نگرانی‌های پیمانکاران مضاعف می‌شود

کاهش قیمت فروش هر بشکه نفت ایران در بازارهای جهانی تا حدودی معادلات مربوط به تخصیص اعتبار و اجرای پروژه‌های عمرانی را به هم ریخته است و کارشناسان آینده خوشی را در انتظار اعتبارات عمرانی و اجرای پروژه‌ها نمی‌بینند. این در حالی است که پیش از ارسال لایحه پیشنهادی بودجه ۹۴ به مجلس، سخنگوی دولت از افزایش ۲۰درصدی بودجه عمرانی کشور خبر داده بود و این موضوع امیدواری‌هایی را برای پیمانکاران که با حجم عظیم مطالبات معوق و بدهی سنگین به بانک‌ها مواجه هستند، به وجود آورده بود. اما کاهش قیمت نفت این امید پیمانکاران را تا حدود زیادی کمرنگ کرده و هم‌اکنون پیمانکاران به دلیل کاهش بودجه عمرانی واقعی در بودجه سایه، نگرانی‌های بیشتری از بابت دریافت مطالبات خود از دولت از یک سو و بیکاری از سوی دیگر دارند.

تمام این مسائل در حالی رخ می‌دهد که معمولا دولت‌ها سابقه خوبی در تخصیص کامل بودجه عمرانی ندارند که نمونه بارز آن اختصاص نیمی از بودجه عمرانی پیش‌بینی شده در نیمه اول امسال است و این موضوع نگرانی‌های پیمانکاران را در مورد سال آینده دوچندان می‌کند. در همین رابطه «فرصت امروز» در گفت‌وگو با سه نفر از مدیران عامل شرکت‌های پیمانکاری، تاثیر کاهش قیمت نفت بر اجرای پروژه‌های عمرانی را مورد بررسی قرار داده است.

حسن سعادتمند:

بیکاری گسترده در انتظار پیمانکاران است

حسن سعادتمند، مدیرعامل شرکت «تارایزد» معتقد است مشکلاتی که در سال‌های اخیر گریبانگیر پیمانکاران بوده، در سال آینده و به دنبال کاهش قیمت نفت شدیدتر خواهد شد. وی بیکاری گسترده، کمبود اعتبارات، مطالبات معوق و تاخیر و توقف در پروژه‌های عمرانی را از عمده این مشکلات می‌داند.

گفته می‌شود کاهش قیمت نفت تاثیرات منفی بر اجرای پروژه‌های عمرانی خواهد گذاشت. این موضوع چه مسائل و مشکلاتی را برای پیمانکاران به وجود خواهد آورد؟

هر سال دولت منبع درآمدی را از محل فروش نفت برای اجرای پروژه‌های عمرانی پیش‌بینی می‌کند. اگر در یک سال قیمت نفت از پیش‌بینی دولت فراتر برود، این موضوع به نفع دولت شده و منابع درآمدی بیشتری عاید دولت می‌شود و می‌تواند در بخش‌های مختلف عملکرد بهتری داشته باشد. در برخی سال‌ها هم قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش می‌یابد و به این ترتیب دولت با کاهش منابع درآمدی مواجه می‌شود که در سال جاری با چنین شرایطی روبه‌رو هستیم. به این ترتیب دولت با کسری بودجه بزرگی مواجه شده است. دولت با دو مقوله هزینه‌های عمرانی و هزینه‌های جاری روبه‌رو است که در هزینه‌های جاری نمی‌تواند دست ببرد و تامین آن جزو تعهدات دولت است.

در این شرایط دولت اقدام به کاهش بودجه عمرانی می‌کند و از همین‌جاست که مشکلاتی برای پیمانکاران به وجود می‌آید. در چنین شرایطی پروژه فاقد اعتبار است و پیمانکار باید به کار ادامه دهد و چندین سال است که پیمانکاران با این مشکل مواجه هستند. مطالبات معوق پیمانکاران و پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی از جمله مسائلی است که این موضوع به وجود آورده است.

زمانی که دولت یازدهم آغاز به کار کرد دو هزار و 906 طرح عمرانی نیمه‌تمام در کشور وجود داشت. در سال‌های گذشته به طور مرتب این اتفاق رخ داده و چندان هم مدیریت نشده است. به عبارت دیگر زمانی که دولت تعهد دارد اما پول کافی در اختیار ندارد، برای سال آینده نباید دوباره تعهد ایجاد کند. متاسفانه این روند هیچ‌گاه ادامه نیافته و در سال‌های بعد هم پروژه‌های جدید اضافه شده و در حال حاضر با این معضل مواجه هستیم که دولت توان پرداخت اعتبارات لازم برای ادامه پروژه‌های عمرانی را ندارد و این تعداد پروژه عمرانی نیمه‌تمام و مطالبات معوق پیمانکاران همگی ناشی از کسری در منابع درآمدی دولت است.

