تبریک! شما همیشه برنده خوش‌شانسی هستید

«تبریک! شما برنده خوش‌شانس ما هستید، اگربا ارسال عدد یک در قرعه‌کشی ما شرکت کنید. فقط امروز فرصت دارید با خرید دو عدد اره‌برقی از ما یک بوگیر ماشین مجانی هدیه بگیرید...».

از برنده شدن، احساس بسیار خوبی به انسان دست می‌دهد و دریافت هر هدیه‌ای باعث خوشحالی است. از همین تاثیرمثبت بعضی شرکت‌های بازرگانی برای تشویق مشتری به خرید و برای رقابت با رقبای تجاری خود، به نفع خود استفاده یا سوءاستفاده می‌کنند. معمولا در تبلیغ‌هایی که اعلام می‌شود با خرید این محصول آن محصول را جایزه دریافت می‌کنید، خریدار به‌نوعی پول هردو محصول را می‌پردازد و فروشنده فقط با استفاده ازکلماتی مانند «جایزه» و «رایگان»، فرصت انتخاب کالایی شاید باکیفیت بهتر یا قیمت مناسب‌تر را از مشتری می‌گیرد.

انتخاب و خرید صرفا کالاهای جایزه‌دار می‌تواند به‌سرعت تبدیل به اعتیادی خطرناک شود. این افراد ممکن است چند برابر بیشتر از نیاز و بودجه خود کیسه‌های برنج را به امید پیدا کردن سکه طلای جایزه بخرند. مشکل اعتیاد به قمار و شرط‌بندی‌ها هم درست به همین شکل است، امید بیهوده به برنده شدن! شخص یک‌بار برنده می‌شود اما بارها و بارها یا مبلغی چند برابر بیشتر را می‌بازد.

از طرفی اگر قرار است برای مثال با فرستادن عدد نوشته‌شده روی پاکت آب‌میوه شما برنده یک جایزه ویژه باشید، با همان یک‌بار فرستادن برنده می‌شوید و اگر تمام آبمیوه‌های کشور را بخرید و تمام عددهای روی پاکت‌ها را فقط شما بفرستید هم فقط یک‌بار برنده می‌شوید نه هزاران بار، فقط پول بیشتری هدررفته است. شاید به جرات بتوان گفت اگر چیزی به اسم شانس وجود داشته باشد، حجم و میزان آن برای هر نفر در زندگی مقدار مشخص و ثابتی است!

گاهی با تکرار، شانس دوباره یا بیشتری وجود دارد، اما در بعضی بازی‌ها تنها و فقط یک شانس برای برنده شدن وجود دارد و تکرار هیچ اثری در نتیجه ندارد. خوشبختانه سال‌ها پیش ریاضیدان‌ها همه‌چیز را به‌صورت علمی محاسبه و ثابت کرده‌اند و امروز از نتیجه قانون احتمالات در بورس و برنامه‌های مالی به‌درستی استفاده می‌شود. برای شرکت در قرعه‌کشی مربوط به خرید هر محصول مصرفی و ارزان‌قیمت مثل آب‌میوه، شکلات یا ماکارونی، بهتر است فقط یک‌بار شانس خود را امتحان کنید نه بیشتر. معمولا احتمال برنده نشدن بیشتر از احتمال خریدن محصولی است که یا مدت‌ها در انبار مانده و فروش نرفته یا تازه‌وارد بازار شده و هنوز امتحان خود را پس نداده است.

هرچه اوضاع اقتصادی بدتر باشد، تمایل افراد به خرافات و اعتقاد به شانس هم فراوان‌ترمی‌شود و متاسفانه عده‌ای سودجو از این موقعیت به نفع خود سوءاستفاده می‌کنند. در این مواقع با خرید بیشتر محصول توسط قشر کم‌درآمد به امید برنده شدن یک جایزه عالی و تغییر ناگهانی و مثبت وضعیت زندگی، با خرید خود درواقع به ثروتمند شدن سرمایه‌داران و سهام‌داران کمک می‌کنند. بعضی تولیدکننده‌ها که اجازه بالا بردن قیمت محصولات خود را ندارند، با اعلام قرعه‌کشی با جایزه‌ای وسوسه‌کننده، فروش خود را در مدت کوتاهی چند برابر بیشتر کرده و از این طریق سود موردنظر یا حتی مقدار بیشتری را به دست می‌آورند.

در کشورهای توسعه‌یافته وقتی مشتری از برند خوش‌نامی خرید می‌کند، معمولا به‌پاس تشکر از اعتماد و انتخاب و برای تشویق او به خرید دوباره، کوپن تخفیف یا هدیه‌ای کوچک در نظر گرفته می‌شود. اما در هیچ کشوری با اقتصاد سالم، برای تشویق مشتری به خرید، خبری از وعده جایزه‌های غیرمعقول و بسیار گران لوکس نیست. جایزه و هدیه هم باید حد و قیمت معقولی داشته باشد، جایزه‌های بی‌تناسب فورا این پیغام را می‌رساند که باید جایی اشکالی وجود داشته باشد. مردم آگاه و باهوش هم به چنین تبلیغ‌هایی اعتماد نمی‌کنند.
یادمان باشد که «پنیر مجانی فقط در تله‌موش وجود دارد!»

* جهانگرد و روزنامه نگار