پیوند استراتژیک آب و غذا

دیروز 25 مهرماه (17 اکتبر) روز جهانی غذا در سراسر جهان با شعار «کشاورزی و حمایت اجتماعی، چرخه فقر را در روستاها می‌شکند» بود. در ایران نیز برای بزرگداشت این روز همایشی در سالن اجلاس سران برگزار شد. این همایش البته با تغییراتی در شعار آن و بدون حضور مسئولان وزارت جهاد کشاورزی که وظیفه تولید غذای کشور را بر عهده دارد، با حضور مسئولان بلند مرتبه وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، کانون صنایع غذایی ایران و اتاق بازرگانی ایران برپا شد.

شعار امسال روز جهانی غذا با محوریت نقش کشاورزی و روستا در تأمین غذای سالم و کافی بود اما برخلاف سایر کشورها، در ایران وزارت بهداشت جای وزارت کشاورزی را در برگزاری این همایش مهم گرفت و دلیل تنها به نیمی از شعار، کشاورزی و حمایت اجتماعی، بسنده شد و نقش روستاها در شکستن چرخه فقر که بخش دوم شعار جهانی روز غذا بود، به محاق فراموشی رفت. گویا ایران نه روستای فقیر دارد و نه کشاورز در ایجاد رفاه در روستاها نقشی ایفا می‌کند!

خلاصه اینکه روز جهانی غذا بدون حضور کشاورزان و نمایندگان آنها در وزارت عریض و طویل جهاد کشاورزی برگزار شد. این هم روش تازه و نویی است که ابداع‌کننده آن هستیم!

***

بازار پسا تحریم از آن تولیدکنندگان درستکار

در نظارت‌ها ناکارآمد هستیم

حسن هاشمی، وزیر بهداشت با حضور در همایش روز جهانی غذا، خواستار تحول جدی در حوزه غذایی کشور شد و گفت: آنچه مردم احساس می‌کنند، تحول جدی در حوزه غذا اعم از خام و فرآوری شده، رخ داده اما همچنان باید بر تعداد و منابع مجموعه دستگاه‌های نظارتی بازنگری شود.

به گزارش «فرصت امروز» وزیر بهداشت با اشاره به ناکارآمدی دستگاه‌های نظارتی و اجرایی در زمینه غذا و سلامت آن اظهار کرد: بهتر است به جای مطالبه‌گری در سازمان‌دهی و ساختار از سوی سیاست‌گذاران بازنگری‌هایی ایجاد شود. بی‌توجهی سیاست‌گذاران و سیاستمداران به مواد غذایی و آشامیدنی یکی از ضعف‌ها در این حوزه است. در کشور ما مجلس‌ها و دولت‌ها همه حواس شان به جنبه‌های زیرساختی است و بودجه‌ها نیز بیشتر در اختیار این بخش‌ها قرار می‌گیرد. زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای، حمل و نقل و سایر زیرساخت‌ها به چشم می‌آید و افتخاراتی برای سازندگان آن به همراه دارد، به همین دلیل توجه دولت‌ها و مجلس‌ها به این سو جلب می‌شود.

دولت‌های گذشته توجهی به سلامت و غذا نداشتند

هاشمی با تأکید بر این موضوع که تاکنون توجه کمتری به بخش غذا و سلامت شده، افزود: در دولت‌های گذشته بخش سلامت در اولویت دهم تا یازدهم قرار داشت اما در دولت کنونی براساس قول‌هایی که داده بودیم، این موضوع به اولویت نخست دولت تبدیل شده است. امیدواریم با اجرای برجام نه تنها این بخش کمرنگ نشود، بلکه نقاط ضعف‌ها برطرف شود.

وزیر بهداشت و درمان خواستار توجه بیشتر سیاست‌گذاران به موضوع محیط زیست که زیربنای سلامت است، شد و اظهار کرد: هنوز هم به محیط‌زیست و سلامت مردم بی‌توجهی می‌شود و قوانین بالادستی تنها به درد گنجه و ویترین‌ها می‌خورد و در زندگی مردم نشانی از آنها یافت نمی‌شود. دستگاه‌های نظارتی هم یا حضورشان کمرنگ است یا در نظارت‌ها کم توانند.

مردم به حفظ سلامت‌شان کمک کنند

وی در ارزیابی یک سال گذشته گفت: ارزیابی من این است که عملکردها در یک سال گذشته کافی نبوده است. در وهله نخست مردم به ویژه خانم‌ها باید برای حفظ سلامت‌شان کمک کنند و از مصرف زیاد روغن، نمک و شکر بپرهیزند. بیماری‌های قلبی و عروقی و اضافه وزن اصلی‌ترین دلایل مرگ و میر در کشور ماست و نمی‌توان تنها بی‌تحرکی را عامل آن دانست. همچنین باید به نوع روغنی که مصرف می‌کنیم هم توجه کنیم. دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مربوط نیز باید در این زمینه نظارت‌ها و اقدامات لازم را انجام دهند.

