نیاز میلیاردی بازار به بسته‌ بندی قوطی

بسته‌بندی هم به لحاظ جنس و هم به لحاظ نوع و طرح تنوع بی‌شماری دارد که هر بخش‌ آن گزارش و پرداخت جداگانه‌ای را می‌طلبد، بنابراین دسته‌بندی کردن بخش‌های مختلف صنعت‌ بسته‌بندی از ضرورت‌های بررسی دقیق‌تر این صنعت است. به همین دلیل در این گزارش به ‌بررسی بازار تولید قوطی‌های فلزی در ایران می‌پردازیم؛ بازاری که قدمتی 85ساله در ایران دارد که البته در قیاس با قدمت 190ساله‌اش در جهان جوان به نظر می‌رسد. اما در هر صورت با توجه به پیشرفت تكنولوژی و دستیابی به دانش فنی كه باعث تولید انبوه شده است، در حال حاضر قوطی فلزی می‌تواند به‌عنوان یكی از اقتصادی‌ترین ظروف بسته‌بندی در كشور مورد استفاده قرار گیرد.

چون قوطی فلزی یكی از مطمئن‌ترین ظروفی است كه قابلیت بالایی در حفاظت و ماندگاری مظروف خود دارد و تولید قوطی فلزی به‌عنوان یكی از ضروری‌ترین ابزار مورد استفاده در صنایع غذایی تبدیلی، طی 20سال گذشته رشد چشمگیری داشته است ضمن اینكه این نوع ظرف جهت بسته‌بندی سایر تولیدات صنعتی عمدتا مایع مانند روغن موتور، رنگ، مواد شیمیایی و... نیز استفاده می‌شود.

حجم مصرف در ایران

ظرفیت تولید قوطی فلزی مورد مصرف در صنایع غذایی ایران بیش از 250هزار تن در سال است که حدود 300میلیارد عدد قوطی می‌شود. ضمن اینكه خطوط تولیدی جدیدی براساس نیازهای روز احداث شده‌اند كه قابلیت تولید قوطی‌های كوچك حتی تا ظرفیت 70گرم را دارند. در مورد سایر واحدهای تولید ظروف فلزی لازم به‌ذكر است كه در زمینه تولید قوطی فلزی مورد مصرف در صنایع شیمیایی (غیر غذایی) تعداد 120واحد تولیدی با ظرفیت سالانه حدود 100هزار تن و در زمینه حلب بهداشتی تعداد 10واحد تولیدی با ظرفیت تولید سالانه حدود 18هزار تن و بشكه قیر و روغن صنعتی تعداد 64واحد صنعتی با ظرفیت تولید سالانه حدود 370هزار تن در كشور فعال هستند.

در زمینه تولید قوطی اسپری ساخته شده با حلب 3واحد تولیدی با ظرفیت سالانه حدود 10هزارتن و قوطی اسپری آلومینیوم یک واحد با ظرفیت تولید سالانه 1200تن و تیوپ آلومینیوم تعداد 10واحد تولیدی با ظرفیت تولید سالانه 500میلیون عدد فعال هستند.

در مورد واردات و صادرات قوطی‌های فلزی هم باید این نکته را اضافه کنیم که با توجه به حجیم‌بودن ظروف مذكور كه عملا كرایه حمل آن نسبت به ارزش كالا از حد متعارف بیشتر است، این ظروف واردات و صادرات قابل ذكری نداشته است ولی به‌دلیل گرانی تكنولوژی تولید قوطی‌های آلومینیومی كه در داخل كشور تولید نمی‌شود و همچنین قوطی‌های خاص و گرانقیمت مقدار كمی از این‌گونه قوطی‌ها وارد می‌شوند كه با توجه به اینكه تعرفه این قوطی‌ها با تعرفه چیلك، بشكه و سایر ظروف فلزی مشترك است، آمار واردات مندرج در كتاب واردات گمرك قابل تفكیك و استناد نیست.

