نیم‌نگاهی به بازار بسته‌بندی صنایع دارویی بیندازید

صنایع بسته‌بندی امروزه یکی از صنایع وسیعی به شمار می‌آید که تمام محیط اطراف و زندگی بشر را احاطه کرده است، از مواد‌غذایی تا سبزیجات گرفته تا دارو و پوشاک و مواد شوینده و هرچه که مورد مصرف انسان است امروزه در اشکال و فرم‌های متفاوت بسته‌بندی می‌شود. جالب اینکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته حتی طراحی و جنس بسته‌بندی مخصوصا درخصوص مواد‌غذایی یکی از فاکتورهای اصلی برای خرید محصول به شمار می‌آید از این رو رقابت تولیدکنندگان برای پیشی گرفتن از سایرین بسیار پویا و به روز است، هر روزه طراحی‌های بهتر و شیک‌تر که سازگاری بیشتری با محیط‌زیست داشته باشد به بازار می‌آید و مردم هم با توجه به نیاز و سلیقه خود از بین میلیون‌ها طرح و بسته، دست به انتخاب می‌زند.

شیشه‌های نجات دهنده

تا سال‌ها پیش قالب بیشتر بسته‌بندی‌ها از جنس پت و کاغذ بود، البته شیشه هم به‌عنوان یکی از مواد اولیه در بسته‌بندی بسیاری از مواد مورد استفاده قرار می‌گرفت اما نسبت مصرف آن نسبت به پلاستیک بسیار کمتر بود تا اینکه بشر به مزیت‌های شیشه واقف و چند دهه‌ای است در انواع و اشکال مختلف بسته‌بندی از شیشه بهره‌های بسیاری می‌گیرد.
بسته‌بندی‌های شیشه‌ای عبارتند از انواع بطری‌های مورد استفاده مانند بطری نوشابه، بطری‌های روغن زیتون، سرکه، آبلیمو و شیشه‌های یک‌بار مصرف مربوط به دارو مورد مصرف قرار می‌گیرند و از جنس شیشه ساخته شده‌اند.

شیشه در مقابل تمام مواد شیمیایی حتی اسیدهای قوی و بازها مقاومت می‌کند و تحت تأثیر خورندگی واقع نمی‌شود، ویتامین‌ها در داخل این ظروف، از تجزیه به‌وسیله نورسفید در امان مانده و امکان فاسد شدن آنها به این طریق از بین می‌رود. به همین علت بسیاری از ظروف آزمایشگاهی و بسته‌بندی شربت‌ها و داروها به علاوه مواد‌غذایی حساس را از شیشه می‌سازند. بسته به نوع استفاده، رنگ این شیشه‌ها هم با یکدیگر متفاوت است. مثلاً برای صنایع دارویی بیشتر از شیشه‌های قهوه‌ای استفاده می‌شود و برای نوشابه‌ها از شیشه‌های بی‌رنگ استفاده می‌کند. روند رو به افزایش تولید و مصرف شیشه سرانه کشورهای پیشرفته صنعتی در واقع بیانگر روند جهانی استفاده از شیشه به‌عنوان مهم‌ترین عامل بسته‌بندی مواد دارویی و غذایی و به‌طور عمده تأمین نیازمندی‌های کلی و کیفی، خطوط اتوماتیک تولید مواد دارویی و غذایی است.

مزیت‌های رقابتی

رایج‌ترین شکل استفاده از شیشه در صنایع دارویی و غذایی به شکل بطری است و این مسئله به دلایل و مزیت‌هایی که شیشه نسبت به سایر رقبای خود دارد بسیار برجسته است، از جمله دلایل متعدد استفاده از بطری‌های شیشه‌ای می‌توان به بهداشتی بودن شیشه، به دلیل نداشتن واکنش شیمیایی با مواد دارویی و غذایی، صافی سطح که مانع رشد باکتری‌ها می‌شود اشاره کرد به علاوه به شفافیت شیشه‌ای امکان کنترل محتوا فراهم است. 

کارشناسان حوزه محیط‌زیست هم ناچیز بودن تأثیرات مخرب شیشه را به دلیل نداشتن واکنش‌های متقابل شیمیایی در محیط و قابلیت برگشت ضایعات و استفاده مجدد از آن تا حدود 80 درصد، از مزیت‌های آن برمی‌شمرند. همچنین قابلیت آن در پذیرش فرآیندهای مهمی چون استرلیزاسیون که از مراحل مهم فرآوری برخی مواد دارویی و غذایی مطرح می‌شود روند عمومی جهانی بر گسترش مصرف شیشه و تطبیق خصوصیات آن با نیازمندی‌های خطوط تولید مواد دارویی و غذایی را سریع‌تر کرده است.