این تلقی وجود دارد که با کاهش قیمت نفت، حتی اجرای کارهایی مانند آسفالت جاده‌ها با مشکل مواجه خواهد شد. این موضوع به غیر از چالش‌هایی که اشاره کردید چه مسائل دیگری را برای پیمانکاران به وجود خواهد آورد؟

یکی از مشکلات اصلی بیکاری گسترده‌ای است که در این بخش حاکم شده است. در سال‌های قبل هم با این مشکل مواجه شده بودیم که هیچ تناسبی بین تعداد شرکت‌های پیمانکاری با تعداد پروژه‌های عمرانی و اعتباراتی که برای این پروژه‌ها اختصاص می‌یابد، نداشت و در حال‌حاضر نیز چنین شرایطی حاکم است. همچنین در سال‌های اخیر نبود اعتبارات عمرانی موجب شد که بیکاری گسترده‌ای در این بخش به وجود بیاید. به عبارت دیگر، در حال‌حاضر شرکت‌های پیمانکاری بیکار هستند و کاری برای انجام دادن ندارند. در حالت بسیار خوشبینانه می‌توانیم بگوییم 15 تا 20 درصد شرکت‌های پیمانکاری فعال هستند و بقیه کاری برای انجام دادن ندارند. شرکت‌های فعال نیز با مشکلات کمبود منابع اعتباری، مطالبات معوق و غیره مواجه هستند.

اگر وضعیت به همین منوال ادامه پیدا کند، در سال آینده هم قطعا همین مشکلات را خواهیم داشت، به عبارتی بیکاری گسترده در انتظار پیمانکاران است و بخش حداقلی هم که کار دارند با کمبود اعتبارات، مطالبات معوق و تأخیر و توقف در پروژه‌های عمرانی مواجه خواهند بود.

احمدرضا چابک:

پیمانکاران ناچار به تعدیل حجم کار خود هستند

به گفته احمدرضا چابک، مدیرعامل شرکت پیمانکاری «امیدساز» به دنبال کاهش قیمت نفت، پیمانکاران با کاهش تخصیص اعتبار مواجه خواهند شد و نخواهند توانست مدیریت صحیحی بر منابع خود انجام دهند و بنابراین یا باید حجم کار خود را تعدیل کنند یا تعداد نیروهای خود را کاهش دهند.

در سال‌های اخیر پیمانکاران با مشکلات متعددی مواجه بوده‌اند. در شرایطی که قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش یافته، اجرای پروژه‌های عمرانی در کشورمان از این مسئله چه تاثیراتی را خواهد پذیرفت؟

در سال‌های اخیر همواره بحث دولت‌ها این بوده که بودجه کشور متکی بر درآمدهای نفتی نباشد اما عملا هنوز این اتفاق رخ نداده است و تا زمانی که درآمدهای دولت به فروش نفت وابسته باشد، به‌محض کاهش قیمت نفت باید بخشی از هزینه‌ها حذف شود که در این میان معمولا هزینه‌های مربوط به طرح‌های عمرانی حذف می‌شود. در سال‌های اخیر این اتفاق به کرات رخ داده است اما به‌ظاهر دولت یازدهم رویکرد جدیدی را در پیش گرفته و قصد دارد از طریق واگذاری پروژه‌ها به بخش خصوصی این وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.

در حال حاضر شرایط لازم برای واگذاری تمام پروژه‌های عمرانی به بخش خصوصی وجود دارد؟

از آنجا که هنوز زیرساخت‌های لازم برای این اقدام وجود ندارد، تعیین صلاحیت‌های لازم در این رابطه انجام نشده و ضوابط و آیین نامه تدوین نشده است. به نظر می‌رسد که واگذاری تمام پروژه‌های عمرانی به بخش خصوصی مقداری سخت باشد. البته باید در کشور ما هر چه سریع‌تر این رویه در پیش گرفته شود و اگر این موضوع محقق شود، می‌توانیم بگوییم که دیگر در اجرای پروژه‌های عمرانی به درآمدهای نفتی وابسته نخواهیم بود.

