نوسازی ماشین‌ آلات، نیاز ضروری این بازار

بعضی از کالاها همزاد زندگی محسوب می‌شوند. کافی است کسی پایش را به جهان هستی بگذارد تا یکی از این کالاهای ضروری احاطه‌اش کند. در ادامه مسیر زندگی و تا هر جایی که نفس مهلتی بدهد، این کالاها همچنان پا بر رکاب زندگی نهاده و همراهی‌مان می‌کنند. یکی از این کالاهای حیاتی در زندگی هر انسان  حوله است. حوله تابعی از صنعت نساجی به‌شمار می‌رود و صنعت نساجی هم به‌عنوان یک صنعت مادر اهمیتش بر هیچ‌کس پوشیده نیست. شاید تاکنون نام برندهای حوله در ایران به گوش شما هم خورده باشد. برندهایی که وجودشان از تولید بیش از نیم‌قرنی این کالای خانگی و بعضاً صنعتی در ایران حکایت دارد. برای بررسی اوضاع کنونی بازار حوله در ایران و اینکه سهم تولید داخلی و صادرات از این بازار چقدر است، محمدکاظم عمید، معاونت فنی انجمن نساجی ایران توضیحاتی به  «فرصت امروز» داده است.

عمید در ابتدا به سابقه تولید حوله در ایران اشاره کرده و می‌گوید: تولید این کالا در ایران سابقه‌ای بیش از 50سال دارد. این کارشناس حوزه نساجی تولید حوله را به دو قسمت تقسیم کرده و می‌گوید: نوع اول با عنوان تار و پودی تولید می‌شود. این نوع از حوله دستگاه‌های خاص خود را نیاز دارد و با ماشین‌آلاتش نمی‌توان پارچه دیگری تولید کرد و تنها ویژه تولید پارچه حوله است که هم پارچه‌های ساده و هم پارچه‌های طرح‌دار را تولید می‌کند.

در این زمینه از برندهایی که در حال حاضر هم فعالیت می‌کنند می‌توان به حوله هنر، حوله سهند و شرکت پوشش ایران اشاره کرد. در همین اوضاع فعلی اقتصادی هم هستند افرادی که با رویکرد صادرات‌محور به تولید و راه‌اندازی خطوط تولیدی اقدام کرده‌اند؛ در این میان می‌توان به حوله بهدیس اطلس اشاره کرد. البته یکی از مشهورترین برندهای این حوزه حوله برق لامع بوده که به گفته کارشناسان این صنعت مدت‌هاست که به دلیل اوضاع نامساعد تولید، متوقف شده است و بیشتر حوله‌هایش را سفارش می‌دهد و از یک تولیدکننده به یک فروشنده تبدیل شده است. لازم به ذکر است که «فرصت امروز» کتبا و شفاها پیگیر اوضاع این برند قدیمی شد که پاسخی از طرف مسئولانش دریافت نکرد.

حوله تار و پودی در ایران به‌طور کلی سالانه بیش از 10میلیون متر تولید می‌شود و بیشترین تولیدکننده‌ها در شهرهایی مانند تبریز متمرکز هستند. اما نوع دوم با دستگاه گردباف و با پود و یک نخ بافته می‌شود که بیشتر حوله‌های سبک در اندازه کوچک و برای استفاده نوزاد به این صورت تولید می‌شوند. عمید اضافه می‌کند که واحدهای پراکنده تولیدکننده کشباف‌ها هم می‌توانند این حوله‌ها را تولید کنند. اما به‌طور کلی در طول سال حدود یک میلیون متر از این نوع حوله‌ها در کشور تولید می‌شود.

دستگاه‌های کهنه، کار جدیدی نمی‌کنند

این روزها به هر حوزه تولیدی که سر بزنیم، جمله‌ای ترجیع‌وار در فضا غوطه‌ور است؛ دستگاه‌ها و ماشین‌آلات کهنه، بلای جان تولید در ایران. چندین دهه از عمر دستگاه‌هایی که در بسیاری از حوزه‌های تولید ایران وجود داشته‌اند، می‌گذرد و شرایط پیدا و پنهان اقتصاد ایران و شیوه تعامل با جهان موجب شده همچنان در این زمینه محدودیت‌ها و کمبودهای بسیاری به چشم بخورد. کمبودهایی که به نوعی گلوی تولید را می‌فشارد و صدای آخش را از چندکیلومتری هم می‌توان شنید؛ البته اگر بخواهیم که بشنویم. در زمینه تولید حوله هم داستانی از این دست گفته و شنیده می‌شود.