محصولی که نیاز به توجه دارد

درخصوص اینکه در کشور ایران صنعت بسته‌بندی نیاز به توجه و سرمایه‌گذاری بسیاری دارد که شکی نیست اما در حوزه بسته‌بندی‌ها با جنس شیشه در حوزه مواد‌غذایی، وضعیت بدی نداریم و تولیدکنندگان سالانه ده‌ها هزار تن بطری‌های شیشه‌ای مخصوص بسته‌بندی مواد‌غذایی تولید می‌کنند اگرچه این بطری‌ها چندان تنوع و جذابیتی ندارند اما از نظر کمی، میزان تولید به‌گونه‌ای است که حتی بخشی از این بطری‌ها به کشورهای همسایه مانند عراق و ترکیه صادر هم می‌شود اما در حوزه تولید بطری‌های شیشه‌ای مربوط به صنایع دارویی، طبق آمار در سال‌های گذشته میانگین 10هزار تن واردات داشته‌ایم که عموما هم از چین بوده است درحالی‌که در داخل کشور هم توان تولید و هم پتانسیل‌های لازم در این خصوص به وفور یافت می‌شود که این بخش از تولید بطری‌های شیشه‌ای نیاز به توجه بسیاری دارد اما از آن جا که خطوط تولید و ماشین‌آلات این صنعت قدری از حساسیت بالاتری برخوردار است توجه چندانی به آن نشده و اکنون نیاز است تا سرمایه‌گذار بعدی نگاه ویژه‌ای به بخشی داشته باشد که تقریباً رقیبی در آن‌ وجود ندارد.

سرمایه‌های مورد نیاز

درخصوص سرمایه‌های مورد نیاز برای ورود به باز تولیدبطری‌های شیشه‌ای، نیما جاهد از اعضای شرکت شیشه همدان به «فرصت امروز» می‌گوید: به دلیل اینکه مبلغ مورد نیاز برای ورود به بازار تولید بطری‌های شیشه‌ای به‌صورت انبوه، مبلغ بالایی است از این رو شاید تولیدکنندگان انبوه داخلی به 10نفر هم نرسند اما تقریباً این میزان جوابگوی مصرف داخل در بخش مواد‌غذایی هست و کمبودی که وجود دارد درخصوص بطری‌های شیشه‌ای دارویی است. چرا که تولید این بطری‌ها از حساسیت بیشتری برخوردار است و نیاز است تا با خلوص بیشتر روی مواد اولیه کار کنند و برخی از ماشین‌آلات شیشه‌های دارویی هم متفاوت است از این رو بخش اعظم این محصول واردات می‌شود. 

اما در مجموع برای راه‌اندازی خط تولید بطری‌های شیشه‌ای با تولید حدودا 30 هزار تن در سال، شما به حدود 8هزار متر فضا نیاز دارید به علاوه دفتر امور اداری و مالی. همچنین برای خرید ماشین‌آلات و کوره‌های مخصوص این کار حدودا 30میلیارد تومان سرمایه می‌خواهید و در نهایت برای خرید مواد اولیه و شروع کار هم حداقل 20میلیارد تومان سرمایه اولیه و در گردش نیاز است. وی در ادامه می‌افزاید، حجم کار و سختی کار در این حرفه درخصوص نیروی انسانی کاری مشکل و سنگین است از این رو اغلب کارخانه‌های کشور به‌صورت سه شیفت فعالیت می‌کنند که برای تولید حجمی که پیش‌تر بیان شد نیاز به حدود 100 نفر نیروی در کارخانه و بخش تولید و 20 نفر نیروی کارشناس، طراح، مهندس صنایع و امور دفتری و مالی نیاز داریم. 

درخصوص مجوزهای لازم برای کار هم بعد از تأیید زمین و محل کارخانه از سوی محیط‌زیست و شهرداری، باید از وزارت صنعت برای تولید مجوز داشته باشید و در نهایت بعد از تولید، بطری‌ها توسط وزارت بهداشت و در بخش صنایع غذایی مورد بررسی و تأیید قرار می‌گیرند.

طرح‌ها براساس سفارش

بررسی نشان می‌دهد در ایران غالبا طرح‌های پیاده شده براساس سفارش مشتری است که البته چندان هم تنوعی ندارد و معمولاً در سایز و شکل همگی حول یک محور می‌چرخند، درحالی‌که شیشه ظرفیت‌های فراوانی برای بسته‌بندی دارد و به خوبی می‌توان طرح‌ها و مدل‌های بهتری در این صنعت طراحی و پیاده‌سازی کرد و به رونق آن کمک شایانی کرد. شاید بتوان بزرگ‌ترین فاکتور برای پیشی گرفتن از رقبا در این عرصه را همین تفاوت در طراحی و پیاده‌سازی بطری نهایی به‌شمار آورد.