وزیر بهداشت ادامه داد: مجازات شرکت‌های متخلف باید بازدارنده باشد. ما واقعا مصمم هستیم بدون رجزخوانی با کسانی که با سلامت مردم بازی می‌کنند برخورد کنیم و در این زمینه به حمایت‌های دولت و قوه قضاییه نیاز داریم. حرف ما باید همراه با عمل باشد و زیاده‌گویی و رجز خوانی نکنیم. جریمه‌ها باید متناسب با تخلف‌ها و تقلب‌ها باشد و هیچ چشم‌پوشی در کار نباشد.

شناسایی نشدن همه متخلفان باعث شرمندگی است

هاشمی در خصوص شرکت‌های متخلف آبلیمو که مجوز هم دارند، گفت: اگر مجوزی داده می‌شود در آن مقطع مورد تأیید بوده، اما باید نظارت کرد. در زمینه مواد غذایی و آشامیدنی گفته می‌شود این مواد بر اساس برخی استانداردهای خاص باید تولید شوند و باید نظارت‌ها ادامه داشته باشد تا در صورت تخلف، اقدامات لازم صورت گیرد. آنچه باعث شرمندگی است این است که چرا همه شرکت‌های متخلف شناسایی نمی‌شوند. وی با اشاره به ناهماهنگی‌های سازمان‌های نظارتی اظهار کرد: سازمان‌های نظارتی باید با هم هماهنگ باشند و شاهد رفتار تکراری از آنها نباشیم. سازمان استاندارد با سازمان غذا و دارو و آنها هم با سازمان دامپزشکی مقابل هم قرار نگیرند تا مردم هم احساس اعتماد و اطمینان کنند و ما به عنوان امین آنها اجازه رانت‌خواری به هیچ سازمان دولتی، شبه دولتی و خصوصی را ندهیم.

برخورد قوه قضاییه با متخلفان بازدارنده باشد

وزیر بهداشت اظهار امیدواری کرد که سیاست‌مداران به موضوع سلامت و غذای مردم بیشتر توجه کنند و افزود: کسانی که غذای مردم را تولید می‌کنند هم باید بدانند اگر چه ما ناکارآمد هستیم و سرعت مناسب و مطلوب مردم را در نظارت‌ها نداریم، اما با قاطعیت با متخلفان برخورد می‌کنیم. تولیدکنندگان بدانند که بازار از آن کسانی است که درستکارند و به کیفیت اهمیت می‌دهند. هاشمی همچنین به دوران پساتحریم نیز اشاره و اظهار کرد: در این دوران حتما دستگاه‌های نظارتی باید نظارت‌های خود را افزایش دهند و بالاخره به کیفیت تولید اهمیت دهند. ما دورانی را پشت سر گذاشتیم که به دلیل تحریم‌های ظالمانه، سموم بی‌کیفیت وارد کشور می‌شد و اثرات بسیار نامطلوبی بر تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی ما گذاشت. امیدواریم در پسا تحریم شاهد این مسائل نباشیم و دستگاه‌های نظارتی و قوه قهریه (قضاییه) با متخلفان برخوردهای بازدارنده را انجام دهند. وزیر بهداشت در پایان با تقدیر از تولیدکنندگانی که در دوران سخت تحریم‌ها تلاش کردند غذای باکیفیت به مردم برسانند، گفت: نباید تلاش آنها را نادیده گرفت. زمانی کار ما ارزش بیشتری پیدا می‌کند که به مطالبات مردم پاسخ داده باشیم و بتوانیم کارمان را به رخ جامعه بکشیم.

***

صنایع غذایی آماده ورود به بازارهای جهانی باشند

محسن جلال پور، رییس اتاق بازرگانی ایران

صنعت غذا در دهه‌های اخیر با تلاش دست اندرکاران این صنعت جایگاه مناسبی در کشور پیدا کرده است. در زمینه کشاورزی و حمایت اجتماعی در کشور راه زیادی پیش رو داریم. کشاورزان ما اقشار ضعیف و نیازمندی هستند که با کمک برخی گروه‌ها و تشکل‌ها توانستیم این بخش را ارتقا دهیم اما در ارتقای دانش و به‌روز‌رسانی کشاورزان کوشش جدی نشده است. در زمینه افزایش بهره‌وری تولید، استفاده از دانش و تکنولوژی‌های روز، استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بخش و تربیت نیروی انسانی متخصص کمبودهای زیادی داریم. اینکه از هر متر مکعب آب چه میزان محصول برداشت می‌کنیم و بهره‌وری تولید در محصولات کشاورزی چقدر است، ارزش افزوده محصولات و بازارهای پیش رو از جمله مسائلی هستند که به آنها نیاز داریم. صنایع غذایی نیز استراتژی و نگاه جدی برای وصل شدن به شبکه‌های جهانی باید داشته باشند.

