مشکلات بزرگ صنایع کوچک

صنایع کوچک، از بخش‌هایی هستند که نقشی مهم را در اشتغال و رشد اقتصادی کشور بازی می‌کنند اما در عین حال اصولا آسیب‌پذیرترین بخش اقتصادی نیز به شمار می‌روند که با سیاست‌های نادرست و فشارهای اقتصادی ناچارند تابلوی «تعطیل است» را به سر در بنگاه خود آویزان کنند. به گفته مدیرعامل سازمان صنایع کوچک، این بخش از اقتصاد 42‌درصد در بخش اشتغال و 24‌درصد در حوزه سرمایه‌گذاری نقش دارد. اما در طول سال‌های گذشته بر اثر اجرای سیاست هدفمندی یارانه‌ها، وصول نشدن مطالبات پیمانکاران و فشار تحریم‌ها، این صنایع با توجه به محدود بودن سرمایه‌شان با مشکلات بسیاری مواجه شده‌اند.

از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم، به طور مستمر تاکید بر توسعه و حمایت از این صنایع از زبان مسئولان به گوش رسید. شاید مهم‌ترین جمله‌ای که در این زمینه مطرح شد، وعده‌ای بود که حسن روحانی، رییس‌جمهور در روز صنعت و معدن سال گذشته مطرح کرد، او به تولیدکنندگان وعده داد که هرگز سال‌های 84 تا 92 برای تولیدکنندگان تکرار نخواهد شد. سال‌هایی که به تعطیلی 15 هزار واحد تولیدی کوچک انجامید. حالا مرداد‌ماه روبه پایان است، ماهی که یک روز از تقویمش را به حمایت از این صنایع اختصاص دادند، اما پرسش اینجاست که با توجه به تغییر فضای حمایتی دولت، آیا تغییری در مشکلات این صنایع و وضعیت آنها رخ داده است؟

مشکلات کهنه مانده‌اند

سولماز علیپور، دبیر خانه صنعت و معدن آذربایجان شرقی در پاسخ به این پرسش به «فرصت امروز» می‌گوید: «متاسفانه واحدهای تولیدی همچنان از مشکل نقدینگی رنج می‌برند، موضوعی که فقط مختص به واحدهای کوچک نیست بلکه واحدهای بزرگ نیز با آن درگیرند. در طول سال‌های گذشته به دلیل مشکلات به وجود آمده ناشی از تحریم‌ها، صنایع بزرگ مطالبات خود را وصول نکردند و در نتیجه صنایع کوچک نیز از دریافت مطالبات خود بازماندند، همین موضوع موجب بدهکاری بسیاری از واحدهای تولیدی کوچک شد.» او می‌افزاید: «یکی از مشکلات دیگری که امروز صنایع کوچک با آن درگیر هستند، نداشتن جایگاه در بازارهای رقابتی است. بازار این صنایع بسیار‌کوچک‌شده و تبدیل به مانعی برای فعالیت آنها شده است.»

بیژن پناهی‌زاده، رییس خانه صنعت و معدن خوزستان در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» در پاسخ به این پرسش بیان می‌کند: «مهم‌ترین مشکل صنایع کوچک مربوط به تامین نقدینگی و دسترسی به منابع مالی است. از سوی دیگر قوانین مالیاتی، گمرک و تامین اجتماعی نیز خود موانع بسیاری را بر سر راه صنایع کوچک ایجاد کرده‌اند.»

او با بیان اینکه واردات بی‌رویه در طول سال‌های گذشته، به ضرر تولید بود، تصریح می‌کند: «واردات بی‌رویه قدرت رقابت را از صنایع کوچک در بازار سلب کرد. نکته دیگر پرداخت‌نشدن یارانه تولید به این بخش از اقتصاد است که به دلیل اجرای نادرست سیاست هدفمندی یارانه‌ها متضرر شده‌اند. پایین بودن بهره‌وری که ناشی از دسترسی نداشتن به تکنولوژی‌های روز است، از دیگر مشکلاتی است که این روزها صنایع کوچک با آن درگیرند. همه مشکلاتی که گفته‌شد همچنان بر سر راه صنایع کوچک استوار هستند.»

هانیه رحیمی، مدیرعامل شرکت تولیدی ورق مشبک، نیز نقدینگی را همچنان بزرگ‌ترین مشکل صنایع کوچک می‌داند و به «فرصت امروز» می‌گوید: «سود تسهیلات بسیار بالاست و همین موضوع دسترسی تولیدکنندگان را به منابع مالی دشوار می‌کند.»

اعتماد تولیدکنندگان به دولت

سختگیری بانک‌ها در اعطای تسهیلات، در چند سال گذشته صنایع کوچک را با چالشی درگیر کرد که برطرف کردن آن از توان صاحبان این صنایع خارج بود. از سوی دیگر کمبود زیرساخت‌ها و وضع قوانین سلیقه‌ای گلایه‌ای بود که مدام از سوی صاحبان این صنایع شنیده می‌شد. اکنون پرسش اینجاست که با توجه به حمایت‌های کلامی دولتی‌ها از این صنایع، آیا در عمل نیز مشکلات صنایع کوچک، کوچک شده است؟

علیپور، در این باره اظهار می‌کند: «خوشبختانه دیگر از بخشنامه‌های سلیقه‌ای خبری نیست و هر نوع بخشنامه‌ای که به ما ابلاغ می‌شود با بررسی‌های کارشناسی نوشته شده است. گرچه وعده‌هایی که تاکنون داده شده هنوز به مرحله اجرا نرسیده اما اعتماد تولیدکنندگان به مسئولین بیشتر شده و همین موضوع باعث ایجاد فضایی امیدوار‌کننده در بین تولیدکنندگان شده است. اکنون ما شاهد این هستیم که واحدهای تولیدی به دنبال بازارهای تازه هستند. همچنین افزایش تقاضا برای مجوز و طرح‌های توسعه‌ای نشان از تغییر فضا دارد.»

پناهی‌زاده اما اعتقاد دیگری دارد، او می‌گوید: «صرف تصویب کردن قوانین نظیر قانون رفع موانع تولید، کافی نیست. شرایط صنایع کوچک تغییری نکرده و فقط زمانی ما می‌توانیم شاهد تغییر باشیم که حمایت از تولید در فکر و عمل همه دستگاه‌ها دیده شود. نکته دیگر این است که دولت باید بدهی خود را به بانک‌ها بپردازد تا بانک‌ها بتوانند تسهیلات بیشتری را در اختیار واحدها تولیدی قرار دهند. در غیر‌این صورت ما هیچ تغییری را در وضعیت این صنایع نخواهیم دید.»

رحیمی نیز با اشاره به بهبود زیرساخت‌ها، بیان می‌کند: «هنوز وعده‌هایی که از سوی دولتی‌ها به صنایع کوچک داده شده، به مرحله اجرا نرسیده اما دست کم در زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی، تغییراتی به نفع واحدهای تولیدی رخ داده است اما همچنان برخی از این مشکلات باقی است.»