ویروس «بکوب و بساز» نابود‌کننده هویت شهر

در هرکشوروشهری، آثاری دیدنی وجود دارد. موزه یا آثار باستانی یا مجسمه و آب‌نمایی زیبا در پارک، هرکجای دنیا زیبایی خود را دارد و تماشا و بررسی تفاوت فرهنگ و شیوه زندگی مردم کشورها و مناطق مختلف بسیار جالب و آموزنده است. این تنها یکی ازهزاران جاذبه و علت‌های سفربه شهرهای دیگراست. خانه و ساختمان‌های قدیمی هرجا که هنوز باقی‌مانده‌اند دیدنی هستند و تماشای معماری آنها قسمتی از شیوه زندگی و فرهنگ مردم را نمایش می‌دهند. گاهی با تماشای خانه‌های یک منطقه، شبیه به‌وقت خواندن یک کتاب، از هنرهای دستی، مسائل مذهبی، تفاوت زندگی فقرا با ثروتمندان، تصویری از زمان جنگ یا اثری از بلاهای طبیعی که روی زندگی مردم اثر گذاشته و روش‌هایی که ساکنان برای مقابله یا برای تطبیق دادن زندگی خود با اوضاع جوی پیداکرده‌اند را می‌بینیم.

در اغلب کشورها سعی می‌کنند به‌عنوان قسمتی ازهویت ملی و تاریخی از آثار و بافت قدیمی نگهداری کنند. نگهداری از ساختمان‌های قدیمی، کار آسانی نیست. هزینه تعمیر آنها اغلب آن‌چنان بالاست که مالک برخلاف رضایت قلبی خود مجبور به فروش خانه به دلال‌های زمین یا فروشگاه و رستوران‌های زنجیره‌ای می‌شود.

معمولا خانه‌های قدیمی در مرکز شهر یا در بافت‌های قدیمی و دیدنی شهرها واقع ‌شده‌اند. با بزرگ و شلوغ شدن شهرها، شاید دیگراین خانه‌ها جای مناسبی برای زندگی نباشند، اما می‌توان بدون تغییر در ظاهر و با ایمن‌سازی یا بازسازی از آنها استفاده دیگری کرد. در شهرهای کوچک اروپا بعضی ازخانه‌های قدیمی به شکل موزه‌های کوچکی درآمده است. تماشای ابزار قدیمی یا شومینه‌های بلند هیزمی و تابلوهای نقاشی، مثل یک معلم، تاریخ را نمایش و توضیح می‌دهند. در خانه‌هایی که امکان آن وجود داشته باشد، جایی برای برگزاری مراسم معرفی کتاب یا گالری در نظر گرفته‌شده که درآمد آن صرف نگهداری ازخانه می‌شود.

در بعضی کشورها برای تشویق، تخفیف‌های مالیاتی برای اداره‌ یا شرکت‌هایی که با اجاره یا خرید ساختمان‌های قدیمی به حفظ و بقای آن کمک می‌کنند، درنظرگرفته شده است. یکی از محاسن خرید یا تغییرکاربری این خانه‌ها، نگهداری از حیاط و درخت‌های قدیمی آن است. ساختمان‌های فراوانی هم هستند که قسمت قدیمی را به شکل اولیه نگه‌داشته، اما اطراف آن، برج و ساختمان مدرن را طوری ساخته‌اند که بخش قدیمی به آن وصل وبدون تغییرجزئی از ساختمان فعلی شده‌اند.

در شهرهایی مثل هاوانا و تورنتو بعضی از خانه‌های بزرگ قدیمی را به رستوران یا فروشگاه تبدیل کرده‌اند. خانه‌هایی هستند که اگرچه درزیرمجموعه میراث فرهنگی قرار نمی‌گیرند، اما برای تخریب حیف هستند. بسیاری از خانه‌های قدیمی به علت کمبود زمین یا نبود آپارتمان از بین نمی‌روند، بلکه فورا به مراکز تجاری چند طبقه و آپارتمان‌های گران واغلب خالی ازسکنه تبدیل می‌شوند. در شهرهای بزرگ و توریستی مثل لندن، بعضی ازاین خانه‌های قدیمی تبدیل به پانسیون‌های زیبایی شده‌اند. امروز بیشتر کسانی که قصدآشنایی با یک شهررا دارند، ترجیح می‌دهند در مرکز شهر یا دربافت قدیمی اقامت کنند. مسافران و گردشگران شهر‌های بزرگ، هتلی باقیمت متوسط یا کم، اما تمیز و دارای امکانات رفاهی در مرکز شهر را به اقامت در هتل‌های مجلل و گران ترجیح می‌دهند.

شهر‌سازی کار پیچیده و مشکلی است. بساز بفروش‌ها یا ورثه در تمام دنیا رفتاریکسانی داشته و با تکیه به «ما هم گرفتاریم» به دنبال پول بیشتر هستند اما رفتار کارمندیا اعضای شورای شهریا تمام کسانی که ذی‌نفع نیستند اما به علت شغل خود مسئول رسیدگی به امور حفظ شهر یا منطقه‌ای هستند، همه‌جا و همیشه یکی و یکسان نیست. کسانی هم پیدا می‌شوند که طرح جدید یا ایده‌ای تازه داشته یا می‌خواهند با پیدا کردن راه‌حل، جلوی تخریب خانه‌های قدیمی یا نابودی بافت قدیمی شهرها را بگیرند، البته اگر در مرحله آخر برای پول بیشتر «ما هم گرفتاریم» را بهانه نکنند!

* روزنامه نگار و جهانگرد