مصرف گرایی طبقه متوسط، عامل رشد اقتصادی

در سال 1851، بریتانیا میزبان نمایشگاه بزرگ آثار هنری، صنعتی و علمی حاصل از سریع ترین، گسترده ترین و بزرگ ترین فرصت های اقتصادی بود که جهان تا آن زمان به خود دیده بود. این نمایشگاه، در واقع همان انقلاب صنعتی بود؛ زمانی که فناوری بهره وری کشور  ها را در تولید افزایش داد.

به غیر  از انقلاب صنعتی، جهان تحولی دیگر را نیز تجربه کرد. جهان قدیم طبقات اشرافی، صنعتگران و کارگران محدود به قرن 19 نشد. با گسترش خدمات دولتی، مشاغل جدید به وجود آمد. کارگران، باید خواندن و نوشتن و ریاضی می دانستند و جامعه به پرستاران و معلمان نیاز پیدا کرد.

با به وجود آمدن و گسترش مشاغل جدید، ساختار اقتصادی کشور ها رفته رفته تغییر پیدا کرد. افراد با مشاغل سطح بالا و درآمد های بهتر، از سطح زندگی بهتری برخوردار شدند و کیفیت تفریحات و سرگرمی های آنان تغییر کرد. فروشگاه ها شروع به فروختن اجناس و محصولات به خانواده های طبقه متوسط کردند. بنابراین خانواده ها برای آینده شغلی فرزندان خود برنامه ریزی و سرمایه گذاری کردند.

به این ترتیب بود که طبقه متوسط جامعه، به یک طبقه مصرف گرا تبدیل شد. آنها عاملان اصلی توسعه اقتصاد و تولید کشور ها شدند. کشور ها در سایه انقلاب صنعتی و تقاضای طبقه متوسط، اقتصاد خود را توسعه بخشیدند. به همین ترتیب بود که در اوایل قرن بیستم، اقتصاد جهان غرب به رشد قابل توجهی رسید و امروزه هم شاهد توسعه آن در کشور های در حال ظهور، به ویژه آسیا و آمریکای لاتین هستیم.

امروزه، گسترش طبقه متوسط جهان، یکی از عوامل مهم تداوم اقتصاد جهانی است. در سال 2015، طبقه متوسط در دنیا، معادل 3 تریلیون دلار، برابر با دو سوم کل دنیا، هزینه و مصرف کرده اند. حدود یک چهارم طبقه متوسط دنیا در کشور های پیشرفته زندگی می کنند. حدود دو پنجم در برزیل، هند و چین ساکن هستند و مابقی در کشور های در حال توسعه زندگی می کنند.

طبق مطالعه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، تا پایان سال 2030، طبقه متوسط در دنیا سه برابر اکنون خواهد شد و به 4 میلیارد و 900 میلیون نفر خواهد رسید.

آمار جهانی نشان می دهد، تنها یک میلیارد و 800 میلیون نفر از مردم جهان در میان طبقه متوسط قرار می گیرند و چه بسا بسیاری از آنها در آستانه سقوط به طبقه فقیر جامعه هستند. تعداد افراد متعلق به این طبقه از سال 2001 تاکنون دو برابر شده است. این بخش از جمعیت کشور های در حال ظهور طوری زندگی می کنند که مردم در کشور های توسعه یافته زندگی می کنند، اما خیلی ثروتمند نیستند و در همه جای دنیا هم به طور مساوی توزیع نشده اند.

طبق تعریف جهانی، خط فقر براساس درآمد ماهانه افراد تعیین می شود. در سال 2013، برای یک فرد تنها 760 یورو در ماه، برای یک زوج بدون فرزند 1476 یورو، 1930 یورو برای یک زوج با دو فرزند تعریف شده است. فردی با سطح درآمد 1239 یورو تا 2231 یورو در ماه هم جزو طبقه متوسط شمرده می شود. به همین ترتیب یک خانواده بدون فرزند، با درآمد 2371 تا 4410 یورو و یک خانواده با دو فرزند با درآمد 3189 تا 5557 یورو هم در این دسته جای می گیرند.

رشد چشمگیر

نتایج مطالعات سازمان های جهانی از جمله سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، روی این طبقه جالب است. این طبقه در میان جمعیت کشور  های در حال ظهور رشد چشمگیری داشته اند. به خصوص در کشور چین که در سال های اخیر طبقه فقیر آن به طور قابل توجهی کاهش داشته است.

طبق مطالعات، پیش بینی می شود که جمعیت طبقه متوسط در دنیا تا سال 2030، حدودا سه برابر شود و از یک میلیارد و 800 میلیون نفر به 4 میلیارد و 900 میلیون نفر برسد. براساس چشم انداز سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، هزینه های طبقه متوسط کشور های چین و هند روی هم، در حال حاضر چهار برابر بیشتر از هزینه  طبقه متوسط در آمریکاست و تا سال 2030 به شش برابر نیز می رسد.

در آمریکای لاتین، از اواخر قرن بیستم سیاست های تعدیلی صندوق بین المللی پول با هدف مبارزه با تورم اعمال شد و در نتیجه گسترش جمعیت طبقه متوسط انجامید. سپس در اوایل سال های 2000، بانک های مرکزی با کاهش نرخ های بهره  خود، نقدینگی را در میان مردم افزایش دادند که به افزایش مصرف گرایی منجر شد.

در آرژانتین، پس از بحران مالی سال 2001، حدود 90درصد از طبقه متوسط به طبقه فقیر جامعه سقوط کردند و سال 2012 نزدیک به 55درصدشان به وضع خود بازگشتند.  در هند هم که تولید ناخالص داخلی طی 15 سال اخیر چهار برابر شده است، با ورود شرکت های معتبر دنیا و سرمایه گذاری آنها در هند، تقاضای داخلی در میان مردم بالا رفت.

طبقه متوسط در شهر های مهم و بزرگ هند، به مصرف گرایی انبوه روی آورده اند. مشابه این وضعیت در نیجریه هم مشاهده شد. جمعیت این کشور تا سال 2050، بنا به پیش بینی ها به 389 میلیون نفر می رسد. تا آن زمان نیمی از جمعیت این کشور، از طبقه متوسط خواهند بود. قدرت خرید آنها افزایش خواهد یافت و برخلاف امروز، قادر خواهند بود آخرین  مدل های تکنولوژی را خریداری کنند.