آیا سازمان تجارت جهانی به پایان خود نزدیک شده است / توافقات منطقه ای سد راه سازمان تجارت جهانی

گسترش توافق نامه های منطقه ای، بیشتر از اینکه به رقابتی ترشدن سازمان تجارت جهانی بینجامد، با فراهم آوردن فرصتی برای تجارت آزاد، موجب بلوغ بیشتر این سازمان شده است.

گابریل مارسو، پروفسور دانشکده حقوق ژنو دیدگاهی متفاوت با تمام همتایان خود دارد. او درباره چشم انداز سازمان تجارت جهانی می گوید: «طی 20 سال گذشته تاکنون، این سازمان روز به روز اهمیت بیشتری پیدا کرده است.»

سازمان تجارت جهانی از همان سال 1995 که ایجاد شد، تاکنون از مذاکرات هرساله خود نتیجه ای حاصل نکرده است. در واقع، پس از عبور از رکود در زمینه ایجاد کسب و کار های جدید، در دو دهه اخیر شاهد افزایش توافقات منطقه ای بوده ایم.

سازمان تجارت جهانی و محدودیت های منطقه ای

در میان آمیزه ای از طرح های ابتکاری سازمان تجارت جهانی، با موضوعات مختلف در بخش های متفاوت فناوری اطلاعات، بازارهای عمومی، خدمات، کالا های محیط زیستی و... می توان به چند طرح بزرگ اشاره کرد، به خصوص پیمان تجاری و سرمایه گذاری ترنس-آتلانتیک که میان واشنگتن و اتحادیه اروپا تنظیم شد. این قرارداد به تنهایی 60 درصد از تولید ناخالص جهانی را تأمین می کند.

از طرفی، رویکرد های منطقه ای به تشکیل انجمن ها و گروه های کوچک در حاشیه سازمان تجارت جهانی منجر می شود. با این حال، تشکیل چنین گرو ه های کوچک تجاری، در تناقض با استاندارد ها و اهداف سازمان تجارت جهانی نیست.

گابریل در این باره می گوید: «بررسی جدی و دقیق این تواقفات و معاهدات تجاری نشان می دهد که اغلب آنها با هدف رسیدن به یک طرح نهایی انجام شده اند. هدف آنها درواقع پیوستن به سازمان تجارت جهانی است که دارای ساختاری توسعه یافته تر و پیچیده تر است.» او در اثبات صحبت های خود، مذاکرات شراکت ترنس-پسیفیک را مثال می زند.

سال 2014، کشورهای استرالیا، برونئی، کانادا، شیلی، ژاپن، مالزی، مکزیک، نیوزیلند، پرو، سنگاپور، ایالات متحده آمریکا و ویتنام درباره طرح پیشنهادی منطقه ای برگرفته از سازمان تجارت جهانی گفت وگو کردند.

او همچنین اضافه می کند تمام اعضای شراکت ترانس- پسیفیک می خواهند اطمینان حاصل کنند که این تحولات در حال گسترش در نهایت به سازمان تجارت جهانی خواهند پیوست.»

به نظر گابریا مارسو، به طورکلی اقتصاد های بزرگ جهانی ترجیح می دهند که از راهکار های سازمان تجارت جهانی بهره مند شوند. در عین حال او معتقد است که سازمان تجارت جهانی به تنهایی برای آزادسازی اقتصاد جهانی کافی نیست، اما عرصه های منحصر به فردی را در اختیار فعالان اقتصادی قرار می دهد.

به عنوان مثال کشور هایی هستند که از توافق های منطقه ای حذف شده اند، ولی امکان مذاکره درباره قرارداد های اقتصادی و تجاری را دارند و در ضمن می توانند اثرات آن را در اقتصاد و تولید خود مشاهده کنند. گابریل مارسو می گوید: «در حال حاضر هیچ پلتفرمی در این زمینه، قدرتمند تر از این سازمان در جهان فعالیت نمی کند.»

