کارشناسان و صاحب نظران از میزان اشتغال در بازار کار می گویند / جایگاه زنان در بازار کار کجاست؟

یکی از عوامل مؤثر در توسعه­ جوامع، سرمایه انسانی است و زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور معمولاً سهم قابل توجهی در توسعه دارند. توسعه در صورتی تحقق پیدا می کند که مشارکت همه افراد اعم از زن و مرد در این فرآیند مورد توجه قرار گیرد.

زنان در سراسر جهان نقش تعیین کننده ­ای در اداره­ امور خانواده و جامعه دارند و برای تحقق اهداف توسعه می ­توانند مسئولیت مهمی را بر عهده گیرند. همچنین زنان می توانند در تمام قسمت­ های اقتصادی بازوی اصلی و قدرتمندی برای پیشبرد اهداف باشند. به عنوان مثال در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، نقش زنان در اداره­ امور کشاورزی، آب، جنگل داری و منابع انرژی افزایش یافته است.

این در حالی است که در جامعه ایران بنا به دلایل مختلف و با وجود تصریح قانون اساسی دال بر برابری حقوق زن و مرد در امر اشتغال و توانمند سازی هر دوی آنان، آمارهای مختلف حاکی از کاهش نقش زنان در بازار کار است.

آنان بر این باورند که زنان برخلاف میل و انگیزه بالایی که برای ورود به بازار کار و کسب استقلال مالی دارند به دلایل متعددی نظیر وجود نگاه های سنتی و محدود نسبت به اشتغال زنان، عدم تناسب نیاز بازار کار با مهارت های زنان، نبود فرصت های برابر، تبعیض در محیط کار، دستمزد کم و فقدان امنیت شغلی مجبور به ترک کار می شوند حال آنکه در قیاس با جوامع توسعه یافته زنان همواره از درصد تأثیر قابل توجهی در رشد اقتصادی و تسریع سرعت توسعه در جوامع مختلف برخوردارند و جامعه ایرانی نیز بیش از این می تواند در راستای افزایش رشد اقتصادی از توانمندی و ظرفیت های زنان استفاده کند.

***

فریده مشگل گشا:

زنان مسئولیت پذیرتر هستند

فریده مشگل گشا، عضو معاونت بانوان اتاق بازرگانی اصفهان و عضو کمیته صادرات اتاق اصفهان است. او که سال ها با عنوان صادرکننده برنج و محصولات کشاورزی فعالیت تجاری داشته است درخصوص اشتغال زنان و سهم اشتغال زنان در توسعه و رشد اقتصادی کشور معتقد است از آنجایی که زنان شور و اشتیاق بالایی در یادگیری و اشتغال دارند و بیشتر به دلیل مسئولیت پذیری بالایی که زنان از آن برخوردارند، این مسئولیت پذیری آنان هم در کار تأثیر داشته است و هم در توسعه اقتصادی. حال آنکه با وجود تمام توانایی زنان، سهم آنان در بازار کار بسیار اندک بوده است.

با توجه به نقش محسوس زنان در توسعه و رشد اقتصادی، سهم اشتغال زنان در جامعه را چگونه ارزیابی می کنید؟  

براساس مطالعه ای که من در گذشته داشته ام به این نتیجه رسیدم که صرفاً 14 درصد از زنان ما حضور فعال و چشمگیری در مشاغل مختلف و جامعه دارند و این با وجود تمام توانایی و ظرفیت ها بالقوه ای که آنان در مدیریت دارند همواره حقوق زنان در جامعه ایرانی نادیده گرفته شده است.

من به عنوان یک تاجر و یک فعال بازرگانی در اتاق اصفهان همواره در مشاغل مختلف از نیرو و توانمندی های زنان در کنار توانایی های مردان در حرفه خودم استفاده کرده ام و آنچه بارها براساس تجربه برایم ثابت شده است توانایی و هوش و ذکاوت بالای زنان در مسئولیت هایشان بوده است. باید یادآور شد حین انجام کار اگر مسئولیتی به زنان واگذار می شود زنان با یک بار مرور وظایف، بهترین نتیجه کاری را ارائه می دهند حال آنکه بعضاً با مرور چندین باره برخی وظایف به مردان باز هم نمی توان به نتیجه دلخواه درکار رسید.

