سازی به ظرافت باران

صداي دلنشيني دارد و اکثر مردم آن را به عنوان يک ساز تنها مي‌شناسند که شوري عارفانه را به ارمغان مي‌آورد. خدا رحمتش کند؛ استاد جلال ذوالفنون مي‌گفت: «زخمه‌هايي که روي سيم سه‌تار فرود مي‌آيد، بايد شبيه قطرات باران باشد.» شايد از اين جمله استاد بتوان به ظرافت سه‌تار پي برد؛ ظرافتي که آن را از سازهاي ديگر متمايز مي‌کند.
ساخت سه‌تار امروز به عنوان يکي از مشاغلي است که هم عشق مي‌خواهد و هم پشتوانه مالي. خيلي راحت و بدون رودربايستي در همين ابتداي گزارش بايد بگوييم که اگر حسابتان پر از پول نيست قيد سرمايه‌گذاري براي اين کسب و کار را بزنيد. به عبارتي در حال حاضر، سه‌تار سازي، شغلي نيست که بتواند شما را براي يک زندگي راحت، اقناع کند اما مي‌توان براي کسب درآمد اضافه بر برنامه بعد از چند سال روي آن حساب کرد.
بر همين اساس، براي شروع کار، نداشتن دغدغه مالي در اولويت است. البته هستند افرادي که از اين راه ارتزاق مي‌کنند، اما بايد قبول کنيم که تعداد عاشقان و شيفتگان سه‌تار، بيشتر است و شعار همگي اين است که «من براي دل خودم اين کار را انجام مي‌دهم.»
اکنون روي صحبت ما با کساني است که فارغ از نان شب، دوست دارند به نداي دلشان گوش دهند و سرمايه‌شان را در راهي خرج کنند که شايد بازگشت آن تا پنج سال به طول انجامد. شما دست کم به يک فضاي 10متري نياز داريد تا کار خود را آغاز کنيد. ناگفته نماند که اگر مي‌خواهيد خودتان هم سرمايه‌گذار باشيد و هم سازنده (البته به دليل علاقه خاصي که در سازندگان وجود دارد، اغلب سرمايه‌گذار و سازنده در يک نفر خلاصه مي‌شود) لازم است فوت و فن مربوط به اين هنر را بياموزيد.

وسايل و ابزار مورد نياز
براي آموزش، افراد متبحر زيادي را مي‌توانيد پيدا کنيد. شايد بتوان اين استادان را از خانه موسيقي پيدا کرد. اما ميزان مبلغي که استاد از شما در قبال آموزش مي‌گيرد، کاملا توافقي است و تعرفه خاصي ندارد. دو تا سه ماه آموزش، تقريبا شما را براي شروع آماده مي‌کند.
يک ميزکار آهني 100 تا 200هزار تومان، سوهان 50هزارتومان، گيره روميزي 200هزارتومان، دريل زميني 200 تا 300هزار تومان و هواکش 200 تا 250هزارتومان از ملزومات کار شماست. البته مي‌توان وسايل و ابزار زيادي را براي اين کسب‌وکار تهيه کرد از قبيل اره فلکه، پمپ‌باد و حتي دستگاه ليزر براي برش ترکه‌ها. اما بهتر است به نصيحت کارکشته‌ها گوش کنيد و در همان ابتداي کار، از هزينه اضافي بپرهيزيد. زيرا اين وسايل براي وقتي است که شما به توليد انبوه رسيده‌ايد و نامتان در بازار موسيقي شناخته شده است.
قالب کاسه و ترکه
استادي که روش ساخت را به شما مي‌آموزد، بهترين کسي است که مي‌تواند قالب کاسه را در اختيارتان بگذارد؛ قالبي که انواع و اقسام مختلف دارد و ساخت آن شايد کمتر از 30هزارتومان برايتان هزينه بردارد. بد نيست بدانيد که معمولا دسته سه‌تار از چوب گردو و کاسه و صفحه آن از چوب توت است. البته اکنون سازندگان در حال ورود به فاز جديدي هستند که در آن خلاقيت و نوآوري موج مي‌زند! آنها به تازگي از چوب‌هاي خارجي مانند رُزوود يا ماهاگاني براي صفحه استفاده مي‌کنند که مخصوص گيتار است و زنگ خاصي به صداي ساز مي‌دهد. شما هم اگر دوست داريد خلاقيت داشته باشيد، مي‌توانيد چوب‌هاي ديگري را نيز امتحان کنيد.
قالب آلومينيومي براي ساخت ترکه، چيزي است که اگر نباشد ادامه کار امکان‌پذير نيست. تعداد آن را بر اساس نياز مي‌توان تنظيم کرد که بستگي به تعداد ترکه‌هاي کاسه دارد. برخي 7ترکه، برخي 9ترکه، بعضي 11ترکه و تا الا ماشاءالله! مي‌سازند. اگر کاسه مورد نظر شما 9 يا 11 ترکه است 7 قالب براي شما کافي است که قالب سازان براي هر کدام از شما 10 تا 20هزارتومان پول مي‌گيرند.
رنده‌دستي (200هزارتومان)، سنباده (متري 10هزارتومان)، چسب چوب (به ميزان لازم) و لاک (کيلويي 30 تا 40هزارتومان) از ديگر وسايلي است که براي اين کسب‌وکار لازم است. بعد از ساختن سه‌تار و رنگ کردن آن با لاک و الکل، نوبت به نصب پرده‌ها مي‌رسد. 25پرده که از روده گوسفند ساخته مي‌شود و هرکدام طنين يک نت را با خود به همراه دارد، به صورت حلقه‌اي به فروش مي‌رسد و هر حلقه 8 تا 10هزار تومان برايتان آب مي‌خورد.
ساخت کاسه شايد سخت‌ترين و طولاني‌ترين پروسه باشد اما با کمي تمرين و ممارست مي‌شود روزي دو تا سه کاسه ساخت. تنها لازم است که جور کردن ترکه‌ها را بياموزيد و آنها را بدون درز و قرينه با هم درست کنيد. حالا مي‌رسيم به مهم‌ترين قسمت کار؛ يعني اتصال دسته به کاسه که اگر دقت لازم در اين مرحله صورت نگيرد کل زحمت و سرمايه شما به باد خواهد رفت، زيرا خريداران وسواس زيادي براي آن به خرج مي‌دهند.
تزئينات بسياري مي‌توان در ساخت ساز به خصوص سه‌تار به کار برد از نصب استخوان روي دسته گرفته تا معرق‌کاري روي کاسه.
اينجا ديگر سليقه و هنر شما وارد کار مي‌شود و نوع تزئيني را که قرار است روي ساز انجام دهيد، تعيين مي‌کند. مديريت سرمايه‌گذاري‌تان مي‌تواند به گونه‌اي باشد که در اين بازار کساد، سود شما را تضمين کند. پس دقت کنيد!