموزش‌های لازم داده شود، آنها به راحتی انرژی مورد نیاز خود را تامین می‌کنند. وی بر این باور است که سیستم‌های خورشیدی فقط برای تامین نیازهای انرژی یک یخچال کوچک در حد یخچال‌های هتلی، یک تلویزیون 14 اینچ و چند لامپ LED مناسب هستند و در صورت اتصال وسایل بیشتر به شبکه، این سیستم‌ها از کار می‌افتند.

بخش خصوصی انحراف بودجه را گزارش دهد

فعالان بخش خصوصی از انحراف بودجه برق‌رسانی روستایی در شرکت‌های توزیع و عدم تسویه به موقع مطالبات خود، گله‌مند هستند اما ولی‌الدین مصلحتی، مجری برق روستایی کشور بعید می‌داند که چنین اتفاقی در شرکت‌های توزیع رخ دهد. وی به «فرصت امروز» می‌گوید: اگر شرکت‌های مرتبط با برق‌رسانی روستایی از نظر دریافت مطالبات با مشکلی مواجه هستند، می‌توانند مستقیم با من تماس بگیرند. مصلحتی در پاسخ به انتقاد پیمانکاران برق خورشیدی درباره نبود آموزش‌های لازم برای استفاده از انرژی‌های نو در روستاها، می‎گوید: بدون شک استفاده از باتری سیستم‌های خورشیدی برای راه‌اندازی تراکتور بسیار به ندرت رخ داده‌است. اما با توجه به اینکه این سیستم‌ها در ایران جدید و نو هستند، در ابتدای فعالیت ممکن است مشکلاتی برای مجریان پروژه ایجاد شود و هزینه‌هایی را برای آنها به همراه داشته باشد. وی تاکید می‌کند: باید در زمینه استفاده از این سیستم‌ها فرهنگ‌سازی لازم انجام شود و روستاییان به اهمیت آن پی ببرند تا در رفتارهای آنها تغییر ایجاد شود. البته این مسئله در آینده حتما پیگیری خواهد شد.