این مهم بیشتر در شور و شوق زنان برای حضور و فعالیت در اجتماع ناشی می شود کما آنکه همین شور و شوق در زنان برای حضور و فعالیت در کسب علم نیز قابل رویت است و آنان تا به امروز نشان داده اند که چگونه در کسب کرسی های علم موفق عمل کرده اند.

مشارکت زنان و افزایش سهم اشتغال چه تأثیری در سرعت رشد اقتصادی در جامعه ایرانی دارد و شما چه تجربیاتی از اشتغال زنان در سایر کشورها دارید؟

بعضاً در محافل علمی عنوان می شود در سال 2040 اکثریت سمت های اجرایی و مدیریتی در کشور به زنان واگذار خواهد شد و جهان نیز خواسته یا ناخواسته به این سمت در حال حرکت است کما اینکه در عرصه های مختلف علمی و اجتماعی شاهد حضور زنان در جامعه هستیم؛ زنانی که علاوه بر حفظ وظایف خودشان در داخل خانه به عنوان یک زن و سپس یک مادر از توانایی و ظرفیت های خوبی برای اشتغال در خارج از خانه نیز برخوردارند و این در حالی است که اگر در شرایط امروز زنی در مشاغل مختلف حضور داشته باشد حقوق و درآمد اندک آنان باوجود تمام توانایی که زنان در قیاس با مردان از آن برخوردارند همواره نادیده گرفته می شود و در مشاغل برابر باوجود تمام تحصیلات زن و توانایی او یک زن از حداقل منبع درآمد یا تفاوت قابل ملاحظه ای نسبت به مرد در کسب مزایا یا پاداش برخوردار می شود. به عبارتی سهم اشتغال زنان در جامعه نه فقط دیده نمی شود بلکه عقب نیز زده می شود اما با وجود تمام این مشکلات باز زنان در جامعه حاضر هستند و به حضور فعال خود ادامه خواهند داد.

***

خورشید گزدرازی؛

افزایش سهم اشتغال زنان همت و حامی می خواهد

خورشید گزدرازی؛ عضو هیأت رئیسه اتاق بازرگانی بندر بوشهراست او در خصوص افزایش سهم زنان در بازار کار به ضرورت حمایت های کافی از زنان در بازار کار اشاره دارد و معتقد است در بازارکار استان هایی نظیر بوشهر که بیشتر از بازار کار فصلی برخوردار است و در تمامی مشاغل مربوط به زنان نیز آنان از حداقل حقوق تعیین شده وزارت کار برخوردارند، باوجود تمام تاثیری که این قشر در تسریع توسعه یک کشور از آن برخوردارند و نقشی که در رشد اقتصادی یک کشور دارند نه فقط در مبحث تعیین میزان دستمزد که در تداوم مشاغل زنانه یا بازار کار مناسب برای زنان این بخش نیازمد حمایت و توجه بیشتر دولت است.

* از نظر شما افزایش سهم اشتغال زنان چه تاثیری در تسریع توسعه اقتصادی کشور و رشد اقتصادی یک جامعه دارد؟

منکر این تاثیر نمی توان شد. از نظر من حضور زنان در بازار کار تاثیری صد در صدی در توسعه و رشد اقتصادی دارند در استانی نظیر بندر بوشهر که اکثر مشاغل برای زنان به مشاغلی چون صنایع دستی یا گلیم بافی، جاجیم بافی و تمام امور مربوط به فرآوری تا پرورش آبزیان و بالاخص میگو و صادرات میگو خلاصه می شود.

