باید با کمبود آب بسازیم

نصب کنتورهای هوشمند آب بر سر چاه‌های مزارع و باغ‌های برخی استان‌ها خبر از وخامت اوضاع آب و کاهش بیش از اندازه میزان منابع آبی کشور می‌دهد. برداشت‌های بی‌رویه از ذخایر زیرزمینی و لایه‌های استاتیکی زمین در دهه‌های اخیر، وضعیت را به‌گونه‌ای کرده که باید به سهمیه‌بندی آب حتی در شهرها و مناطق پرآب نیز عادت کنیم.
پیامدهای خطرناک برداشت‌های نادرست و بیش از اندازه از سفره‌های آب زیرزمینی، منابع آب و خاک کشور را تهدید می‌کند. خشکیدن دریاچه‌ها (ارومیه، بختگان، هامون وغیره)، فرونشســــت دشت‌های حاصلخیز به‌ویژه اطراف کلانشهرها و ایجاد حفره‌های بزرگ در آنها، لب شور شدن بسیاری از زمین‌های کشاورزی و افزایش روند بیابان‌زایی و تبدیل زمین‌های حاصلخیز به شوره‌زار از جمله پیامدهای ناگوار این پدیده غیر‌طبیعی و خودساخته نسل امروز ایرانی است.

کنتور هوشمند آب راهکاری برای محدودیت کشاورزان
بسیاری از برداشت‌ها از ذخایر زیرزمینی و لایه‌های استاتیکی زمین توسط کشاورزان و بهره‌برداران انجام شده اما مدیریت‌های نادرست و نبود نظارت‌ها براین موضوع دامن زده است و کار را به جایی رسانده که کشاورزان در مناطق پرآب نیز با چالش کم‌آبی روبه‌رو هستند.
برای مقابله با کم‌آبی و جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی، وزارت نیرو محدودیت‌هایی را اعمال کرده است. نصب کنتورهای هوشمند بر سر چاه‌های کشاورزی در مناطق غربی کشور (کردستان)، نارضایتی کشاورزان به‌ویژه سیب‌زمینی‌کاران این مناطق را در پی داشته است. سیب‌زمینی، محصولی آب‌بر شناخته شده و وزارت کشاورزی در پی تغییر زمان کشت آن از تابستان به پاییز است. کشت این محصول استراتژیک، افزون بر تامین نیازهای داخلی، برای صادرات نیز استفاده می‌شود و ارزآوری برای کشور ایجاد می‌کند.

سهمیه آب کشاورزی ناعادلانه است
 محمدرحیم نیازی، رییس هیات‌مدیره اتحادیه سیب‌زمینی‌کاران کشور، نصب کنتورهای هوشمند آب بر سر چاه‌های کشاورزان سیب‌زمینی‌کار از سوی وزارت نیرو را اقدامی نادرست و غیر‌منطقی می‌داند و می‌گوید: نصب کنتور هوشمند آب بر سر چاه‌ها یعنی سهمیه‌بندی آب کشاورزی. این سهمیه‌ها به‌درستی برای کشاورزان تعریف نشده و چارچوب‌های استفاده از آن به بهره‌برداران اعلام نشده است. این کنتورها پس از میزان مصرف آبی که برای‌شان تعریف شده، قطع می‌شوند و کشاورز برای ادامه آبیاری مزرعه خود ناچار می‌شود با پرداخت پول، کارت را شارژ و زمین خود را آبیاری کند.
وی با انتقاد از این روش می‌افزاید: این رفتار با کشاورز ناعادلانه است و وزارت نیرو باید حجم آب برای بخش کشاورزی را تعیین و تعریف کند. براساس مجوز وزارت نیرو، پروانه بهره‌برداری از چاه‌ها به منزله مجوز است و کشاورز به استناد آن سرمایه‌گذاری کرده است. پروانه بهره‌برداری از چاه یک سند معتبر است و نمی‌توان کشاورز را تا این اندازه محدود کرد.

