آزاد‌شدن قیمت نان اجتناب‌ناپذیر است

«نان را از هر طرف که بخوانی، نان است». شاید قیصر امین‌پور زمانی که داشت این شعر را می‌سرود، به بی‌طرفی واژه‌ای مثل نان، تاکید می‌کرد و احتمال نمی‌داد که امروز همین نان، پرطرفدارترین واژه‌ای شود که تیتر یک اکثر رسانه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد.

شاید گران شدن هیچ کالایی به اندازه نان، مردم را نگران و دلواپس نکند؛ کالایی که به قوت لایموت معروف است و از قدیم‌الایام، بسیاری از داستان‌ها و ضرب‌المثل‌ها به این واژه گره خورده است. بالاخره هفته گذشته این افزایش قیمت، گریبان نان را گرفت و آتش تورم در تنور نانوایان دمید.

از زمانی که هدفمندی یارانه‌ها به فاز دوم رسید، این نگرانی برای افزایش قیمت نان در میان مردم وجود داشت. شاید چنین اتفاقی، بسیار زودتر از اینها باید رخ می‌داد تا بلکه نانوایان هم بتوانند نفسی تازه کنند. اما در صف‌های نانوایی که از گوشه و کنار، حرف‌های مردم را می‌شنوی، بیشتر آنها از این اتفاق ناراضی هستند. یکی از آنها با حالتی نگران با نفر پشت سری خود صحبت می‌کرد و می‌گفت: «مطمئن باش وقتی نان گران شد، همه‌چیز گران می‌شود.» نفر دوم پاسخ داد: «البته گرانی و تورم در تمام اجناس وجود داشت که باعث افزایش قیمت در نان شد.»

آیا کیفیت بهتر می‌شود؟

می‌شود گفت در کنار این نارضایتی‌ها امید هم وجود دارد. زیرا طی سه سال گذشته، به مرور از کیفیت نان کاسته شده و میزان ضایعات روز به روز افزایش یافته بود. در این بین، مردم امیدوارند با افزایشی که در قیمت نان صورت گرفته، کیفیت آن بالاتر برود. اما این درست بر‌خلاف نظر رییس اتحادیه آردسازان است. محمدرضا مرتضوی، عقیده دارد که بالا رفتن قیمت، به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند بر میزان کیفیت نان تولید شده تاثیر مثبت بگذارد.

مرتضوی می‌گوید: دولت از تاریخ 10 آذرماه، قیمت فروش گندم به کارخانه‌ها را از 465‌تومان به 665 تومان افزایش داده است. به این ترتیب، آردی که به نانوایی‌ها فروخته می‌شود، با 200تومان افزایش، به 800تومان رسیده است. با این حال چگونه می‌توان چشم امید به بهبود کیفیت نان دوخت؟

به گفته وی، قیمت نان طی سه سال گذشته ثابت بوده و در این مدت تمام هزینه‌ها اعم از حامل‌های انرژی و هزینه‌های کارگری افزایش چشمگیری داشته است. به همین دلیل نانوایی‌ها مجبور بودند از وزن چانه کم کنند تا کمبود درآمدشان جبران شود. فرض کنید قیمت یکی از انواع نان‌ها 150تومان در هر عدد افزایش یافته باشد، اگر این نانوا روزی هزار قرص نان به مردم بفروشد، می‌شود 150هزار تومان. با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت که این مقدار، کفاف هزینه‌های جاری را نخواهد داد.

این درحالی است که رییس اتحادیه نان‌های فانتزی، از زاویه دیگری به موضوع نگاه می‌کند. محمد جواد کرمی اظهار می‌کند: افزایش 30درصدی نان که به‌صورت عادلانه و یکسان برای نان‌های سنتی و فانتزی اتفاق افتاد، تصمیم درست و به‌جایی بود.

کرمی با اشاره به اینکه افزایش قیمت قطعا به سود مردم خواهد بود، می‌گوید: اکنون شرایطی ایجاد شده که تمام نان‌ها (فانتزی و سنتی) قیمت‌های تقریبا برابری پیدا کرده‌اند و بازار به سمت رقابتی شدن پیش می‌رود. به همین دلیل کیفیت نان‌های فانتزی بدون شک بهتر خواهد شد و تقریبا همه‌جا کیفیت در انتخاب مشتری از گزینه‌هایی است که اولویت دارد.

مشکل ریشه‌ای است

در مناظره نرخ خرید تضمینی گندم، سوالی مبنی بر حمایت دولت از کشاورزان و مصرف‌کنندگان مطرح شد که مردم باید یکی از این دو گزینه را انتخاب می‌کردند. درست به یاد دارم که بیش از 70درصد مردم به حمایت از کشاورزان رأی دادند و مجری برنامه هم با زبانی طنز رو به دوربین گفت: «از انتخابی که کرده‌اید مطمئن‌اید؟ این انتخاب شاید به ضرر شما تمام شود، زیرا به گرانی نان منجر خواهد شد.»

این مناظره در بحبوحه تعیین نرخ تضمینی گندم و به بهانه یافتن راه‌حل برای آن برگزار شد و نمایندگان جامعه کشاورزان از نحوه تعیین آن ناراضی بودند. این قیمت نسبت به سال گذشته، تنها 100تومان افزایش داشت که نسبت به تورم موجود، بسیار اندک بود.

جالب اینجاست که اکنون دولت، معادله را طوری رقم زده که در نهایت به‌نفع خودش تمام شود؛ زیرا تا این لحظه که هنوز هیچ اصلاحیه‌ای برای نرخ تضمینی گندم به تصویب نرسیده است، اگرچه 100تومان به این مبلغ افزوده اما از طرف دیگر، 200تومان به گندمی که به کارخانه‌ها می‌فروشد، اضافه کرده است. از سوی دیگر، به کارخانه‌ها هم تنها اجازه افزایش 200تومانی در هر کیلوگرم آرد را داده است.

به این ترتیب، کارخانه‌ها از این افزایش قیمت سودی نبردند و کماکان باید با فشار تورم سازش کنند. اما طرف دیگر ماجرا هم نانوایان هستند که معاون اول رییس‌جمهور، برخلاف میل باطنی خود، اجازه افزایش قیمت محصول تولیدی را تا 30درصد صادر کرده است. اما گویا این ارفاق هم دردی از نانوایان دوا نمی‌کند و مشکل کیفیت و وزن کم چانه همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند.

یک ضلع دیگر این چندضلعی، مردمی هستند که باید قیمت بیشتری برای خرید نان بپردازند. رییس اتحادیه آردسازان معتقد است که با آزاد‌سازی قیمت گندم و آرد و همچنین پرداخت مستقیم یارانه به مردم، نه‌تنها بازار رقابتی ایجاد می‌شود، بلکه مشکل بی‌کیفیتی هم به خودی خود حل خواهد شد. حال باید منتظر باشیم و ببینیم شیب ملایمی که مسئولان برای افزایش قیمت کالاهای اساسی مانند نان در نظر گرفته‌اند، در کدام نقطه به قله می‌رسد و آیا اصلا قله‌ای در کار خواهد بود یا نه؟!