مدیریت آب را به محیط زیست بدهید

عباس کشاورز، معاون زراعت، وزارت کشاورزی، با حضور در نخستین همایش بحران مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی که به میزبانی اتاق ایران برگزار شد، به‌عنوان مدیر پژوهش‌های مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران سخنرانی کرد. وی گفت: ما در اتاق ایران 11 ماه پیش در زمینه بحران زاینده رود هشدارهایی به مسئولان دادیم و پیش‌بینی‌هایی در برنامه‌های آبی کشور کردیم. ما نه تنها ساکت ننشسته‌ایم، بلکه با طرح مسئله بحران آب در میان جامعه، سیاست‌گذاران و مسئولان که خیلی هم موفق نبوده‌ایم، موضوع مشکلات را بیان کرده‌ایم. در سال 91 سد گتوند را که یک پروژه امنیتی بود و هنوز در دولت تدبیر نیز امنیتی است، اعلام کردیم که در دو سال آینده کشت نیشکر 75میلیون دلار خسارت ملی خواهد دید. برای این طرح در دهه 70 بیش از دو میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده بود. موضوع ارومیه نیز امنیتی بود اما دولت یازدهم به آن وارد شد.

وی اظهار کرد: ما در سال 75 سند ملی آب را تدوین کردیم و دولت این سند را پذیرفت. با گذشت 18 سال هنوز این سند معتبر است و باید به آن بپردازیم. از دهه 70 در کشور اتفاق‌هایی افتاد و با وجود بارش‌ها اما میزان روان آب‌ها تغییرهای چندانی نکرد و از میزان بارندگی‌ها کمتر بود. این داستان غم‌انگیز به بحران آب و تغییرهای اقلیمی ربطی ندارد. به اعتقاد من واقعیت‌گرایی تنها راه‌حل مشکل بحران آب در کشور است. وی ادامه داد: در حوضه پر بارش خزر که نه مانند کویر نمک است و نه شبیه فلات‌مرکزی است و نه مانند زاینده رود و تهران با افزایش چندبرابری جمعیت روبه‌رو شده و نه آمایشی اتفاق افتاده، چرا باید شاهد کاهش منابع آب‌های زیرزمینی باشیم؟

اکولوژیست آب نداریم

کشاورز برخلاف همتای وزارت نیرویی‌اش- میدانی- سرانه آب در کشور را پایین و در برخی مناطق 400 تا 500 مترمکعب اعلام و اظهار کرد: در سرانه آب به ازای هر نفر در کشور اگر با واقعیت‌ها مقایسه شود عدد 1500 وجود ندارد. در حال حاضر، سرانه آب در بسیاری از سال‌ها به 1200 مترمکعب رسیده و در برخی مناطق به 400 تا 500 متر مکعب می‌رسد. وی یکی از ضعف‌های مدیریت منابع آب کشور را نبود اکولوژیست‌های آب ذکر کرد و افزود: توسعه خارج از تحمل ظرفیت‌های آبی را نباید به حساب طبیعت گذاشت حتی با 130 میلیارد مترمکعب هم بسیاری از مناطق وارد بحران آبی شده‌اند.

وی اضافه کرد: برخی کشورها مانند چین و هند که تقاضای توسعه‌ای شدید ‌دارند و رشد اقتصادی بیش از 20 درصدی را تجربه کرده‌اند نیز مواظب منابع آبی‌شان هستند. شاخص برداشت کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل متحد کمتر از 10 درصد برداشت از منابع زیرزمینی در حد مطلوب، 10 تا 20 درصد برداشت در شاخص کم، 20 تا 40 درصد از برداشت‌ها در حد متوسط، 40 تا 60درصد برداشت در حد بالا و بیش از 60درصد برداشت فاجعه تعریف می‌شود. این در حالی است که میزان برداشت ایران از منابع آب زیرزمینی‌ 74 درصد است. با این تفاسیر و براساس شاخص‌های بین‌المللی وضعیت برداشت آب در ایران از حد فاجعه گذشته است.

وی پیشنهاد کرد که در این شرایط باید تقاضای آب در کشور برمبنای توسعه پایدار کاهش پیدا کند و وزارت نیرو با کمک مصرف‌کنندگان بخش‌ها مانند کشاورزان، مردم، صنایع و غیره مدیریت تقاضا را انجام دهد. معاون وزیر کشاورزی افزود: وزارت نیرو نمی‌تواند به تنهایی این مسئله را مدیریت کند. سال‌هاست انتقال آب بین حوزه‌ای در دنیا منسوخ شده و دیگر‌ علمی نیست اما همچنان انتقال آب خزر به ارومیه روی میز دولت قرار می‌گیرد و وزارت نیرو دستور مطالعه آن را صادر کرده است. باید انتقال آب بین‌ حوزه‌ای متوقف شود و این مسئله تنها به آب شرب منحصر باشد. تخصیص آب باید در اختیار سازمان محیط‌زیست باشد. نه این محیط‌زیستی که در مقابل همه چیز سکوت کرده است. محیط زیستی که در برابر اتفاقات و مخاطرات‌زیست محیطی مدافع محیط‌زیست باشد و در همه حوزه‌ها ورود کند.

وی یکی دیگر از راهکارهای کاهش مصرف آب را در کاهش ضایعات غذایی دانست و افزود: سالانه حدود 15 میلیارد مترمکعب آب از طریق ضایعات مواد‌غذایی دور ریخته می‌شود. در راستای کاهش این حجم از ضایعات باید تلاش کنیم. وی مدرن‌سازی مدل‌های آب را به جای کانال سازی، پیشنهاد کرد و ادامه داد: دنیا برای مقابله با این مشکلات از سال‌ها پیش راهکار ارائه داده است. برای نمونه مصر با 54 میلیارد‌مترمکعب آب، سالانه 80 میلیون تن کالا تولید می‌کند، یعنی کشوری که 80 میلی متر میانگین بارندگی ‌دارد و در انتهای رود نیل قرار گرفته و با زدن یک کلید میزان آب آن تامین می‌شود.