آب و کشاورز
سرمایه ملی
رییس هیات‌مدیره اتحادیه سیب‌زمینی‌کاران، تصریح می‌کند: کشاورز تمام توان، تخصص و عمر خود را در این کار می‌گذارد. اگر آب یک سرمایه ملی است، کشاورزان نیز سرمایه‌های ملی هستند و دولت برای بقا و ادامه کار و زندگی آنها باید چاره اندیشی کند. به اعتقاد من، تعیین سهمیه آبی که وزارت نیرو برای کشاورزان در نظر گرفته ناعادلانه، غیر‌منطقی و غیر‌فنی است و مسئولان این وزارتخانه باید پاسخگوی رفتارشان باشند.
نیازی، با درخواست کمک از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی نسبت به اعمال نظر در سهمیه آب کشاورزی، اظهار می‌کند: بحران آب و کمبودهایی که در این زمینه وجود دارد را قبول داریم. باید در حفظ و نگهداری منابع آبی کشور بکوشیم، اما از سوی دیگر باید مسائلی که به امنیت ملی و حاکمیت کشور ضربه می‌زند را نیز در نظر گرفت و به آن توجه کرد.
وی به کشت سیب‌زمینی که گیاهی آب‌بر است، اشاره کرد و  افزود: دولت در برخی مناطق که امکان تغییر زمان کشت از بهار و تابستان به پاییز و زمستان وجود دارد را بررسی کرده و اقداماتی در این زمینه انجام داده است. سیب‌زمینی هزینه‌بر، آب‌بر و آسیب‌پذیر است اما به‌عنوان یک منبع ارزشمند و ارزان‌قیمت برای تامین بخش زیادی از کالری و کربوهیدرات‌های بدن، مورد توجه است. همچنین سیب‌زمینی به‌اصطلاح، یک غذای شکم‌پر‌کن محسوب می‌شود و باید مورد حمایت دولت قرار گیرد.
این کارشناس کشاورزی تاکید می‌کند: با کمک‌های منطقی دولت باید روش‌های کشت را از سنتی به مکانیزه تغییر دهیم و از روش‌های آبیاری نوین و مدرن استفاده کنیم. ما چاره‌ای جز تولید نداریم چون حجم تولید سیب‌زمینی برای مصرف داخل و بخشی از آنکه صادر می‌شود بالاست و نمی‌توانیم این محصول استراتژیک را وارد کنیم و در شرایط رکود اقتصادی حاکم برای سیب‌زمینی هم ارز بپردازیم.

تفکر سنتی در مورد آب باید فراموش شود
غلامرضا نوری قزلجه، نایب‌رییس کمیسیون کشاورزی مجلس اما نصب کنتورهای هوشمند بر سر چاه‌های کشاورزی را در شرایط بحران آبی که با آن روبه‌رو هستیم، راهکار مناسبی می‌داند و می‌افزاید: شرایطی که در بخش آب با آن درگیر هستیم، خوب نیست و باید به سمت استفاده بهینه از منابع آبی برویم. دیگر تفکر سنتی در مورد آب که نهاده‌ای تمام‌نشدنی و روان است و به هر شکل که می‌خواهیم می‌توانیم از آن استفاده کنیم، باید فراموش شود. وزارت نیرو براساس قانون، از این پس باید آب را به‌صورت حجمی و با نصب کنتور تحویل کشاورزان دهد و کشاورزان نیز به دلیل بحران آب باید با این کمبودها کنار بیایند و از این امکانات استفاده بهینه کنند.
وی تصریح می‌کند: دولت مکلف به تحویل آب حجمی به کشاورزان است. این اقدام درست، هرچند برای کشاورزان مضیقه‌ها و دشواری‌هایی در پی دارد اما باید با بحران آب و شرایط موجود کنار بیاییم. کشاورزان و بهره‌برداران زحمتکش و پرتلاش ما باید به استفاده از روش‌های آبیاری مدرن و نوین رو بیاورند و از آبیاری سنتی دست بکشند.
نوری به کمک‌های دولت و وزارت کشاورزی برای اجرای روش‌های آبیاری نوین اشاره و تاکید می‌کند: دولت همچنین متعهد شده تا 85 درصد از هزینه‌های آبیاری نوین را به کشاورزان بپردازد. محدودیت‌های برداشت از منابع آبی و تحویل آب به‌صورت حجمی می‌تواند محرک و مشوقی برای رو‌آوردن کشاورزان به سیستم‌های آبیاری نوین شود. ما تلاش و زحمت کشاورزان عزیز را ارج می‌نهیم و می‌دانیم که در این روزهای سخت بار اصلی را به دوش می‌کشند.