توافقات منطقه ای سد راه سازمان تجارت جهانی

سازمان تجارت جهانی، اکنون در انتظار توافق تجاری ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا با چین است. این سازمان امیدوار است که مذاکرات اقتصاد های برتر جهانی درباره تجارت با چین به نتیجه برسد. درواقع، اختلافات قابل توجهی در میان کشور های عضو سازمان تجارت جهانی در برابر نهاد های منطقه ای وجود دارد. درحالی که یک سری از کشور ها، استاندارد های سازمان تجارت جهانی را ترجیح می دهند، 22درصد دیگر ترجیح می دهند از نظر اقتصادی و تجاری در همان سطح منطقه ای باقی بمانند. یکی از مشاوران بخش حقوقی سازمان تجارت جهانی در این باره چنین می گوید: «به هر حال، برداشتی که سازمان تجارت جهانی از توافقات منطقه ای دارد، این است که موازی با اهداف سازمان حرکت نمی کنند.»

او معتقد است کشور هایی که توافقات منطقه ای را بر سازمان تجارت جهانی ارجح می دانند، در واقع بر دیگر اعضای عضو این سازمان فشار وارد می کنند که با دنبال کردن اهداف بلندپروازانه، برنامه آزادسازی اقتصاد جهانی را پیاده کنند.

رشد ناامید کننده تجارت جهانی

درحال حاضر تجارت جهانی رشدی ناامید کننده دارد. از نظر گابریل مارسو، این بحث که چگونه استاندارد های جدید در سازمان تجارت جهانی به کار گرفته می شوند، بحثی است فنی و در عین حال دشوار. او می گوید نمی توان تأثیر و نفوذ رویکرد  قرارداد های منطقه ای را در سازمان تجارت جهانی انکار کرد. مذاکرات میان کشور های عضو سازمان تجارت جهانی در حالی ادامه ادامه دارد که آنها امیدوار به حل مسائل مربوط به توافق های منطقه ای و رویکرد های چند جانبه هستند.

سالی که گذشت، یعنی سال 2015، از نظر اقتصادی سالی پرحاشیه بود. رشد تجارت جهانی سال گذشته، 2.8درصد کمتر از میانگین رشد 15 سال اخیر برآورد شد. رئیس سازمان تجارت جهانی، روبرتو ازودو می گوید: «همچنین پیش بینی می شود که در سال 2016 نیز، این رقم برای پنجمین سال متوالی ثابت بماند.» او اضافه می کند که مشابه چنین وضعیتی پیش از این در سال  1980 در جهان مشاهده شده بود. با وجود اینکه حجم تجارت های جهانی رو به افزایش است، اما سرعت آن کند است. صحبت  از رکود مطلق تجارت جهانی نیست. سازمان تجارت جهانی برای سال 2017، رشد تجارت جهانی را 3.6 تخمین می زند که تنها حدود یک درصد از رشد سال جاری بالاتر است.

تغییر در عرصه رقابت

گابریل معتقد است که رویکرد های منطقه ای بر اقتصاد و تجارت جهانی هم تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، سال گذشته رکود اقتصادی و ناآرامی های سیاسی برزیل، آمریکای لاتین را هم تحت تأثیر قرار داد و رشد واردات را در این کشور در پایین ترین حد خود نگه داشت. سوییس هم جزو آن کشور هایی است که سال گذشته صادرات و وارداتش به ترتیب با کاهشی 7درصدی و 9درصدی همراه بود.

براساس آخرین آمار منتشر شده از سازمان تجارت جهانی عرصه رقابت های تجاری تغییر کرده  است. پنج سال است که تقاضا از سوی بازار آسیا، موتور محرکه تجارت بین المللی را می گرداند. در حال حاضر ایالات متحده آمریکا و اروپا، بزرگ ترین وارد کنندگان تجارت جهانی هستند. همچنین، به گفته رئیس سازمان تجارت جهانی، بدون در نظر گرفتن کاهش رشد چین و سایر کشور های منطقه، رشد تجارت جهانی در سال 2015، حدود 3.5 درصد برآورد شده است.