مصرف پلی‌استر؛ از خانه تا خودرو

پلی‌استر نام نوعی الیاف است که در ایران رزین پلی‌استر هم به آن می‌گویند. از پلی‌استر برای ساخت انواع پوشاک، انواع ایزوگام، انواع مجسمه، ساعت، ظروف آبنما، انواع کف‌‌پوش و دیوار‌‌پوش و غیره استفاده می‌شود. موارد استفاده پلی‌استر به این موارد ختم نمی‌شود و چون روز‌به‌روز بر حجم نیازهای انسان افزوده می‌شود و تأمین همه نیازها از مواد طبیعی و ارگانیک غیرممکن است، مصنوعی‌هایی از نوع پلی‌استر جایگاه ویژه‌ای در بازار به دست آورده‌اند. دقیقا به دلیل نیاز به همین مواد بوده که بیش از 40سال پیش کلنگ تأسیس کارخانه‌ای برای رفع نیازهایی از این دست در ایران زده می‌شود.

یعنی تأسیس شرکتی به‌نام کارخانجات پلی‌اکریل اصفهان که یکی از کارخانجات این مجموعه کارخانه پلی‌استر است و مرتضی رئیسی، به‌عنوان مدیر کارخانجات پلی‌استر شرکت پلی‌اکریل اصفهان نظرات کارشناسی خود را در مورد این حوزه با  «فرصت امروز» در میان نهاده است.

خودکفایی و اشتغال‌زایی

رئیسی در مورد آغاز تولید پلی‌استر در ایران می‌گوید: تولید پلی‌استر در ایران به سال 1353 برمی‌گردد.یعنی با تأسیس کارخانجات شرکت پلی‌اکریل اصفهان که قرارداد ساختش با مشارکت بخش‌خصوصی و بانک توسعه صنعتی منعقد و شرکت دوپان آمریکا به‌عنوان صاحب تکنولوژی انتخاب شد و بهره‌برداری تولید این شرکت که مشتمل بر کارخانجات پلی‌استر و اکریلیک است، در سال 1357  (1978میلادی) انجام گرفت و این شرکت به‌عنوان نخستین تولیدکننده انحصاری الیاف و نخ پلی‌استر و الیاف اکریلیک در ایران آغاز به‌کار کرد.

وی همچنین اضافه می‌کند: متعاقبا در سال 1375پروژه ایجاد دومین کارخانه اکریلیک در این شرکت به سرانجام رسید و مورد بهره‌برداری قرار گرفت؛ کارخانجاتی که تأسیس‌شان برای چند هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است و در حال حاضر بیش از 2600نفر پرسنل در حوزه‌ها و گروه‌های مختلف شغلی این کارخانجات شاغل هستند.

تولید سالانه

رئیسی در مورد میزان تولید اسمی الیاف پلی‌استر این کارخانه می‌گوید: تولید ما حدودا 37هزار تن در سال بوده و علاوه بر الیاف استیپل پلی‌استر در دیتکس‌ها و برش‌های مختلف، تولید نوار آنتی‌پیل را هم شامل می‌شود. این توضیح را هم باید اضافه کنم که تولید الیاف این کارخانه از نوعcotton type بوده و عمدتا مصارف حوزه نساجی و پوشاک را تأمین می‌کند. کیفیت الیاف تولیدی این کارخانه منطبق با استاندارد ملی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بوده و ارزیابی‌های مستمری با مشخصه‌های تولیدکنندگان هم‌سطح خارجی اجرا می‌شود.

همچنین رئیسی در مورد میزان وابستگی این کارخانه مادر به خارج از مرزهای ایران می‌گوید: خوشبختانه این کارخانه از بدو راه‌اندازی با اتکا به متخصصان داخلی و در کمترین زمان ممکن به بهره‌برداری و تولید رسیده و هم‌اکنون نیز هیچ‌گونه وابستگی دانش فنی به خارج از کشور ندارد. در خصوص ماشین‌آلات نیز به‌جز اقلام محدودی که به لحاظ دقت و ظرافت در مراحل ساخت تحت پیگیری و جایگزینی با صنایع خارجی است در غالب موارد تأمین از داخل کشور انجام می‌گیرد.

ضرورت‌هایی برای بازارهای نوین

اینکه طی سال‌های اخیر چه تغییراتی در روند تولید پلی‌استر در یکی از بزرگ‌ترین کارخانجات ایران رخ داده است، سوالی است که رئیسی این‌گونه به آن پاسخ می‌دهد: طی سالیان گذشته و تکثر مصرف‌کنندگان الیاف پلی‌استر در حوزه‌های مختلف نساجی و پوشاک همچنین انجام تحقیقات داخلی و خارجی متعدد در زمینه تولید الیاف خاص پلی‌استر و ضرورت ایجاد فضاهای نوین در عرضه تولید این محصول احساس شد و در دستور کار و پیگیری این کارخانه قرار گرفته و تاکنون نیز در مراحل اولیه با توفیقاتی روبه‌رو بوده است.

