همه چیز درباره طرح «کارت اعتباری خرید کالای ایرانی» / بانک مرکزی یا وزارت صنعت، کدام یک مقصرند؟

در حالی که کمتر از یک ماه تا پایان سال و اتمام زمان استفاده از کارت اعتباری خرید کالای ایرانی باقی مانده است، اما آمار نشان می دهد از مجموع 4200 میلیارد تومان اعتباری که از منابع بانک مرکزی برای این طرح در نظر گرفته شده، تنها 43 میلیارد و 600 هزار تومان یعنی اندکی بیش از یک درصد آن مصرف شده است.

به گزارش «فرصت امروز» طرح کارت اعتباری خرید کالای ایرانی از جمله سه سیاست اعتباری بانک مرکزی بود که در قالب بسته تسریع رونق اقتصادی در اواخر مهرماه سال گذشته در نشست مشترک وزیر اقتصاد و دارایی، رئیس سازمان برنامه و بودجه و رئیس کل بانک مرکزی از آن رونمایی شد و بر این اساس بخش قابل توجهی از منابع بانک مرکزی برای این سه طرح مورد استفاده قرار گرفت.

طرح نخست، وام 25 میلیون تومانی خودرو با سود استثنایی 16درصد و بازپرداخت چهار تا هفت ساله بود که برای فروش 130 هزار خودرو به کار رفت. طرح دوم، طرح «کارت اعتباری خرید کالای ایرانی» بود که بارها دستخوش تغییر شد و با توجه به انتقاداتی که تولیدکنندگان لوازم خانگی داشتند، فقط کالاهای ایرانی در زمره خرید آن قرار گرفت. طرح سوم نیز به تامین منابع مالی با سود 20 درصد برای کالاهای واسطه ای اختصاص داشت که شامل عموم نبود، بلکه به تامین مواد اولیه ای برمی گشت که باید در اختیار صنایع بزرگ قرار می گرفت.

مناقشه بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت

در این میان، طرح «کارت اعتباری خرید کالای ایرانی» بیشتر از دو طرح دیگر به محل مناقشه میان وزارت صنعت و بانک مرکزی تبدیل شد. در یک سو، محمدرضا نعمت زاده علت شکست طرح کارت های اعتباری را عدم تامین مالی از سوی شبکه بانکی اعلام کرد و در نامه ای سرگشاده به رئیس جمهور در مردادماه امسال از عدم همکاری بانک ها در این زمینه گله کرد و در سوی دیگر، رئیس بانک مرکزی دلیل شکست این طرح را نه بحث تامین مالی بلکه انتخاب کالاهای بی کیفیتی دانست که از سوی وزارت صنعت تعیین شد و مردم علاقه ای به خرید آن نداشتند.

سیف حتی با صراحت عنوان کرد که در هیچ جای دنیا بانک های مرکزی موظف به تعیین منابع برای خرید کالاهای کم کیفیت انبار شده نیستند و به همین دلیل مردم علاقه ای به خرید این کالاها نداشته و نباید خسارت آن را نظام بانکی بپردازد.

تنها یک درصد اعتبار اختصاص یافته مصرف شد

طرح کارت اعتباری خرید کالای بادوام ایرانی در مهرماه سال 94 رونمایی شد و بانک مرکزی بودجه 4 هزار و 200 میلیارد تومانی را برای این طرح پیش بینی کرد تا افرادی که درآمد مشخصی دارند تا سقف ۱۰ میلیون تومان و با سود ۱۲ درصد و بازپرداخت دو ساله از آن استفاده کنند.

با اینکه طرح کارت اعتباری خرید کالای ایرانی ابتدا قرار بود مجموعه ای از کالاهای داخلی و خارجی را در بر بگیرد اما بعد از اما و اگرهای زیاد محدود به خرید کالای ایرانی شد و کارکنان آموزش و پرورش، بازنشستگان کل کشور، مستمری بگیران سازمان تامین اجتماعی و در ادامه، کارکنان دستگاه های قوه قضاییه (به جز قضات)، سازمان ثبت احوال، کمیته امداد امام خمینی (ره) و بنیاد شهید انقلاب اسلامی به عنوان گروه هدف این طرح انتخاب شدند.