زنان سهم عمده ای در این بازار کار دارند اما از آنجایی که این بازار کار فصلی است میزان و درصد حقوق آن از حداقل حقوق تعیین شده وزارت کار تبعیت می کند و زنان بیش از این نمی توانند فرصت کارآفرینی یا اشتغالزایی داشته باشند حال آنکه در بحث هایی نظیر صنایع دستی باوجود آنکه صنایع دستی این استان مشخص است چین به دلیل ارزانی نیرو و تولید فرصت تولید این صنایع دستی را داشته است لذا ضروری است اگر قرار بر حمایت از اشتغال یا افزایش سهم اشتغال زنان در بازار کار ایرانی است و بیشتر از آنچه که تاکنون عمل شده است برنامه هایی حمایتی از زنان را در دستور کار قرار دهیم ما میتوانیم به زنان برای ورود یا حفظ بازار کارشان از وام های بلند مدت یا وام های با نرخ بهره اندک یا سایر اقلام حمایتی استفاده کنیم تا بیشتر در صدد حمایت از این قشر تاثیر گذار باشیم.

* از این استان به کدام کشورها و چه محصولاتی صادر می شود؟

از استان بوشهر محصولاتی چون انواع آبزیان به کشورهای چون آسیای میانه و روسیه بیشتر صادر می شود و از عمده محصولات دیگر نظیر مواد معدنی نیز به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می شود که زنان با توجه به اینکه بوشهر 70 درصد تولید آبزیان را بر عهده دارد 80 درصد بازار کار این شهر را تشکیل می دهند.

* از نظر شما به عنوان یک صادرکننده که با کشورهای مختلفی دادوستد داشته اید عامل موفقیت در توسعه یا افزایش رشد اقتصادی در کشورهایی نظیر چین یا ژاپن چه بوده است و در این کشورها زنان چند درصد از بازار کار را به خود اختصاص داده بودند؟ .

در این کشورها در کار تفاوتی بین زن و مرد نبود. به عبارتی زنان در اغلب مشاغل حضور جدی داشتند و چه بسا برخی مشاغل صرفا زنان حضور داشتند و عامل تعیین کننده در اشتغال افراد نه جنسیت آنان که بیشتر توانمندی ها و ظرفیت ها و لیاقت ها و شایستگی های افراد بود و این در حالی است که مشاغل ما از پشتوانه کافی برای زنان برخوردار نیستند .

***

فریده بستان بان:

تبعیض جنسیتی در مشاغل مانع توسعه است

فریده بستان بان، عضو هیأت مدیره انجمن گیاهان دارویی استان گلستان و عضو هیأت رئیسه سابق کانون زنان بازرگانی ایران است. او سال ها به عنوان یک صادرکننده محصولات کشاورزی به برخی کشورهای عضو (CIS) نظیر ترکمنستان فعالیت داشته است

. بستان بان در خصوص اهمیت حضور زن در مشاغل مختلف و میزان تأثیری که در رشد اقتصادی یک کشور دارد به تجربیاتش از داد وستد با کشورهای مختلف اشاره دارد و می گوید: در کشورهایی مثل ترکمنستان یا حتی مالزی و کشورهای آسیای میانه از تبعیض جنسیتی در مشاغل خبری نبود، به عبارتی بسیاری از مشاغل همچون رانندگی لکوموتیو تا اتوبوس و لیف تراگ هم زنانه بود و هم مردانه، چراکه در این کشورها به توانایی و مهارت افراد اولویت داده بودند و برای همه طیف از افراد کار بود.

اما متأسفانه در ایران شاید بیشتر به دلیل تفاوت های فرهنگی بین مردم هنوز نتوانسته ایم به این باور برسیم که زنان می توانند سهم عمده ای از اشتغال را داشته باشند و اشتغال زنان در کشور خواسته یا ناخواسته تأثیر بسزایی در رشد اقتصادی خانواده و سپس کشور می تواند داشته باشد.

