وقتی موتور فروش سایپا جوش می‌آورد

زمستان حاکم بر بازار خودرو، دومین خودروساز بزرگ کشور را ناچار کرده تا برای گرم کردن موتور تولیدش با نرخ تسهیلات وسوسه‌کننده بازی کند تا شاید معجزه‌ای در تقاضا رخ داده و این شرکت را از بحران نجات دهد.

به تعویق افتادن تقاضا برای خرید خودرو که در اثر انتظار افکار عمومی برای کاهش قیمت پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای رخ داده از یک‌سو و فشار افکار عمومی با به راه انداختن کمپین نخریدن خودروی داخلی از سوی دیگر موجبات بحران فروش را برای خودروسازان فراهم کرده است. البته تبعات این بحران‌ها فقط به خودروسازان داخلی ختم نشده بلکه خودروسازان چینی را نیز در بازار ایران درگیر کرده است. در این شرایط طبیعتا همه شرکت‌های خودروسازی به دنبال طرح‌های تازه برای تحریک تقاضا هستند.

شرکت خودروسازی سایپا نیز اقدام به ارائه طرحی با نام «هزینه سفر مشتریان» کرده که در آن پرداخت سود مشارکت 28 درصدی را به مشتریان خود وعده داده است تا شاید از این طریق بتواند جذب سرمایه کرده و خود را از بحران فروش برهاند. براساس این طرح چهار روزه، مشتریان می‌توانند در زمان اقدام برای خرید انواع مدل‌های پراید 19 میلیون تومان، انواع مدل‌های تیبا 23 میلیون تومان، برلیانس H200 معادل 38 میلیون تومان، آریو 50 میلیون تومان، سراتو 1600 سی‌سی دستی 73 میلیون تومان و سراتو 2000 اتوماتیک 89 میلیون تومان پرداخت کنند و بقیه مبلغ خودرو را در زمان تحویل خودرو بپردازند و به ازای آن سود 28 درصدی به‌صورت روزشمار از شرکت سایپا دریافت کنند. 

حسن احدزاده، مدیرمالی گروه خودروسازی سایپا در این زمینه به ایرنا گفته است: «در طرح جدید که به مدت سه روز از 29 شهریورماه آغاز شد، سایپا ماهانه تا زمان تحویل خودرو به مشتریان خود مبلغی را پرداخت می‌کند تا به معیشت خانواده‌های ایرانی کمک شود. مثلا درصورتی‌که فردی برای خرید یک دستگاه پراید 19‌میلیون تومان به سایپا پرداخت کند و خودرو خود را طی یک سال آینده تحویل گیرد، سایپا ماهانه 440 هزار تومان به حساب این مشتری به‌عنوان هزینه سفر به‌صورت روزشمار واریز می‌کند.»

اکنون با توجه به اینکه تحریک تقاضا به یکی از نیازهای اصلی خودروسازان تبدیل شده، این پرسش مطرح می‌شود که طرح ارائه شده از سوی سایپا چقدر منطقی است و تا چه اندازه می‌تواند به تحریک تقاضا کمک کند؟

امرالله امینی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس صنعت خودرو، در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «سود 28 درصدی که در این طرح در نظر گرفته شده، خلاف قوانین و مقررات بانکی است و به‌گونه‌ای این طرح سیاست‌های بانک مرکزی را دور می‌زند. این طرح تایید می‌کند که نرخ سود می‌تواند در بازار به 28 درصد هم برسد و به اعتقاد من اقدامی خطرناک و ضد تولید است.»

او با بیان اینکه این طرح می‌تواند اثرات منفی بر تولید داشته باشد، تصریح می‌کند: «همه تولیدکنندگان توانایی پرداخت این سود را ندارند و فقط خودروسازان به دلیل رانت‌هایی که دارند می‌توانند این سود را پرداخت کنند. تحریکی که براساس این طرح در بازار ایجاد می‌شود موجب تقاضای کاذب خواهد شد زیرا عده‌ای به جای اینکه پول خود را در بانک بگذارند، نزد سایپا گذاشته و سود بیشتری دریافت می‌کنند و هدف صرفا سود‌آوری بیشتر است و در این طرح هیچ اقدامی در جهت افزایش رضایت مشتریان صورت نگرفته است.»

امینی در پاسخ به این پرسش که اگر این طرح با نرخ سود پایین‌تر اجرایی می‌شد نیز، باز ضد تولید بود؟ تاکید می‌کند: «اگر این خودروساز می‌خواهد تحریک تقاضا ایجاد کند چرا با نرخ بهره بازی می‌کند؟ به جای این‌کار خودرو را ارزان‌تر در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهد. وقتی سود 28 درصد پرداخت می‌شود، سهم هزینه‌ای برای این شرکت بالاتر می‌رود، خب به جای این‌کار خطرناک بهتر است قیمت خودرو را پایین‌تر بیاورند.»

امیرحسن کاکایی، استاد دانشکده مهندسی خودروی دانشگاه علم‌وصنعت، نیز این طرح را موجب تحریک تقاضای بازار اما ضد تولید می‌داند و به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «وقتی 3تا 4درصد سود بالاتر از بهره بانکی به سپرده تعلق می‌گیرد طبیعتا باعث تحریک تقاضا خواهد شد زیرا به هرحال سرمایه به دنبال سود می‌گردد.»

او با بیان اینکه رفتار غیرعقلایی بر صنعت و بازار حاکم شده است، توضیح می‌دهد: «کمپینی به نام نخریدن خودرو راه‌اندازی می‌شود که خاستگاه منطقی دارد اما به مطرح کردن خواسته‌هایی مثل تعطیلی خودروسازان می‌رسد که عقلانی نیست. وقتی چنین رفتار غیرمنطقی صورت می‌گیرد، خودروساز بزرگی مثل سایپا این اقدام غیرمنطقی را ارائه می‌دهد.»

این استاد دانشگاه با تاکید براینکه چنین اقدامی قطعا تبعات منفی برای صنعت در پی خواهد داشت، تصریح می‌کند: «رفتارهای این‌گونه برای تحریک تقاضا تاثیرات منفی برای سایر صنایع در پی خواهد داشت. این طرح بازار را با روش غلطی تحریک می‌کند. از سوی دیگر همین امروز خودروسازان می‌گویند که هزینه‌های ما بالاست و این بالا بودن هزینه به دلیل تسهیلات بانکی با بهره‌های بالایی است که پیش از این دریافت کرده‌اند. این طرح نیز ممکن است در کوتاه‌مدت جواب دهد اما در آینده ما یک شرکت خواهیم داشت با هزینه‌های مالی 28 درصدی و این یک حلقه باطل است.»

حالا در شرایطی که محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت، اذعان کرده که اگر به سایپا بیش از این فشار بیاوریم ورشکسته خواهد شد، به اعتقاد کارشناسان صنعت خودرو نیز این طرح سایپا بیشتر شبیه اقدامی است که شرکت‌های در آستانه ورشکستگی انجام می‌دهند و حاضرند پول را به هر قیمتی دریافت کنند. وقتی صنعت بیمار می‌شود و از سوی دیگر درخواست‌های غیرمنطقی نیز رخ می‌دهد، ارائه چنین طرح‌هایی برای نتیجه‌گیری موقت، دور از انتظار نیست اما پرواضح است که این راهکارها دور تسلسلی است که راه نجاتی برای هیچ صنعتی نخواهد داشت.