فن‌بازار بستری برای رشد خلاقیت و فناوری

سال‌های زیادی است که نوآوری‌ها و اختراعات به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور در توسعه جوامع و همچنین رقابت بین بنگاه‌ها برشمرده می‌شود، در واقع دارایی‌های فکری با تجاری‌سازی تبدیل به فاکتورهایی برای تعیین جایگاه فناوری کشورها می‌شوند، این دارایی‌ها بیش از هرچیزی نیاز به توجه و حمایت دارند تا از روی کاغذ به منصه ظهور برسند. از این رو ایجاد یک ساختار مناسب و بستری قانونمند برای تبادلات و برقراری پلی بین علم و عمل موجب جلب اطمینان مخترعان و نوآوران از یکسو و جذب سرمایه‌های متقاضیان و سرمایه‌گذاران از سوی دیگر می‌شود تا بتوان به این دارایی‌های فکری جامه عمل پوشاند و برای آنها ارزش‌آفرینی کرد.

لزوم وجود چنین پلی موجب شد تا در نهایت در سال 1393 با توجه به تصریح بند «د» ماده 17 قانون برنامه پنجم توسعه کشور (مبنی بر حمایت دولت از راه‌اندازی بازار فناوری و بورس ایده) بازار دارایی فکری با توافق سازمان بورس و اوراق بهادار و پارک فناوری پردیس زیر نظر شرکت فرابورس ایران طرح‌ریزی شده و پس از تدوین و تصویب آیین‌نامه و ایجاد فرآیندهای کاری رسما شروع به فعالیت کند.

دی‌ماه سال 94 دومین فستیوال بازار دارایی فکری در حوزه لوازم‌خانگی در نمایشگاه بین‌المللی برگزار شد، این فستیوال که با حضور معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مدیرعامل شرکت فرابورس ایران، رئیس مرکز فن بازار ملی ایران و جمعی از مسئولان پارک علم و فناوری پردیس برگزار شد تعداد هشت نوآوری در زمینه لوازم‌خانگی را تشریح و برای ورود سرمایه‌گذاران اعلام آمادگی و حمایت کرد.

بازاری هدفمند و باارزش

بازار دارایی فکری فرابورس ایران، ساختاری قانونی و مطمئن برای عرضه و فروش دارایی‌های فکری در کشور ما به شمار می‌آید. در این بازار، دارایی‌های فکری بعد از طی فرآیندی مشتمل بر ارزیابی فنی، تهیه طرح تجاری، ارزش‌گذاری یا قیمت‌گذاری، بازاریابی و با تایید کمیته عرضه بازار، آگهی شده و مورد معامله قرار می‌گیرد. همچنین در این بازار تبادل گواهینامه‌های ثبت اختراع، طرح‌های صنعتی، علائم تجاری و... انجام می‌شود.

به دنبال گره زدن علم و صنعت

علیرضا دلیری در خصوص اهداف این بازار گفت: در کشور ما تولید علم جایگاه مناسبی دارد به‌گونه‌ای که مقام اول در منطقه و مقام 15 در دنیا را داریم. اما ارتباطی بین صنعتگر و تولیدکننده علم برقرار نیست و جایگاه فناوری ما در دنیا 320‌ است. ما قصد داریم ارتباط و تعامل لازم بین صنعت و دانشگاه را برقرار کنیم.

وی افزود: امروزه در دنیا دیگر محصولات گذشته پاسخگوی نیاز بازار نیست و لازم است صاحبان علم و صاحبان صنعت به کمک هم محصولات به‌روز تولید کنند و یقینا این محصولات هم سودآوری بالاتری برای صاحب سرمایه خواهد داشت و هم ریسک کار پایین‌تر می‌آید.

1700میلیارد تومان بودجه به صندوق

دلیری در ادامه سخنان خود به تخصیص 1700میلیارد تومان بودجه به صندوق توسعه‌ملی اشاره کرد و افزود:منابع ملی زیادی در اختیار گرفته شده‌اند و ظرفیت‌های فراوانی در دست است تا تغییراتی در تولید انجام شود و تمرکز روی صنایع دانش‌بنیان افزایش یابد. باید به مخترعان خلاقی که توانایی حضور در بازار و تجاری‌سازی محصول خود را ندارند کمک کرد تا عرصه تولید کشور توسعه یابد و فناوری‌های دانش بنیان معرفی شوند، همچنین پرداخت تسهیلات تا سقف 5میلیارد ریال به سرمایه‌گذاران امکان‌پذیر است تا بازار این کار رونق هرچه بیشتری پیدا کند.

چرا باید از بازارهای دارایی فکری بهره‌گیری کنیم؟

در ادامه این فستیوال اکبر قنبرپور، رئیس مرکز فن بازار ملی ایران گفت: بهره‌گیری از بازارهای دارایی فکری هم برای ایده‌پرداز و هم سرمایه‌گذار می‌تواند مزیت‌های بسیاری به همراه داشته باشد. اول از هر چیز به دلیل اینکه این بازار یک بازار قانونی و تخصصی در شرکت فرابورس ایران است، فرآیندی استاندارد و مدون جهت نقل و انتقال مالکیت فکری تدوین و اجرا می‌شود و امکان سوءاستفاده از ایده‌ها و خلاقیت‌ها به صفر نزدیک است.