نیاز بازار به مواد اولیه

در مورد نیاز صنعت قوطی‌سازی به مواد اولیه حسین منشی‌زاده، رئیس هیات‌مدیره انجمن قوطی‌سازان فلزی ایران می‌گوید: میزان مصرف ورق‌ قلع‌اندود یا همان تین‌پلیت سالانه حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰هزار تن است که فعلا در ایران توانایی تولید فولاد مبارکه با حداکثر ظرفیت تولید فعلی آن براساس مستنداتی که به انجمن ارائه کرده‌اند، بالغ بر ۱۰۰هزار تن است و بقیه ورق مورد نیاز این صنعت وارد می‌شود. وی همچنین به شرکت دیگری نیز به نام «توان‌آوران آسیا» اشاره می‌کند که ورق خام را از خارج کشور وارد کرده و در ایران قلع‌اندود می‌کنند.

این شرکت در بهترین شرایط حدود ۸۰ تا ۱۰۰هزار تن ورق را به بازار عرضه می‌کند. با این تفاسیر حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰هزار تن ورق قلع‌اندود در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد. بقیه ورق مورد نیاز تولید‌کنندگان از راه‌های مختلف و با کیفیت‌های گوناگون با نرخ ارزهای مختلف از کشورهای کره، هند، چین، ژاپن و... خریداری و تهیه می‌شود.

وی در ادامه اضافه می‌کند که برخی شرکت‌ها نیز از ورق‌های نامطلوب یا حتی ورق‌هایی که ممنوعیت مصرف در صنایع غذایی دارند، استفاده می‌کنند که عمدتا این ورق‌ها، ورق‌های نامطلوب چینی هستند که از نظر انجمن قوطی‌سازان فلزی صنایع غذایی مردود و غیرقابل قبول است. ‌این مقام مسئول در مورد ماشین‌آلات مورد نیاز در این صنعت نیز اضافه می‌کند که صنعت قوطی فلزی مشکلی ندارد و چیزی حدود چهاربرابر نیاز مملکت، ظرفیت ماشین‌آلات داریم.

براساس آمار انجمن قوطی‌سازان فلزی ایران، مهم‌ترین کارخانجات قوطی‌سازی در حال حاضر عبارتند از: صنایع قوطی تبریز، صنایع بسته‌بندی ایران، صنایع بسته‌بندی مشهد، صنایع قوطی‌سازی تنگه نور، نیکان قوطی، سهند حلب تبریز و مجتمع کشت‌و‌صنعت روژین‌تاک که حدود ۸۰درصد سهم بازار را در اختیار دارند.

مسائل و مشکلات این صنعت

یكی از عمده مشكلات این صنعت وابستگی شدید آن به واردات مواد اولیه یعنی ورق حلب (تین پلیت) است كه در حال حاضر حجم زیادی از این مواد وارداتی است كه طبیعتا با توجه به منابع محدود خارجی قیمت آن متاثر از وضعیت جهانی این كالا بوده، لذا قیمت قوطی فلزی نیز در داخل كشور می‌تواند بسیار متغیر باشد.

البته لازم به توضیح است كه با توجه به اینكه قوطی‌های فلزی توسط واحدهای تولیدكننده قوطی تولید می‌شوند از این قوطی‌ها در صنایع مختلفی كه دارای ماشین‌آلات پركن مخصوص تولیدات خود هستند، استفاده می‌شود كه با توجه به اینكه این ماشین‌آلات عمدتا ماشین‌آلات باارزشی هستند كه‌ واحدهای مذكور به‌راحتی قادر به تغییر خطوط بسته‌بندی خود نیستند، عملا تغییرات قیمت قوطی به واحدهای مصرف‌كننده تحمیل می‌شود و واحدهای تولیدكننده قوطی فلزی از این بابت از حاشیه امنیت برخوردارند.

لازم به ذکر است که ظروف بسته‌بندی فلزی به دو شاخه اصلی حلب و قوطی تقسیم می‌شود. مواد اولیه مورد مصرف در قوطی فلزی حلبی كه عمده واحدهای تولیدی در این زمینه فعالیت می‌کنند، عبارت است از ورق حلب با روكش قلع و ورق حلب فاقد قلع، سیم مسی، لحیم، مایع لاستیكی، لاك خارجی، لاك داخلی، پودر درزجوش، تینر و مركب.