بانک ها از 19 دی ماه 1394 اقدام به صدور کارت اعتباری خرید کالای ایرانی کردند و بانک مرکزی نیز زمان این طرح را تمدید و مهلت صدور کارت های اعتباری از سوی بانک ها را تا پایان آذرماه و زمان استفاده از اعتبار کارت ها توسط دارندگان را تا پایان اسفندماه سال 1395 تعیین کرد.

از میان بانک ها، سه بانک ملی، صادرات و رفاه نسبت به صدور کارت های اعتباری اقدام کردند که بر این مبنا، بانک ملی حدود ۷۲ هزار و ۱۸۸ کارت، بانک صادرات ۲۶ هزار و ۲۱۳ کارت و بانک رفاه ۳ هزار و ۶۷۴ کارت صادر کردند که بانک ملی عملکرد بهتری نسبت به دو بانک دیگر داشته است. اما تعداد کارت هایی که صادر شده لزوما به معنای تحویل آنها و استفاده شدن نیست، چرا که از کارت هایی که بانک ملی صادر کرده حدود ۱۳ هزار و ۶۸، بانک صادرات ۱۳ هزار و ۸۰۰ و بانک رفاه تا ۳ هزار و ۵۰۰ کارت تحویل متقاضیان شده است.

از تعداد ۳۰ هزار و ۳۶۸ کارت تحویل شده نیز فقط حدود ۱۲ هزار و ۴۲۴ کارت مورد استفاده قرار گرفته است. به طوری که از کارت های بانک ملی ۳۲۴۴ کارت، بانک صادرات ۷۵۴۶ و بانک رفاه تا ۱۶۱۶ کارت مورد استفاده قرار گرفته است. این اعداد و ارقام نشان می دهند که از کل ۱۰۲ هزار کارت صادر شده فقط حدود ۱۰ درصد و از کل مبلغ اعتبار در نظر گرفته شده اندکی بیش از یک درصد آن مورد استفاده قرار گرفته است.

همچنین گزارش های میدانی از سطح بازار نشان می داد که اکثر تولیدکنندگان لوازم خانگی نتوانستند محصولات خود را در قالب این طرح به فروش برسانند و عدم رغبت مردم به این طرح باعث شد دولت تغییراتی در شیوه صدور کارت ایجاد کند.

از همین رو در جلسه ویژه سازمان مدیریت برای بررسی دلایل شکست طرح خرید کالای ایرانی قرار شد تا سقف ۱.۵ میلیون تومانی حقوق مشمولان این طرح برداشته شود تا شاید مردم رغبتی به تهیه کارت های اعتباری داشته باشند، اما با وجود برداشتن محدودیت های اولیه اجرای این طرح از جمله سقف حقوق و دستمزد، سقف اعتبار کارت و تسری گروه های هدف به سایر دستگاه ها، باز این اصلاحات چاره ساز نشد و آحاد جامعه استقبالی از این طرح نشان ندادند.

سخن پایانی

مناقشه میان بانک مرکزی و وزارت صنعت برای طرح کارت اعتباری خرید کالای ایرانی در شرایطی است که آمارها بیشتر از آنکه نشان دهنده عدم تامین مالی این طرح از سوی شبکه بانکی باشد، بیانگر عدم استقبال از کارت های اعتباری از سوی جامعه است، چرا که حتی کارت هایی که صادر شده  نیز کاملا مورد استفاده متقاضیان قرار نگرفته است.

هرچه هست، طرح کارت اعتباری خرید کالای ایرانی پایان خوشی نداشته است و جدا از زمان و هزینه ای که صرف این طرح شده، بخشی از منابع ارزشمند بانک مرکزی نیز از دست رفته است و به نظر می رسد نه وزارت صنعت، معدن و تجارت و نه بانک مرکزی دیگر رغبتی برای ادامه و تمدید این طرح شکست خورده ندارند.