همچنین مخترعان و صاحبان مالکیت فکری که اختراع، طرح صنعتی یا دیگر انواع دارایی فکری خود را صرفا ثبت کرده اما هنوز به مرحله تجاری‌سازی نرسانده‌اند، می‌توانند از طریق این بازار، دارایی فکری خود را تجاری‌سازی کرده یا به فروش برسانند. مالکان اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری که به دنبال فروش یا انتقال حق بهره‌برداری از دارایی فکری خود به شخص ثالث هستند می‌توانند از طریق این بازار اقدام کنند.

واگذاری، مشارکت و اخذ لیسانس

وی تصریح کرد: بسیاری مدل‌ها برای برقراری ارتباط بین این دو گروه تعریف شده است و در سه قالب واگذاری قطعی، مشارکت و همچنین واگذاری لیسانس می‌توان وارد مراحل عملیاتی شد.همچنین حمایت‌هایی از جمله حمایت‌های مادی مانند تسهیلات و حمایت‌های معنوی از جمله تسهیل در پروسه تولید از طرفین به عمل می‌آید. به علاوه وجود کارگزاران متخصص و مشاوره‌های تخصصی، فرآیند عرضه و فروش را تسهیل و قابل اطمینان می‌کند.

***

گام‌های ورود به «بازار دارایی فکری»

1-‌ ارائه درخواست «عرضه از طریق بازار»

مرحله ابتدایی ورود به بازار دارایی فکری، مراجعه به یکی از شرکت‌های کارگزاری معرفی شده در وب‌سایت شرکت فرابورس ایران به نشانی www.ifb.ir است. در این گام متقاضی ضمن ارائه مدارک دارایی فکری خود به کارگزار مربوطه، درخواست عرضه از طریق بازار را تسلیم می‌کند.

2-‌ بررسی اصالت و احراز مالکیت دارایی فکری

در این گام، شرکت کارگزاری طی مکاتبه با شرکت فرابورس ایران، تقاضای واصل شده را به این شرکت ارجاع می‌دهد و شرکت فرابورس نیز اصالت مالکیت دارایی فکری را از اداره کل مالکیت صنعتی و مرجع ثبت استعلام کرده و در صورت احراز مالکیت، درخواست وارد گام بعدی می‌شود.

3-‌ بررسی صلاحیت فنی جهت ورود به بازار (فقط برای اختراعات)

بعد از تایید اصالت و احراز مالکیت دارایی فکری، ارزیابی فنی برای اختراعات انجام می‌شود. این ارزیابی براساس درخواست شرکت فرابورس و توسط پارک فناوری پردیس صورت می‌گیرد. هدف از این ارزیابی، بررسی صلاحیت فنی اختراعات بوده که بر مبنای شاخص‌های گوناگون در دو سطح «موافقت اصولی» یا «موافقت قطعی» انجام می‌شود.

4-‌ تهیه مستندات لازم برای عرضه در بازار

در این گام کارگزاران فرابورس شروع به تهیه مستندات لازم برای دارایی فکری می‌کنند. از جمله این اقدامات، قیمت‌گذاری دارایی فکری، تهیه طرح کسب‌وکار (برای اختراعات) یا «معرفی دارایی فکری» است. بازاریابی اولیه نیز در همین مرحله صورت می‌پذیرد.

5-‌ تعیین روش عرضه دارایی فکری

در گام بعدی روش عرضه بر مبنای درخواست صاحب دارایی فکری و نیز مشاوره‌های صورت گرفته تعیین می‌شود. انواع روش‌های عرضه «اختراعات» به شرح زیر است:

*‌ نوع اول: عرضه اوراق‌بهادار شرکت‌های سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری

*‌ نوع دوم: عرضه مستقیم و بی‌واسطه اوراق‌بهادار مبتنی بر دارایی فکری

*‌ نوع سوم: عرضه حق بهره‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مدت زمان معین

*‌ نوع چهارم: عرضه حق بهره‌برداری اوراق‌بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مقدار معین.

6-‌ بررسی مستندات توسط «کمیته عرضه» و صدور مجور عرضه

در ادامه، مستندات و گزارش‌های تهیه شده بر مبنای روش انتخاب شده برای واگذاری به کمیته فرابورس ایران ارجاع می‌شود و پس از بررسی در صورت تایید، مجوز عرضه برای آن صادر می‌شود.

7-‌ عرضه در بازار

در این مرحله دارایی فکری مورد نظر، با توجه به روش‌ واگذاری و سایر شرایط (مانند وجود مشتری بالفعل، تعداد و تنوع خریداران، قیمت پایه، شروط فروشنده و...) در بازار عرضه می‌شود.

8-‌‌ مبادله دارایی فکری

در این مرحله، قرارداد واگذاری بین مالک دارایی فکری و خریدار منعقد می‌شود و براساس آیین‌نامه بازار مراحل نقل و انتقال انجام می‌شود. متقاضیان عرضه دارایی فکری در بازار مذکور و نیز شرکت‌های صنعتی و سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های فکری می‌توانند برای اطلاعات بیشتر به وب‌سایت شرکت فرابورس ایران به نشانی www.ifb.ir بخش بازار دارایی فکری مراجعه کنند.

کارکردهای بازار

-‌ خریدوفروش اختراعات، فناوری‌ها، طرح‌های صنعتی، علایم تجاری و...

-‌ ایجاد ساختاری شفاف، کارآمد و تخصصی برای تبادلات حوزه مالکیت فکری

-‌ ارزیابی فنی اختراعات و غربالگری موارد قابل عرضه در بازار

-‌ کمک به جذب سرمایه‌گذاران و همکاری مشترک جهت تجاری‌سازی دارایی‌های فکری

-‌ توانمندسازی رقابتی بنگاه‌های تولیدی کشور با جذب نوآوری‌ها و اختراعات (نوآوری باز).