خوش بینی یا بدبینی، کدام یک باعث رشد قیمت نفت شد

کارشناسان حوزه انرژی دلایل مختلفی را برای رشد قیمت نفت در ماه های اخیر برشمرده اند؛ دلایلی که اگرچه منطقی و توجیه پذیر هستند اما پارادوکس جالبی در آنها دیده می شود.

به گزارش «فرصت امروز» به نقل از روابط عمومی اتاق بازرگانی ایران، اگر رشد اخیر قیمت ها در بازار نفت را با نگاهی موشکافانه تر بنگریم، به پارادوکس عجیبی برمی خوریم: از یک طرف این روند صعودی نشان از خوش بینی بازارهای جهانی به نتایج نشست اوپک در روز 30 نوامبر  (9 آذر) و تمدید توافقنامه فریز نفتی دارد و از طرف دیگر می توان رشد قیمت نفت را به نگرانی واردکنندگان نفت از احتمال تشدید تنش بین عربستان و دو عضو دیگر اوپک یعنی ایران و قطر نسبت داد.در بازار نفت این نگرانی وجود دارد که مبادا شدت اختلافات بین کشورهای منطقه خلیج فارس به حدی برسد که صادرات نفت از این منطقه –که مهم ترین منطقه جهان از لحاظ تولید نفت و میزان ذخایر نفتی به شمار می رود- دچار مشکل شود.

براساس گزارشی که اخیراً خبرگزاری رویترز منتشر نموده، اختلافات سیاسی بین قطر و ائتلاف عربی تحت رهبری عربستان موجب شده است روابط وزرای نفت این کشورها به حالت تعلیق درآید و حتی اتاق گفت وگوی مجازی آنها نیز به نوعی تعطیل شود. در چنین شرایطی آیا اساساً منطقی است تصور کنیم افرادی که حتی گفت وگو با یکدیگر در فضای مجازی را برنمی تابند، قادرند بر سر تداوم فریز نفتی با یکدیگر به توافق برسند و قیمت نفت را بالا نگه دارند؟ پاسخ مثبت است! اوپک در طول تاریخش توانسته است به رغم وجود تنش های سیاسی مختلف و حتی درگیری های نظامی بین اعضایش (ازجمله جنگ ایران و عراق در دهه 1980 میلادی و اشغال کویت توسط عراق در سال 1990) به هر صورت ممکن به حیات خود ادامه دهد. یکی از مهم ترین دلایلی که باعث اطمینان بازارهای جهانی به تمدید توافق فریز نفتی شده، این است که برآوردهای انجام شده در ماه گذشته، از موافقت 96 درصدی اعضای اوپک برای تمدید آن حکایت داشته است.

با توجه به تنش های اخیر بین اعضای اوپک در منطقه خلیج فارس، این حد از همسویی برای اجرا و تداوم سیاست فریز نفتی بسیار قابل  توجه است. حتی در گذشته –زمانی که روابط بین اعضای اوپک بسیار بهتر از امروز بود- کشورها تا این حد به سیاست های هماهنگ پایبند نبودند و در مواقع صعودی بودن بازار اقدام به تولید نفت در سطوحی بالاتر از سهمیه خود می کردند. علاوه بر عوامل ژئوپلیتیکی و مسائل مرتبط به توافقات اوپک، دلایل دیگری نیز برای بالا رفتن قیمت نفت در ماه های اخیر وجود دارد. بهبود هماهنگ اوضاع اقتصادی در اروپا، آمریکا و چین به معنای رشد تقاضا در بازار نفت است.

البته اخیراً سازمان بین المللی با مطرح ساختن این پیش بینی که بالا رفتن قیمت نفت ممکن است به کاهش مصرف آن در سال آینده میلادی منجر شود، تا حدی موجب ترس فعالان بازار شد. تحقق این پیش بینی شاید امکان پذیر باشد اما نباید از این نکته غافل شد که قیمت کنونی نفت هنوز کمتر از نصف سقف قیمتی آن در سال 2008 است و تاکنون هیچ نشانه آشکاری از کاهش مصرف نفت و فرآورده های نفتی مانند بنزین و گازوییل مشاهده نشده است.

رشد تقاضای جهانی در کنار کاهش تولید نفت اوپک می تواند تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا را برای فعال سازی دکل های نفتی بیشتر وسوسه کند؛ دکل هایی که در سال های اخیر به گربه سیاه تولیدکنندگان بزرگ نفت بدل شده اند. طبق برآوردهای مارتین رتس، تحلیلگر مؤسسه بانکی و خدمات مالی مورگان استنلی آمریکا، تولیدکنندگان نفت شیل می بایست برای حفظ توازن در بازار نفت اقدام به افزایش سطح تولید روزانه خود را ظرف 12 ماه آینده بیش از 17 درصد افزایش دهند و از 5.8 میلیون بشکه به 6.8 میلیون بشکه برسانند.

این تحلیلگر بازار نفت اما در ادامه با اشاره به روند تولید نفت شیل در سال های اخیر تأکید می کند که تولیدکنندگان نفت شیل احتمالاً در سال آینده تنها 5 درصد بر سطح تولید خود خواهند افزود و این امر موجب کمبود عرضه در بازار نفت خواهد شد. درواقع تولیدکنندگان شیل اکنون به جای اینکه به دنبال تولید بیشتر باشند، به سودآوری بیشتر فکر می کنند. با این  وجود، تثبیت قیمت نفت برنت در سطحی بالاتر از 60 دلار به ازای هر بشکه نشان می دهد که بازار نفت در برهه کنونی بخش زیادی از رشد پیش بینی شده بر اثر عوامل فوق را اصطلاحاً پیش خور کرده است. در چنین شرایطی اگر روز پنج شنبه خبر ناامیدکننده ای از وین  (محل نشست اوپک) مخابره شود، فشار فروش در بازار نفت به اوج خواهد رسید و قیمت ها به شدت افت خواهند کرد؛ اتفاقی که رخ دادن آن بسیار بعید به نظر می رسد.

در سال های اخیر هیچ گاه بزرگ ترین تولیدکنندگان نفت جهان تا این اندازه در خصوص ضرورت کنترل سطح تولید نفت با یکدیگر متفق القول نبوده اند. دولت عربستان قصد دارد در آینده ای نزدیک بخشی از سهام شرکت نفتی آرامکو را به بخش  خصوصی واگذار کند و با افزایش قیمت نفت می تواند سهام این شرکت را به قیمت بالاتری به فروش برساند.

دولت روسیه به رهبری ولادیمیر پوتین نیز جهت حفظ ثبات اقتصادی و سیاسی در این کشور روی افزایش قیمت نفت حساب می کند. تولیدکنندگان نفت شیل نیز به دلیل اینکه تأمین  کنندگان مالی آنها خواستار بازدهی بیشتری هستند، بیش از پیش به رشد قیمت نفت علاقه نشان می دهند. پس در اینجا هیچ پارادوکسی وجود ندارد.