این شهدِ شیرینِ سودآور

خرما یکی از محصولات معروف کشاورزی ایران است که براساس برآوردهای موجود می‌تواند ارزآوری قابل توجهی برای اقتصاد ایران در کنار ایجاد اشتغال مناسب به همراه داشته باشد اما با توجه به محدودیت‌هایی که در این زمینه وجود دارد، تاکنون به موضوع سرمایه‌گذاری در زمینه بسته‌بندی خرما و صادرات فرآورده‌های آن توجه لازم نشده و به نوعی تک‌بعدی، تنها بر صادرات خام این محصول تکیه کرده‌ایم و به قول معروف «خرما بر نخیل و دست ما کوتاه مانده است.» در حالی که به عقیده برخی کارشناسان و دست‌اندرکاران صنعت خرما همین بی‌توجهی باعث شده تا برخی کشورهای رقیب ایران به‌خصوص پاکستان با سرمایه‌‌گذاری هدفمند در این زمینه به موقعیت‌های مناسب و قابل توجهی دست یافته و باعث نزول جایگاه صادراتی ایران در دهکده جهانی به‌خصوص در مورد محصول خرما و سایر مشتقات آن شوند.

صنایع تبدیلی؛ افزایش درآمد

در همین ارتباط و برای روشن شدن مسائل مربوط به بازار خرما و میزان افراد فعال در این بازار گفت‌وگویی داشته‌ایم با محسن رشیدفرخی، رئیس انجمن ملی خرمای ایران. وی تعداد اعضای انجمن ملی خرمای ایران را حدود 7هزار نفر می‌داند و در مورد میزان تولید خرما در ایران نیز اظهار می‌کند: کل تولید این محصول در کشور سالانه یک میلیون تن است که در حال حاضر 15درصد آن صادر می‌شود و 85درصدش به مصرف داخلی می‌رسد.

عضو هیأت رئیسه اتاق کرمان در ادامه با اشاره به موضوع صادرات خرما افزود: ایران دومین تولیدکننده خرمای دنیا بعد از مصر است و این صادرات 150هزار تنی، به‌رغم تلاطمات ارزی در سال‌های گذشته، کاهش نداشته و در سال‌های اخیر بین یک تا یک و نیم درصد افزایش صادرات هم داشته‌ایم. رشیدفرخی درباره صنایع تبدیلی و جایگاه اقتصادی آنها در کشورمان تصریح کرد: با توجه به اینکه بخش کوچکی از تولیدات خرمایی کشورمان سالانه ممکن است به ضایعات تبدیل شود و در برخی موارد تولید خرماهای کیفیت پایین می‌تواند به ضایعات تبدیل شود، لزوم سرمایه‌گذاری در زمینه صنایع تبدیلی بر کسی پوشیده نیست و باید برای آنها برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشیم، چون حتی می‌توان از هسته‌ خرما نیز کسب درآمد کرد.

کما اینکه در کشورهای دیگر هسته خرما به آرد تبدیل می‌شود. این مقام صنفی در ادامه اضافه می‌کند: در بسیاری از موارد وقتی صحبت از خرما می‌شود همه به دنبال صادرات هستند درحالی که فقط صادرات خرما جزو فرصت‌های سرمایه‌گذاری نیست و باید به دنبال استفاده از تکنولوژی برای تولید محصولات و مشتقات دیگری از این محصول کشاورزی باشیم که با این روش از خام‌فروشی فاصله گرفته و در نهایت ارزآوری قابل توجهی خواهیم داشت.

فقط خرما صادراتی نیست

در همین حال ابراهیم پورحیدری، رئیس انجمن ملی خرمای استان هرمزگان و نایب رئیس انجمن ملی خرمای کشور با تاکید بر جایگاه صادراتی خرما در اقتصاد کشورمان به «فرصت امروز» می‌گوید: باوجود اینکه امروز خرمای ایران به روسیه، هندوستان، کشورهای اروپایی، امارات، مالزی، اندونزی و ژاپن صادر می‌شود ولی موضوع صادرات تاکنون به‌صورت حرفه‌ای در کشورمان مورد توجه مسئولان و دست‌اندرکاران قرار نگرفته و صرفا در طرح‌ها و پروژه‌های کوتاه‌مدت در این زمینه سخن گفته شده است.