 نظر شما در خصوص سهم اشتغال زنان در رشد اقتصادی کشور چیست؟

اکنون اگر نگاهی گذرا به وضعیت اشتغال زنان در جامعه خودمان داشته باشید متوجه خواهید شد که اغلب مشاغل مدیریتی در کشور مردانه است و این موضوع ناشی از ضعف عملکرد یا ضعف توان اجرایی زنان نیست بلکه به باور جامعه ما بازمی گردد. لذا اگر جامعه به این باور می رسید که اجازه بیان و نمایش قابلیت های زنان در کشور می تواند تأثیر بسزایی در توسعه آن جامعه داشته باشد اکنون جامعه ما توسعه یافته تر بود.

من در حال حاضر در گلخانه خودم مشغول تولید و تجارت نوعی گیاه دارویی و درمانی هستم و بیشتر از همه به دلیل نوع کار و مکانی که در استان گلستان به این بخش اختصاص داده ام با زنان روستایی کار می کنم. زنانی که بی ادعا کار می کنند و از آنجایی که محیط مردانه عزت نفس آنان را از آنان سلب کرده است آنها بدون آنکه متوجه باشند کارهایی را انجام می دهند که فراتر از حد و توان مردان خودشان است و سپس هم دستمزد هر ماه را باز بدون ادعا در اختیار همسران شان قرار می دهند؛ همسرانی که چه بسا بسیاری از آنان کار هم نمی کنند، به عبارتی در این روستا تعداد شاغلین زن به دلیل نوع کار بیشتر از مردان است.

از نظر شما حضور زنان و سهم زنان در اشتغال تا چه اندازه در سرعت توسعه یک کشور تأثیر گذار است؟

این موضوع امری انکارناپذیر است. به هر اندازه که در یک کشور زنان در مشاغل مختلف حضور جدی داشته باشند مطمئناً از نظر فرهنگی و اقتصادی سرعت توسعه در آن کشور نیز قابل توجه خواهد بود. به عبارتی برای دسترسی به این میزان از توسعه نباید در مشاغل مختلف فرقی بین زن یا مرد باشد و نباید به شغل ها جنسیتی نگاه شود، این توانایی و مهارت و علم انسان هاست که تعیین کننده است.

من باید یادآور شوم که نباید نگاه جنسیتی به مشاغل عزت نفس و غرور افراد را از بین ببرد. من براساس تجربه خودم از رفت و آمدهای مکرری که به کشورهای اطراف داشتم باید به برخی مشاغل کلیدی در کشورهایی مثل مالزی یا آسیای میانه اشاره کنم که زنان اتفاقا عهده دار آن بودند و در بسیاری از کارگاه های و کارخانه ها تعداد شاغلین زن چه بسا بیشتر از مردان نیز بود، به عبارتی برخلاف باور غالب در ایران در این کشورها زنان و مردان پا به پای یکدیگر کار می کردند و در مشاغل مختلف حضور جدی نیز داشتند.

تا چه اندازه شغل های ایجاد شده برای زنان از پشتیبانی کافی برای آنان برخوردارند؟  

در حال حاضر که بیشتر زنان به سمت مشاغل خانگی تشویق می شوند و متأسفانه در فضای اشتغال ایران یک مرز خاصی برای اشتغال زنان شکل گرفته که بیشتر به اعتقادات خانواده ها بازمی گردد، باید افزود بیشتر زنانی که در حال حاضر در فضای جامعه مشغول به فعالیت هستند نزدیک به 75 درصد از آنان یا کارمند هستند یا فرهنگی، به عبارتی زنان در مشاغل تأثیرگذار یا مدیریتی نقش کمتری دارند. لذا به ندرت زنان در مشاغل تأثیرگذار یا مدیریتی سطح بالا حضور جدی دارند، حال آنکه برای توسعه یا رشد اقتصادی اثرگذار در جامعه ضرورت حضور جدی زنان در تمامی سطوح مشاغل مطرح است.