استارتاپ‌ها و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی

در سال‌های اخیر موضوع استارتاپ‌ها تا حدود زیادی در کشور ما پررنگ‌ شده است اما به رغم فواید و مزایایی که استارتاپ‌ها‌‌ می‌توانند برای اقتصاد کشورمان داشته باشند، راه‌اندازی، تداوم و فعالیت آنها با مشکلات و تنگناهایی مواجه و این در حالی است که استارتاپ‌ها می‌توانند وابستگی کشورمان به درآمدهای نفتی را کاهش دهند و نقش موثری در رهایی کشورمان از رکود داشته باشند زیرا این شرکت‌ها ترکیبی از فناوری‌ و خلاقیت هستند و می‌توانند اقتصاد کشور را متحول کنند.

اما در کشور ما در سال‌های اخیر در مورد استارتاپ‌ها جریانی ایجاد شده که این جریان می‌تواند حبابی باشد اما این جریان حبابی به زودی خود را جمع خواهد کرد و نتیجه‌ای که حاصل خواهد شد، می‌تواند نقش موثری در آینده کشور داشته باشد. در کشور ما اغلب افرادی به حوزه فعالیت استارتاپی ورود پیدا کرده‌اند که از حوزه آی‌تی هستند و آشنایی اندکی با کسب و کار و مباحث مربوط به بازار و مشتری دارند.

موضوع دیگر این است که در کشور ما سازوکارهای مربوط به شرکت‌های استارتاپ نقص دارد. به‌عنوان مثال می‌توان این نقایص را در مورد حمایت‌هایی که باید در زمینه مالیات یا بیمه صورت گیرد، مشاهده کرد. مثال بارز دیگر این موضوع آن است که حمایت‌های قانونی از استارتاپ‌ها وجود ندارد و این قابلیت وجود ندارد که با توجه به محدودیت منابع و اعتبارات استارتاپ‌ها، خدماتی مانند حسابداری و کارهای حقوقی و قانونی در اختیار این شرکت‌ها قرار بگیرد. به عبارت دیگر بسیاری از استارتاپ‌ها به اندازه‌ای بودجه ندارند که حسابدار و وکیل داشته یا قادر به مدیریت منابع انسانی خود باشند و از همین رو به حمایت‌هایی در این زمینه نیاز دارند. البته موارد مربوط به شکل‌گیری چنین حمایت‌هایی در کشورمان در حال انجام است اما سرعت کمی دارد و باید برای حمایت‌های چندجانبه، چند شرکت در زمینه خدمات رسانی به استارتاپ‌ها ایجاد شود. اما با وجود مشکلاتی که شمرده شد، این برآورد وجود دارد که تا سال آینده بخشی از مشکلات و چالش‌های استارتاپ‌ها حل و تحولات عظیمی در این حوزه ایجاد شود.

نکته دیگر این است که کشورمان در آستانه قرار گرفتن در شرایط پساتحریم به‌سر می‌برد و پس از لغو تحریم‌ها، شکل و صورت تجارت ایران با سایر کشورها تغییر خواهد کرد که البته هم می‌تواند مثبت و هم منفی باشد.جنبه منفی این است که در شرایط پساتحریم امکان کپی‌برداری از ایده‌های سایر کشورها و استارتاپ‌های خارجی وجود نخواهد داشت. اما جنبه مثبت این خواهد بود که در شرایط پساتحریم دیگر استارتاپ‌ها به دنبال کپی‌برداری نخواهند بود و سعی خواهند کرد خلاقانه عمل کنند. در چنین شرایطی استارتاپ‌ها تلاش خواهند کرد که در جریان رقابت آزاد، کسب درآمد کنند و مصرف‌کننده نیز شاهد یک رقابت سالم خواهد بود و قیمت محصولات کاهش خواهد یافت و مصرف‌کنندگان قادر خواهند بود تنوع خدمات بیشتری را دریافت کنند.

اما در مجموع می‌توان مزایای مختلفی را برای استارتاپ‌ها برشمرد. با توجه به اینکه در کشورمان نیروی انسانی جوان و تحصیل‌کرده وجود دارد، اگر این پتانسیل به سمت کسب‌و‌کارهایی مانند استارتاپ‌ها هدایت شود، بسیار سازنده و مفید خواهد بود. زمانی که در محیط استارتاپی امکان خلاقیت و تجربه واقعی بازار برای جوانان فراهم شود، می‌تواند زمینه را برای عرضه انواع محصولات فراهم کند.

نکته دیگر این است که در سال‌های اخیر با موج عظیمی از فرار مغزها مواجه بوده‌ایم اما باید به این موضوع توجه داشته باشیم که فرارمغزها لزوما برای زندگی بهتر نیست و بسیاری از افرادی که از کشور مهاجرت می‌کنند، به دنبال استفاده بهینه از استعدادها و پتانسیل‌های خود هستند. این در حالی است که استارتاپ‌ها می‌توانند موجب به کارگیری استعدادها شوند و این امکان را فراهم آورند که استعدادها به هر طریق که می‌خواهند، رشد و تعالی پیدا کنند.

موضوع دیگر این است که استارتاپ‌ها می‌توانند موجب نوآوری و تولید محصولات کمی و کیفی در کشور شوند و این زمینه را به وجود بیاورند که دیگر منابع از کشور خارج نشوند و حتی روزی فرا برسد که به واسطه رشد و گسترش استارتاپ‌ها، زمینه برای صدور خدمات به سایر کشورها فراهم شود.اما در مورد تهدیدهایی که پیرامون استارتاپ‌ها وجود دارد، باید به این موضوع اشاره کرد که بعضاً افرادی وارد این حوزه شده‌اند که تجربه اندکی در این زمینه دارند و از همین رو در نهایت موفق نشده‌اند تجارب موفقی را در مورد کسب‌وکار استارتاپی به دست بیاورند و دچار سرخوردگی شده‌اند.

تهدید دیگر این است که به دلیل جدید بودن مباحث مربوط به استارتاپ‌ها، قوانین سرمایه‌گذاری مربوط به این حوزه مشخص نیست و از آنجا که در شرایط پساتحریم بحث ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور نیز مطرح است، اگر قوانین شفاف‌سازی شود، فعالان استارتاپی دیگر این واهمه را نخواهند داشت که کسب‌وکار خود را از دست بدهند، زیرا این واهمه مانع از رشد و توسعه استارتاپ‌ها در کشور خواهد شد.

* مدیرعامل استارتاپ