مواد اولیه اصلی تولید الیاف پلی‌استر شرکت پلی‌اکریل ایران شامل دی‌متیل ترفتالات  (DMT) و اتیلن گلایکول  (MEG) بوده که به همراه سایر مواد شیمیایی فرعی در فرآیند پلیمریزاسیون منجر به تولید مذاب پلی‌استر و در مراحل ریسندگی و تکمیل منتج به تولید الیاف و نخ پلی‌استر می‌شود. خوشبختانه مواد اولیه اصلی مذکور به‌طور کامل از داخل کشور  (شرکت DMT و پتروشیمی) تأمین و غالب مواد اولیه فرعی نیز از طریق سایر شرکت‌های تولید مواد شیمیایی کشور تأمین می‌شود.

این نکته را هم باید اضافه کنم که تولید الیاف پلی‌استر در ظرافت‌های مختلف مورد مصرف کارخانجات نساجی که در زمینه‌های تولید پارچه پوشاک و پرده، کالاهای خواب، محصولات بی‌بافت و سایر فیلترها و صافی‌های صنعتی کاربرد دارد. همچنین محصول انحصاری این کارخانه در داخل کشور تولید نوار آنتی پیل ‌پلی‌استر بوده که پس از تبدیل به تاپس در شرکت پلی‌اکریل جهت تولید پارچه‌های فاستونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سرمایه‌گذاری قابل اطمینان است

با توجه به گسترش مصارف الیافی پلی‌استر در زمینه‌های مختلف و گاهی جایگزینی با الیاف اکریلیک و روند رو به رشد مصارف محصول نهایی این تولید، در حوزه‌های پوشاک، پرده و فرش و کالاهای خواب و مزیت‌های محصول نهایی در حوزه سلامتی و بهداشت، سرمایه‌گذاری در این صنعت قابل اطمینان است. رئیسی با بیان این نکات اضافه می‌کند: البته شرایط را هم باید در نظر گرفت و زمینه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و تولید را فراهم کرد؛ از جمله رفع موانع تولید، تسهیل مالی و تسریع در حمایت‌های چرخه تولید صنایع، تنظیم بازار داخل با کنترل سهم واردات الیاف و منسوجات و پوشاک به دخل کشور.

وی همچنین در توضیح محصولات خاص کارخانه تحت نظارت خود می‌گوید: کارخانه پلی‌استر شرکت پلی‌اکریل ایران تنها کارخانه تولیدکننده الیاف با مصرف خوراک دی‌متیل نرفتالات  (DMT) بوده که از مزیت‌های خاص در محصول نهایی برخوردار است. سایر تولیدکنندگان این حوزه از خوراک چیپس  (PET) با استفاده از ماده اولیه ترفتالیک اسید (TPA) در حال تولید هستند که میزان سرمایه‌گذاری آن براساس برند صاحب تکنولوژی، تناژ تولید نهایی و نحوه تأمین منابع مالی ارزی متفاوت خواهد بود.

تهدید‌ها و ریسک‌های سرمایه‌گذاری

این مدیر باتجربه در مورد انواع تهدیدها و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه نیز توضیحاتی می‌دهد: علاوه بر اینکه زمینه‌های تولید باید فراهم شود و حمایت‌های لازم صورت بگیرد، خود تولیدکنندگان نیز باید نکاتی را مدنظر داشته باشند. از جمله اینکه عدم غفلت تولید‌کنندگان در جهت حفظ رضایت مشتریان با بهبود مستمر کیفیت و کاهش هزینه تمام شده محصول، دور نشدن از فضای تحقیقاتی در زمینه تولید محصولات جدید و در نهایت برقراری ارتباط نزدیک با مراکز صنعتی و پژوهشی خارج از کشور نکاتی است که روند تولید را مستقیما تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و توان ماندگاری در بازار و موفقیت را رقم می‌زنند.

رئیسی در پایان حرف‌هایش اشاره‌ای هم به شیوه‌های سودآوری در این صنعت دارد: قطعا میزان سودآوری در این صنعت وابسته به مولفه‌هایی در خصوص کاهش هزینه تولید  (قیمت تمام‌شده)، نوع کیفیت، منابع تأمین مالی، میزان و شرایط فروش محصول و... است. برنامه‌ریزی برای به‌دست آوردن بازارهای خارج از کشور نیز می‌تواند روند سودآوری را تسهیل بخشد.

کما اینکه روند صادرات در این حوزه طی سالیان گذشته اجرایی شده و در حال حاضر و در فضای مثبت ایجاد شده در حوزه‌های مختلف اقتصادی، باید در جهت ارتباط با مصرف‌کنندگان دیگر کشورها برنامه‌های مدونی داشته باشیم، زیرا دسترسی‌ها آسان‌تر شده است و قطعاً سرمایه‌گذاری در این زمینه با توفیق روبه‌رو خواهد بود.