اما در آخرین پیشنهادی که انجمن ملی خرمای ایران به مسئولان و سیاست‌گذاران در این زمینه داشته، اعلام کرده‌ایم صادرات خرما فقط خود خرما نیست و باید با ایجاد یک پایانه صادراتی زمینه حضور گسترده‌تر خرمای ایران در دیگر نقاط جهان را فراهم کنیم. به اعتقاد پورحیدری ایجاد این پایانه می‌تواند زمینه اشتغال‌زایی گسترده‌ای را چه به‌صورت مستقیم و چه به‌صورت غیرمستقیم در سراسر کشورمان ایجاد کند، چون در این پایانه خریدار و فروشنده می‌توانند به‌صورت مستقیم با یکدیگر وارد معامله شوند و بدون دردسر حضور دلالان نسبت به فعالیت اقتصادی اقدام کنند.

نایب رئیس انجمن ملی خرمای کشور در ادامه تصریح کرد: با برآورد سرمایه‌گذاری 12میلیارد تومانی در این پایانه به یکباره فرصت مناسب شغلی برای تقریبا 300 نفر مهیا شده و در بخش‌های غیرمستقیم از مزرعه تا صنعت حمل‌و‌نقل نیز فرصت‌های بی‌شماری به بازار هدیه داده می‌شود. وی درباره مشکلات و موضوع فعالیت گسترده کارخانه‌‌های تولیدی در بخش‌های مختلف صادرات خرما نیز گفت: متاسفانه نبود برنامه‌ریزی برای آینده خرمای کشورمان باعث شده بسیاری از کارخانه‌ها درگیر مشکلات اقتصادی باشند.

به‌عنوان مثال در استان هرمزگان از 12 واحد تولیدی محصولات و مشتقات خرما امروز تنها دو واحد صنفی فعال بوده و مشغول به کار هستند. پورحیدری با تاکید بر اینکه نباید تنها به خرما برای صادرات فکر کنیم، گفت: امروزه نزدیک به 15 محصول متفاوت از خرما تولید می‌شود که باید مدنظر سرمایه‌گذاران قرار گیرد.به‌عنوان مثال از قند و شیره خرما گرفته تا سس و کلوچه خرما امکان تولیدش فراهم است و با تولیداتی از این دست امکان صادرات نیز برای تولیدکنندگان مهیاست.

اما آن گروه از علاقه‌مندان که در این صنعت قصد سرمایه‌گذاری دارند بهتر است ابتدا نسبت به شناخت دقیق بازار هدف خود اقدام کنند تا با درنظر گرفتن ذائقه و نیازهای بازار هدف و البته رعایت استانداردهای مورد نیاز آن منطقه به تولید اقدام کنند، چون با توجه به ارقام مختلف خرما در کشورمان می‌توان نسبت به تولید انواع و اقسام محصولات از خوراکی‌های مناسب انسان گرفته تا خوراک دام اقدام کرد.

هزینه ماشین‌آلات

اگر چرخی در بازار تجهیزات بسته‌بندی و لوازم مورد نیاز آن بزنیم می‌بینیم که بیشتر ماشین‌آلات چینی در بازار حضور دارند، درحالی که تولیدکنندگان ایرانی توانسته‌اند با در نظر گرفتن استانداردهای مناسب وارد میدان شوند. علیرضا ترابی، مدیرعامل شرکت پیروز پایور سپاهان تولیدکننده ماشین‌های بســـته‌بندی مواد‌غذایــی به‌خصوص خرما در این زمینه به «فرصت‌امروز» می‌گوید: امروز با توجه به اینکه بیشتر شرکت‌های بسته‌بندی خرما برای صادرات به‌صورت دستی فعال هستند اکثر سفارش‌های خرید ماشین‌آلات به این صورت است و بر مبنای تقاضا تهیه شده است درحالی که تولید ماشین‌های تمام اتوماتیک نیز در توان متخصصان ایرانی است.

این تولیدکننده ماشین‌آلات بسته‌بندی مواد‌غذایی به تنوع سه‌گانه موجود در دستگاه‌های بسته‌بندی خرما اشاره کرده و می‌افزاید: براساس موضوع یاد شده امروز دستگاه‌های نیمه‌اتوماتیک و تمام‌اتوماتیک در سبد فروش شرکت قرار گرفته است که با قیمت‌های 5/11میلیون تومان تا 5/18میلیون تومان با رعایت کلیه استانداردهای مورد نیاز تولید می‌شود و با شرایط خدمات پس از فروش بسیار بالاتر از تولیدات نامرغوب چینی که باعث افت تولید داخلی شده به فروش می‌رسد و حتی در پاره‌ای از موارد به کشورهای همسایه صادرات صورت گرفته است.