در گذشته با فضای بسته‌ای که در کشور حاکم بود شاید نیاز چندانی به این مسائل نبود اما با ظرفیت‌هایی که در صنایع غذایی کشور هست باید خود را آماده کنند تا به بازارهای جهانی متصل شوند. در این میان مشکلاتی مانند بحران آب هم داریم. این موضوع و تحریم‌هایی که داشتیم ارزش تولیدات ما را بیشتر می‌کند و باید با ارزش افزوده بیشتر در تولید محصولات به بازارهای جهانی بیندیشیم. این توقع ما از کانون صنایع غذایی کشور است که سمبل صنعت غذا به شمار می‌رود.

ما ظرفیت‌های مناسبی در بخش کشاورزی داریم که متکی به گذشته‌هاست. نیروی انسانی مجرب و متخصص در صنایع غذایی و بنگاه‌های جاافتاده‌ای که ثروت ملی به حساب می‌آیند، باید استراتژی درستی برای بازارهای منطقه‌ای که شامل 15 کشور در اطراف‌مان می‌شود، داشته باشند. مزیت غذای حلال که می‌تواند صنعت غذای ما را فعال‌تر کند و غذای سالم و ارگانیک نیز مواردی هستند که باید به آنها بیشتر پرداخته شود.

صنایع غذایی کشور با ارزش افزوده 10‌درصدی در بخش تولید و بیش از 10‌درصدی در بخش اشتغال کشور، شرایط ایده‌آلی برای پیوستن به بازارهای جهانی دارند. اکنون دوران جدیدی برای صنایع به‌ویژه صنعت غذا رقم خورده است و کانون صنایع غذایی باید آن را مدنظر قرار دهد. اتاق بازرگانی هم تلاش می‌کند همه توان خود را به کار گیرد و با کمک تولیدکنندگان این صنعت و احصای بازارهای از دست رفته، شرایط بهتری را رقم بزند.

شوربختانه برخی رسانه‌ها برندهای غذایی را مورد هجمه قرار می‌دهند و به آن صدمه جدی وارد می‌کنند که باید با نظارت‌های جدی سازمان‌های مربوط و حضور پررنگ تشکل‌ها، این شایعات برطرف شوند. این اکاذیب از سوی کسانی که قاچاق کالا می‌کنند یا بخشی از صنعت غذا که تولیدات زیرزمینی دارند، انجام می‌شود. بخشی از صنعت غذا که زیرزمینی است باید شفاف شود و سازمان‌های نظارتی باید جلو فعالیت آنها را بگیرند. سازمان‌های دولتی باید کار نظارت از بالا را برعهده بگیرند و کارهای اجرایی را به تشکل‌ها بسپارند.

***

سلامت مردم را فدا نمی‌کنیم

رسول دیناروند، رییس سازمان غذا و دارو

ما در وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو به نقش و اهمیت صنعت غذا در کشور واقف هستیم. به جایگاه همه تولیدکنندگان از کشاورزان گرفته تا صنایع تبدیلی و صنایع بزرگ غذایی، آگاهیم و به کیفیت بالای تولیدات آنها افتخار می‌کنیم. برخی از این صنایع که صادرات گسترده‌ای به اروپا، آمریکا و سایر نقاط دارند، مایه افتخار کشور هستند.

در بخش حمایت اجتماعی که شعار امسال روز جهانی غذاست و در توسعه فناوری ارتباط دو‌سویه صنعت غذا و علم و فناوری بسیار مهم است. آنچه در حوزه وظایف مااست و نقش اساسی‌تری که از نگاه مردم هم اهمیت دارد، موضوع سلامت است. ما نمی‌توانیم سلامت مردم را که نقش اساسی و حیاتی دارد و در این بخش حرف اول را می‌زند، فدای هیچ یک از اینها کنیم. ما تلاش می‌کنیم با بالاترین استانداردها و بهترین کیفیت و ایمنی بهداشتی در صنایع غذایی، غذا تولید کنیم. بنابراین سازمان غذا و دارو هیچ یک از موضوع‌های این صنعت را نادیده نمی‌گیرد و به تمامی بخش‌های سلامت، کیفیت و سایر شرایط اهمیت می‌دهد.

