پابه‌پای مجموعه دار‌ها از شمال تا جنوب ایران

مجموعه‌داری در حوزه های مختلف نه تنها در تهران بلکه در بسیاری از شهرهای ایران رواج یافته است. هرچند ممکن است در بعضی از شهرها کمرنگ باشد یا در بعضی از شهرهای دیگر و مراکز استان‌ها رنگ و روی حرفه‌ای‌تری داشته باشد اما آنچه مسلم است، ریشه داشتن مجموعه‌داری در میان بسیاری از ایرانیان است. در این گزارش در تماس‌هایی که با فعالان مجموعه داری در چندین شهر داشته‌ایم، سعی کردیم که اوضاع مجموعه‌داری در حوزه‌هایی چون تمبر و غیره را در این شهرها بررسی کنیم. شیراز،  کرمان، یزد، خرم‌آباد و گرگان از جمله شهرهایی بوده‌اند که فعالان آنجا توضیحاتی در مورد اوضاع حاکم بر مجموعه‌داری شهرشان داده‌اند. البته بحث بیشتر حول محور تمبر چرخیده است.

خرم آباد؛سکه بهتر از تمبر 

بهرام عطایی، از مجموعه داران و فعالان این حوزه در خرم آباد به‌صورت خانوادگی در کار مجموعه‌داری تمبر است. می‌گوید پدرش کارمند پست بوده و از همان سال‌های کودکی با تمبر آشنا شده و کم‌کم به مجموعه‌داری هم علاقه‌مند شده است. وی می‌گوید: مجموعه تمبرش تقریبا کامل است. از دوره پهلوی اول تا دوره جمهوری اسلامی را جمع‌آوری کرده است. می‌گوید: دوره مربوط به بعد از انقلاب را بیشتر از طریق آبونه شدن در پست به دست آورده و همه زمینه‌های تمبر را هم جمع‌آوری کرده است.

وی در مورد تعداد افرادی که در این شهر به نوعی مجموعه‌دار فعال حوزه تمبر به شمار می‌روند، می‌گوید: تعدادشان زیاد نیست. یعنی کسانی که مجموعه داشته باشند و به نوعی فعال این حوزه به شمار بروند، در این شهر شاید کمتر از شش نفر باشند. عطایی این کار را قبل از آنکه سودآور باشد، سرگرمی جالبی می‌داند: نمی‌توان به دنبال سودآوری این کار بود، زیرا هنوز کاملا در اینجا جا نیفتاده است و شاید در آینده نزدیک وضعیت بهتری پیدا کند. این فعال حوزه تمبر راه‌های دسترسی به تمبر و خریداری آن و اخبار تمبرهای جدید را انجمن تمبر تهران می داند. عطایی در پایان مجموعه‌داران و علاقه‌مندان به سکه در خرم‌آباد را بیشتر از فعالان حوزه تمبر می‌داند. 

گرگان و فعالان آبونه

محمود احمدی، فروشنده تمبر در شهرستان گرگان نیز در مورد فعالیت خود در این زمینه توضیحاتی به «فرصت امروز» داده است: من خودم در این زمینه سایتی برای خریدوفروش راه‌اندازی کرده‌ام. هرچند به‌خاطر خارج شدن تمبر از گردونه زندگی مردم، آشنایی با آن هر روز کمرنگ‌تر می‌شود اما باز هم به دلیل راه‌اندازی سایت‌های متعدد در این زمینه، افراد بیشتری با این حوزه آشنا می‌شوند. وی همچنین اضافه می‌کند که در گرگان افراد گرایش بیشتری به اسکناس دارند و معمولا با دیدن آلبوم اسکناس ذوق و شوق بیشتری از خود نشان می‌دهند تا تمبر. به‌ویژه اسکناس‌های خارجی را بسیار می‌پسندند و به نظر می‌رسد زیبایی این اسکناس‌ها مدنظرشان قرار می‌گیرد. 

احمدی سال‌های بین 66 تا 75 را سال‌های رکود خریدوفروش در حوزه‌های مجموعه‌داری تمبر و سکه و اسکناس در این شهر می‌داند و معتقد است: بعد از سال 75 تاکنون و به‌واسطه سایت‌های اینترنتی و دسترسی بسیاری از مردم به اینترنت و این سایت، بازار مجموعه‌داری هم رونقی به خود گرفته است. تمبر الان خریدارانش رفته‌رفته بیشتر می‌شوند چون هزینه بالایی لازم ندارد.

این مجموعه دار گرگانی در مورد میزان علاقه‌مندان به مجموعه‌داری در حوزه تمبر می‌گوید: با اطلاعاتی که من از پست به دست آورده‌ام، بیش از 200 نفر از گرگان در پست آبونه شده‌اند تا تمبرهای این سازمان را دریافت کنند. در گرگان فروشگاهی برای خریدوفروش تمبر و غیره وجود ندارد. هرچند یکی، دو فروشگاه برای خریدوفروش اشیای عتیقه و صنایع دستی وجود دارد که معمولا ممکن است محل رفت‌و‌آمد مجموعه‌داران هم باشند اما تنها راه خریدوفروش از طریق سایت‌های اینترنتی است. احمدی هم تمبرهای خود را از مشهد، تهران و اصفهان خریداری می‌کند. وی همچنین از مجموعه‌داری قدیمی در گرگان یاد می‌کند که تمبرهای بعد از انقلاب را به‌صورت سری هزارتایی جمع‌آوری می‌کند. 