عمید می‌گوید: عمر مفید دستگاه‌های نساجی بین 8 تا 10سال است اما 15سال است که به این صنعت پولی تزریق نشده است. این در حالی است که در کشوری مانند ترکیه که از سرآمدان صنعت نساجی جهان است، هر پنج سال یک‌بار، ماشین‌آلات تعویض می‌شود و تکنولوژی و داشن فنی روز دنیا را به این صنعت تزریق می‌کنند. عدم سرمایه‌گذاری در بخش تولید کشور منحصر به نساجی نیست و به گفته این کارشناس صنعتی، در 50سال گذشته بیشترین سرمایه‌گذاری در بخش تولیدی بین 13تا 15درصد بوده و در بخش خدماتی بیش از 55درصد.

این امر به‌ویژه در بخش نساجی و منحصرا در بخش تولید حوله، پیامدهای بسیاری داشته است که من‌باب نمونه می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ تا همین چند سال پیش همه حوله‌های مورد نیاز محرمان مکه از صنعت نساجی ایران تامین می‌شد و عربستان مهم‌ترین خریدار حوله ایران بوده است. از طرفی تمامی حوله‌های بخش‌ هتلداری ایران از صنعت تولید حوله داخلی استفاده می‌کرده است اما با گذشت زمان و به‌روز نبودن تولیدات در این زمینه، محصولات وارداتی بر داخلی ترجیح داده می‌شوند.

داشته‌های امروز نساجی ایران

عمید با اشاره به اهمیت حمایت از حوزه نساجی به دلایل اشتغال‌زایی و درآمدزایی و ارز‌ش‌افزوده بالای آن اضافه می‌کند: صنعت نساجی در ایران بیش از یک قرن قدمت دارد و در حال حاضر بیش از 8هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری فعلی در کارخانجات نساجی ایران انجام شده و بیش از 10هزار واحد پروانه‌دار و دارای جواز کسب در کشور فعالیت می‌کنند که بیش از 500هزار نفر از این راه ارتزاق می‌کنند. اما نه‌تنها این صنعت رو به جلو نرفته است بلکه در مسیر اضمحلال قرار گرفته است. هر چند با همین وضعیت فعلی هم در سال گذشته بیش از یک میلیارد و 200هزار دلار صادرات از این حوزه صورت گرفته است.

حمایت از تولید معنای دیگری دارد

عمید البته اشاره می‌کند که طی دو سه سال اخیر رویکرد به این صنعت مثبت شده و قول و قرار حمایت‌هایی هم نهاده شده است. هر چند که به گفته عمید اقداماتی در این زمینه صورت می‌گیرد که مغایر با حمایت از تولید است. وی به‌عنوان مثال به افزایش تعرفه واردات پنبه که مواد اولیه تولیدات نساجی است، اشاره می‌کند که از 10درصد به 14درصد افزایش یافته است درحالی‌که افزایش تعرفه واردات مواد اولیه که بنیاد تولید بر آن نهاده شده و تولید داخلی هم کفاف نیازها را نمی‌دهد، نمی‌تواند حمایت از تولید باشد و به نوعی چوب لای چرخ تولید گذاشتن است.

براساس آمار انجمن نساجی ایران، تولید پنبه در ایران در سال 1353 بیش از 253هزار تن بوده است. اما میزان تولید فعلی پنبه ایران 50هزار تن است که برای تامین نیازهای داخلی باید 100هزار تن دیگر وارد شود. عمید می‌گوید بابت این واردات و برای هر کیلو باید 20سنت تعرفه پرداخت شود و تعرفه‌های بالا هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد. این درحالی است که ترکیه با تولید داخلی سالانه 500هزار تن پنبه، تعرفه واردات پنبه‌اش برای هر کیلو یک سنت است.