صنایع لبنی، پروتئینی و گوشتی، آرد و نان، کنسرو و غیره اکنون با بهترین کیفیت در کشور تولید می‌شوند و انتظار داریم کسانی که هنوز خودشان را به سطح مطلوب نرسانده‌اند، به این سمت حرکت کنند. این وظیفه ذاتی سازمان غذا و داروست که پیگیر این مسائل باشد. از نظر ما سلامت یک بعدی نیست و چند جنبه اساسی دارد. نخست اینکه باید مخاطرات غذایی را در کشور کاهش دهیم و بیماری‌هایی را که غذازاد هستند محدود کنیم و به صفر برسانیم.

موضوع دیگر تقلب‌های غذایی است که با رشد این صنعت گسترده‌تر می‌شود و این مختص ایران نیست و تمامی کشورها با آن درگیرند. تقلب در صنایع غذایی یک پدیده جهانی است. ما امکانات محدودی در اختیار داریم اما قرار است شبکه مناسبی از امکانات و آزمایشگاه‌ها برای شناسایی تقلب‌های غذایی ایجاد شود. این مسیر خوبی است که در دست اجراست و به مردم اطمینان می‌دهیم وزارت بهداشت کار خودش را انجام می‌دهد.

موضوع دیگر اصلاح رفتار و شیوه تغذیه‌ای در جامعه است. افرادی که فقر غذایی دارند یا دسترسی به مواد‌غذایی کافی ندارند در کشور ما اندک و ناچیز است و باید شیوه‌های تغذیه‌ای به‌ویژه استفاده از نمک، شکر و چربی را کاهش دهیم. وزارت بهداشت بر این موضوع‌ها کنترل دارد و این کار بزرگی است. یکی از سازمان‌هایی که می‌تواند به وزارت بهداشت در این راه کمک کند، سازمان غذا و داروست. دستگاه‌های نظارتی می‌توانند با نظارت درست، وزارت بهداشت را در انجام این وظایف مهم یاری کنند.

***

ایران کانون ابتکارات منطقه‌ای بحران آب شناخته شد

سرچ ناکوزی، نماینده سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران

امسال مراسم روز جهانی غذا با گرامیداشت هفتادمین سالگرد تأسیس فائو توسط کشورهای عضو این سازمان مصادف شده است. در 70 سال گذشته فائو به‌عنوان یک آژانس تخصصی بین‌المللی به دستاوردهای بسیاری در عرصه‌های مختلف رسیده است. در حال حاضر 72 کشور از 129 کشور دنیا از جمله ایران توانسته‌اند در زمینه تحقق نخستین هدف از مجموع اهداف توسعه هزاره ملل متحد که به نصف رساندن افراد دارای سوءتغذیه تا سال 2015 است به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند.

نسبت تعداد افرادی که با فقر شدید در کشورهای در حال توسعه روزگار می‌گذرانند از 43 درصد از سال 1990 به 17 درصد در سال‌جاری رسیده است. سرمایه‌گذاری در کشاورزی به‌عنوان اثرگذارترین راه برای ارتقای معیشت و خروج از فقر در مناطق روستایی از سوی مجامع جهانی به رسمیت شناخته شده است. به همین دلیل امسال شعار روز جهانی غذا «کشاورزی و حمایت اجتماعی، شکستن چرخه فقر روستایی» نام گرفته است.

براساس سند چشم‌انداز غذا و کشاورزی جهان در سال 2015 که توسط فائو در اوایل این سال منتشر شد در کشور‌های فقیر، حمایت‌های اجتماعی شامل اقداماتی مانند انتقال مستقیم وجوه مالی، تغذیه مدارس و فعالیت‌های عام‌المنفعه به‌عنوان یکی از روش‌های اقتصادی برای خروج از ابتلا به فقر مطلق در کنار بهبود سلامت کودکان و آموزش‌وپرورش مطرح شده است.

توسعه اقتصادی سریع در ایران در دهه‌های اخیر نگرانی‌هایی در زمینه منابع آب، انرژی و غذا به همراه داشته است. برخی از رخدادهای شدید اقلیمی به‌ویژه خشکسالی که تحت تأثیر احتمالی تغییرات آب و هوایی قرار دارد، در فاصله دو دهه گذشته فشار بسیاری را بر منابع آبی ایران وارد کرده است. به همین منظور فائو در حال راه‌اندازی برنامه یکپارچه استراتژیکی است که امکان مدیریت پایدار منابع آب از طریق پیوند آب، غذا، انرژی و اقلیم را در ایران فراهم می‌کند. همچنین بحران آب در ایران باعث شده تا فائو این کشور را به‌عنوان کشور کانونی در اجرای ابتکار منطقه‌ای کمبود آب در سال 2016 انتخاب کند.