ناامیدی در حوزه کرمان

حسین رستگار، فعال و مجموعه‌دار حوزه تمبر در کرمان است و از اوضاع حاکم بر این حوزه بسیار نگران و ناراحت است. وی می‌گوید: وقتی تمبر از زندگی مردم جمع‌آوری شده، چگونه می‌توان به تداوم این عنصر فرهنگی امیدوار بود؟ وی بیش از 40 سال است که درحوزه مجموعه‌داری به‌ویژه تمبر فعالیت می‌کند اما اکنون دلزده و سرخورده است. شغل اصلی‌اش طلافروشی است اما اعتقاد دارد  مردمی که هزینه‌های زندگی‌شان را به زحمت تامین می‌کنند چگونه می‌توانند هزینه‌های اضافه‌ای برای خرید تمبر و سایر عناصر حوزه‌های مجموعه‌داری بپردازند؟! 

در مورد مجموعه خود و میزان تمبرهایی که جمع‌آوری کرده است، می‌گوید: تقریبا مجموعه‌ای کم‌نقص جمع‌آوری کرده‌ام که از دوره قاجار تا دوره جمهوری اسلامی را در برمی‌گیرد. تمبرهای خود را هم از تهران و مشهد و افراد مورد اعتماد خریداری می‌کنم. وی اوضاع مجموعه‌داری تمبر در کرمان را نامساعد می‌داند و می‌گوید: این کار هیچ سود مالی ندارد و به همین خاطر بسیاری از افراد از جمع‌آوری تمبر پشیمان شده‌اند. وی با ناراحتی فراوانی می‌گوید: اگر این روال ادامه یابد، کم‌کم تمبر در کرمان منسوخ می‌شود. 

وی می‌گوید: خریداران زیادی برای این حوزه در ایران نداریم. بنابراین نمی‌توان به سودآور بودن و توجیه اقتصادی این حوزه امیدوار بود. از این‌رو آینده خوبی در انتظار این حوزه نیست. وی در ادامه اضافه می‌کند: در کل ایران شاید به زحمت 20هزار نفر در حوزه تمبر فعال باشند که به نسبت جمعیت 75میلیونی کشورمان اصلا به چشم نمی‌آید. یکی دیگر از مسائلی که این مجموعه‌دار مطرح می‌کند در مورد مجموعه‌داری پنهان در شهرهای تاریخی چون کرمان است.

وی اضافه می‌کند: افراد بسیاری هستند که ممکن است در حوزه‌هایی چون سکه از اجداد خود و به طرقی سکه‌هایی به دست‌شان رسیده باشد و خواهان این هستند که در جایی و مکانی مطمئن سکه‌های خود را به معرض فروش بگذارند حتی حاضر هستند با میراث فرهنگی تعامل داشته باشند. این تعامل در بسیاری از کشورهای دیگر همچون یونان که سکه‌هایی قدیمی‌تر از ایران هم دارند به‌راحتی انجام می‌شود و این همه گرفت و گیر هم در کار نیست. خود این محرومیت‌ها و محکومیت‌ها به قاچاق سکه منجر شده و اعمال غیرقانونی را سبب شده است. این افراد دغدغه این را دارند که مجموعه خود را از دست بدهند و بنابراین حاضر نیستند در مورد آن با کسی صحبتی کنند چون امنیت در کار نیست. نباید قانون بگذاریم که مثلا سکه‌های بیش از 100سال خریدوفروش‌شان غیرقانونی است. در کشورهای دیگر چنین مشکلی نیست. وی همچنین موزه‌ها را در کشورهای دیگر محلی برای خریدوفروش سکه می‌داند اما در ایران هر گونه صحبت در مورد سکه‌های مربوط به قرون خاصی ممنوع شده است. بنابراین باید به دنبال راهکارهای بهتر و موثرتری در این حوزه باشیم چون قوانین موجود تنها به اعمال غیرقانونی دامن می‌زند. 

شیراز؛ قطب تمبر جنوب

هر چه که در حوزه مجموعه‌داری کرمان دچار ناامیدی و تلخی روح و روان شدم وقتی با رییس انجمن تمبر شیراز صحبت کردم، ورق برگشت و امیدی دوباره ایجاد شد. صفایی، رییس انجمن تمبر شیراز در مورد مجموعه‌داری در این شهر تاریخی و خاطره انگیز می‌گوید: افراد زیادی در اینجا فعال هستند. به‌ویژه در حوزه تمبر. وی اوضاع فعلی را چنین توصیف می‌کند: شیراز نسبت به چند سال پیش شاهد فعالیت‌های بیشتری در حوزه مجموعه‌داری است. انجمن هم که در سال 83 تاسیس شده است از سال 88 شرایط بهتری را به خود می‌بیند. او می‌گوید که شیراز برنامه بزرگی در سر دارد اینکه می‌خواهد قطب تمبر در جنوب ایران باشد و تاکنون 150 عضو فعال از شیراز و سایر شهرهای ایران دارد. حتی ایرانیان خارج از کشور نیز در این انجمن عضو هستند. از کانادا، آمریکا و چندین کشور دیگر عضو فعال دارند و این مسئله نشاندهنده اهمیتی است که این انجمن برای مجموعه‌داری به‌ویژه در حوزه تمبر قائل است. 