البته سرمایه‌گذاری بخش خصوصی موضوعی نیست که یک شبه اتفاق بیفتد و دولت باید به بخش خصوصی اعتماد کند و شرایط را برای سرمایه‌گذاری این بخش در پروژه‌های عمرانی فراهم کند. تحقق این موضوع به فراهم کردن زیرساخت‌ها و انجام نظارت لازم نیاز دارد تا سرمایه بخش خصوصی به جای سرازیر شدن در کارهای دلالی، به سمت مشارکت در اجرای پروژه‌های عمرانی معطوف شود.

کاهش قیمت نفت نگرانی‌هایی را در میان شرکت‌های پیمانکاری از بابت تعطیلی و ورشکستگی به وجود آورده است. به نظر شما چنین اتفاقی تا چه اندازه محتمل است؟

در حال حاضر 40 درصد شرکت‌های پیمانکاری به سمت ورشکستگی رفته‌اند که دلیل آن هم کاهش قیمت نفت نیست بلکه علت این است که در دولت قبلی پروژه‌های عمرانی بسیاری آغاز شد و این مسئله مشکلاتی را برای پیمانکاران به وجود آورد. هم‌اکنون در کشور 70 تا 80 هزار پروژه عمرانی با اعتبار 300 تا 400 هزار میلیارد تومان باید تکمیل شود اما اعتباراتی که تخصیص یافته حدود 30 تا 40 هزار میلیارد تومان است.

به این ترتیب بخشی از پیمانکاران به دلیل عدم مدیریت یا سوء‌مدیریت ورشکسته شده‌اند و تعدادی از پیمانکاران هم که پروژه‌های آنها در اولویت‌بندی دولت قرار دارد، قطعا به دنبال کاهش قیمت نفت با کاهش تخصیص اعتبار مواجه خواهند شد و نخواهند توانست مدیریت صحیحی بر منابع خود انجام دهند و بنابراین یا باید حجم کار خود را تعدیل کنند یا تعداد نیروهای خود را کاهش دهند. در کشور ما حدود 150 هزار شغل وابسته به پروژه‌های عمرانی است و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، بیکاری گسترده‌ای به وجود می‌آید.

اردشیر بنایی:

وضعیت خوبی در انتظار طرح‌های عمرانی نیست

اردشیر بنایی، مدیرعامل شرکت «زیگورات صنعت» اعتقاد دارد که به دنبال کاهش قیمت نفت، در سال آینده آن دسته از پیمانکاران که مطالبات معوق از دولت دارند و در عین حال به بانک‌ها بدهکار هستند، گرفتــاری‌هــای بیشتری خواهند داشت.

به‌دنبال افت قیمت نفت، قطعا دولت برای جبران کسری درآمد، اعتبارات بخش عمرانی را کاهش خواهد داد. این موضوع چه تاثیراتی بر اجرای پروژه‌های عمرانی خواهد داشت؟

ساختار اقتصادی کشور ما به‌گونه‌‌ای است که بخش عمده‌ای از درآمدهای دولت متکی به فروش نفت است. در سال‌های گذشته هرگاه کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی رخ داد، دولت برای جبران کسری خود، روی کاهش بودجه بخش عمرانی دست گذاشت زیرا نمی‌توانست اقدام به کاهش بودجه جاری کند. در حال حاضر نیز با توجه به کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و تحریم‌هایی که علیه کشورمان اعمال شده، قطعا برای سال آینده وضعیت خوبی در انتظار طرح‌های عمرانی نخواهد بود.

با این شرایط در سال 94 چه شرایطی در انتظار پیمانکاران خواهد بود؟

قطعا در سال آینده آن دسته از پیمانکاران که از دولت مطالبات معوق دارند و در عین حال به بانک‌ها بدهکار هستند، گرفتاری‌های بیشتری خواهند داشت. حتی ممکن است به روال سال‌های گذشته برخی از پیمانکاران به این امید که در پروژه‌های جدید مشارکت کنند و پیش‌پرداخت دریافت کنند، در مناقصات شرکت کنند اما پس از مدتی متوجه شوند که پروژه جدید وضعیت وخیم‌تری دارد. اما سابقه کاری، پروژه های در دست اجرا و گردش مالی سه پارامتر بسیار مهم برای پیمانکاران است.

از همین‌رو اگر پیمانکاران به دلیل کاهش قیمت نفت پروژه‌ای را برای اجرا نداشته باشند یا به دلیل مطالبات معوق، قادر به پرداخت بدهی خود به بانک‌ها نباشند، گردش مالی نیز نخواهند داشت. از سوی دیگر دارا نبودن سابقه کار لازم موجب می‌شود پیمانکارانی که در این وضعیت قرار دارند، نتوانند سوابق خود را برای ارتقای رتبه‌بندی دریافت کنند و در آینده وضعیت بدی در مورد رتبه خود پیدا کنند.