انجمن تمبر شیراز برای مشتریان و اعضای خود خدمات زیادی در نظر گرفته است از کلاس‌های آموزشی گرفته تا تهیه و معرفی تمبرهای مختلف. همچنین این انجمن آموزش‌هایی در زمینه اسکناس و مدال هم برای علاقه‌مندان در نظر گرفته است. صفایی می‌گوید: حدنصاب کلاس‌های آموزشی ما پنج‌نفر است و در هر رشته‌ای که پنج‌نفر خواهان آموزش باشند، ما کلاس‌های خود را برگزار می‌کنیم. انجمن شیراز همچنین هر هفته حراج‌های آخر هفته برگزار می‌کند. این انجمن ساختمانی تاریخی را در محله زندیه شیراز از میراث فرهنگی دریافت کرده ‌است و با باغ دلگشایی که دارد، هر هفته پذیرای علاقه‌مندان به حوزه مجموعه‌داری است. 

این انجمن همچنین برنامه‌هایی برای حضور علاقه‌مندان در نمایشگاه‌های تمبر خارج از کشور در نظر گرفته است. وی در ادامه از اوضاع خوب فعلی مجموعه‌داری در شیراز یاد می‌کند و می‌گوید: تا همین چند سال پیش مجموعه‌داری در شیراز در دست واسطه‌ها و دلال‌ها بود و به نوعی جو نامناسبی ایجاد شده بود. اما با تاسیس انجمن و تلاش‌هایی که اعضا در این زمینه می‌کنند، وضعیت بهتری حاکم شده است. وی برنامه‌های آینده انجمن را مربوط به تربیت نسل جوان مجموعه دار می‌داند و اضافه می‌کند: در همه مقاطع تحصیلی و از سنین 9 تا 70 سال در انجمن عضو هستند. تخفیف‌های زیادی هم در هزینه عضویت برای دانش‌آموزان و دانشجویان در نظر گرفته‌ایم تا هر چه بیشتر آنها را به سمت مجموعه‌داری تشویق کنیم.

وی همچنین به بعضی از اعضای خانم اشاره می‌کند. حتی می‌گوید که انجمن قصد دارد برای آنها قسمتی مجزا را هم در نظر بگیرد تا به راحتی بتوانند به مجموعه‌داری بپردازند. صفایی همچنین اذعان دارد که از جمله مزایای وجود چنین انجمنی و فعالیت مجموعه داران این بوده است که چندین نفر سیگار خود را ترک کرده‌ و به نوعی زندگی اجتماعی جدیدی را آغاز کرده‌اند. همچنین خیریه‌ای از طرف این انجمن تشکیل شده است که در حد توان خود کمک‌هایی را برای افراد نیازمند در نظر می‌گیرد. در واقع انجمن تنها مرکزی برای مجموعه‌داری نیست بلکه به ارگانی فرهنگی و اجتماعی تبدیل شده است که کارکردهای بسیار مثبتی به همراه داشته است. رییس انجمن تمبر شیراز در مورد حراج‌های آخر هفته این شهر نیز می‌گوید: گاهی در یک شب ممکن است تنها 200 تا 300 هزار تومان معامله صورت بگیرد و گاه تا 10میلیون تومان هم معامله داریم.وی از مزایای وجود چنین حراج‌هایی به تخفیف‌های 20 تا 30درصد نسبت به قیمت بازار اشاره می‌کند. 

یزد و عدم قدردانی پستی ها

همچنین حمیدرضا ناصری، فروشنده تمبر در حوزه یزد نیز از جمله کسانی بود که با او تماسی داشتیم که گلایه‌های بسیاری هم دارد. وی که خود را از خریداران حرفه‌ای تمبر معرفی می‌کند که ممکن است در طول سال تا 150 میلیون تومان برای خرید آن هزینه کند، خریدوفروش در این حوزه را مساعد نمی‌داند چون مردم قدرت خرید ندارند. وی همچنین اذعان دارد که اداره تمبر باید قدر افرادی مانند او را بیشتر از اینها بداند و امکاناتی در اختیار آنها قرار دهد. زیرا افرادی مانند او هستند که تمبرهای اداره تمبر را به دست مشتری می‌رسانند. وی همچنین اضافه می‌کند که قیمت تمبرها را هم افرادی مانند من تعیین می‌کنند و در واقع رواج و رونق تمبر بسته به همین مشتریان عمده است. اما اداره تمبر حتی حاضر است تخفیف‌های ویژه‌ای برای ما در نظر بگیرد. وی بازار تمبر در یزد را بازاری محدود معرفی می‌کند و میزان فروش خود در این شهر را بین یک تا دو میلیون می‌داند.