طرح 550 هزار هکتاری خوزستان به کجا رسید؟

طرح 550 هزار هکتاری احیای دشت‌های خوزستان و ایـلام کـه در پــی سفر مقام‌معظم رهـبـری در اسفندماه سال 1375 پیشنهاد و تصویب شده و در سال 1376به تایید ایشان رسیده این روزها با تزریق منابع مالی جان تازه‌ای به خود گرفته است. این طرح که در راستای توجه به ظرفیت‌های بالقوه این منطقه و منابع سرشار در کلیه بخش‌های کـشـاورزی صـنـعتی و همچنین وجود منابع عظیم آبی استان در راستای بهبود شرایط کشاورزان منطقه و احیای کشاورزی صنعتی و اصولی در دستور کار قرار گرفت تا سال 1387 به دست فراموشی سپرده شد و عملا اعتباری به آن اختصاص نیافت و در این سال با اقدامات دولت دهم استارت کار زده و عملیات اجرایی پروژه آغاز شد.

با این وجود به دلیل حجم اندک اعتبارات اختصاص‌یافته به این طرح پیشرفت فیزیکی صورت گرفته چشمگیر نبود و پروژه احیای 550 هزار هکتاری که تقریبا در کل استان خوزستان و بخش‌هایی از ایلام گسترده شده با یک روند لاک‌پشتی در حال اجرا بود، اما درسال 92 با روی کار آمدن دولت یازدهم پروژه جان تازه‌ای گرفت و با پیگیری‌های مجدانه و توجه ویژه دولت تدبیر و امید به بخش کشاورزی، در نخستین سفر استانی ریاست جمهور به این منطقه در تاریخ 92/10/24 دستور اجرایی و عملیاتی طرح به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد اما اوج شتاب اجرایی پروژه از ابتدای سال 93 و با تخصیص اعتبار 1/5 میلیارد‌دلاری از منابع صندوق توسعه ملی اتفاق افتاد. 

طرح 550 هزار هکتاری در یک نگاه: 

این طرح که در ابتدا با اهدافی نظیر ایجاد فرصت استفاده و به‌کارگیری از ظرفیت‌های بالقوه کشاورزی استان‌های خوزستان و ایلام، افزایش تولیدات کشاورزی، افزایش سطح زیر کشت محصولات آبی و افزایش درآمد شاغلان بخش کشاورزی و غیره پیشنهاد و ارائه شد با حجم عملیات زیربنایی مورد نیاز در سه فعالیت اصلی شامل شبکه آبیاری، زهکشی زیرزمینی و تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی منطقه (شبکه‌های فرعی آبیاری 550 هزار هکتار، زهکش زیرزمینی 412 هزار هکتار و تجهیز و نوسازی 516195 هکتار) بی‌شک بزرگ‌ترین پروژه کشاورزی سال‌های اخیر کشور است که در مجموع تا به امروز در 66658 هکتار از اراضی منطقه احداث کانال‌های درجه سه این طرح به اتمام رسیده است و در 24388 هکتار از زمین‌ها کانالت‌ها نصب شده و در 90942 هکتار از اراضی حفر زهکش‌های زیرزمینی به پایان رسیده است.

در یک نگاه کلی از شروع طرح تاکنون مقدار کار انجام شده در شبکه‌های فرعی آبیاری (اعم از کانال درجه سه، کانالت، آبیاری تحت فشار و کم فشار) 97566هکتار، زهکش زیر زمینی 90942 هکتار، زهکش رو باز 1488 کیلومتر و تسطیح 53228 هکتار است. 

میزان اعتبار اختصاص‌یافته به این طرح برای سال 1392 برابر با 216 میلیارد تومان بوده که 100 درصد آن تخصیص داده شده است. همچنین اعتبار اختصاص‌یافته برای سال‌های 93 تا پایان سال 95 براساس مصوبه سفر ریاست جمهوری در دی‌ماه 92 به خوزستان 1/5 میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی بوده که در گام اول بخشی از این اعتبارات بالغ بر 634 میلیارد تومان معادل 250 میلیون دلار آن تاکنون واریز شده است. 

در حال حاضر مجموع شـاغـلان، پـیـمانکاران و مشاوران پروژه در طرح‌های فعال 6526 نفر است که 88درصد آن نیروهای بومی استان هستند. همچنین پیشرفت فیزیکی این پروژه 17/65 درصد بوده است که برای این کار تاکنون 1242 میلیارد تومان هزینه شده است. در حال حاضر انجام عملیات با 2600 دستگاه ماشـیـن‌آلات سـنـگین و نیمه‌سنگین و سبک صورت می‌پذیرد که 463 دستگاه آن ماشین‌آلات تخصصی اسکریپر و ترینچر است. با سرعت رو به رشد اجرای پروژه و تخصیص اعتبارات لازم، کارشناسان و مسئولان اجرایی طرح پیش‌بینی می‌کنند که تا سال 1395 یا به عبارت بهتر تا اوایل سال 96 عملیات اجرایی کار به پایان برسد. 

پتانسیل یک میلیون و 300هزار هکتار اراضی قابل کشت در خوزستان

مهندس یدالله شمایلی، مدیرعامل موسسه جهاد‌نصر کشور در نشست خبری روز چهارشنبه گذشته در جمع خبرنگاران و اصحاب رسانه با اشاره به پتانسیل‌ها و قابلیت‌های بالقوه استان خوزستان به لحاظ منابع آبی و تابش مناسب و لزوم به فعلیت رساندن این قابلیت‌ها افزود: این پتانسیل‌ها و قابلیت‌ها باید در جهت خودکفایی در زمینه تولیدات کشاورزی کشور قرار گیرد. وی ادامه داد: زمانی در چنین روزهایی در سال‌های جنگ تحمیلی برای آزاد‌سازی این زمین‌ها از دست دشمن تلاش می‌کردیم و امروز این وظیفه برای آبادی و آبادانی این خاک بر دوش ما نهاده شده است. 

وی همچنین درخصوص طرح احیای 550 هزار هکتاری احیای دشت‌های خوزستان و ایلام گفت: با سفر مقام معظم رهبری در سال 75 و در پی دستور ایشان بخش عمده‌ای از فعالیت‌های سد‌سازی و احداث کانال‌های 1 و 2 و شبکه‌های اصلی انتقال آب توسط وزارت نیرو در این سال‌ها انجام شد، اما در بخش تکمیلی که باید شبکه‌های فرعی و زهکش‌ها و تسطیح و یکپارچه‌سازی این اراضی انجام می‌شد، یک عقب‌ماندگی تاریخی در این بخش مشاهده می‌شود. 

شـمـایـلی اظهار کرد: خوزستان پتانسیل یک میلیون و 300هزار هکتار اراضی قابل کشت در بخش کشاورزی را داراست که وزارت نیرو بخش عمده‌ای از ماموریت خود را در این بخش انجام داده است، اما عقب‌ماندگی وزارت جهاد کشاورزی یا وزارت کشاورزی وقت در این بخش کاملا مشهود بود. درنهایت در اواخر سال 88 این ماموریت برای احیای 550 هزار هکتار از این اراضی به عهده موسسه جهاد‌نصر کشور گذاشته شد.

وی افزود: در واقع کل طرح 800 هزار هکتار بوده، اما به لحاظ توانمندی که در موسسه جهاد نصر کشور موجود بود 550 هزار هکتار از آن به عهده این موسسه نهاده شده است اما از سال 89 که موسسه کار را آغاز کرد به لحاظ محدودیت مالی و اعتباراتی که در ردیف‌های بودجه سالانه به این طرح اختصاص یافت پروژه پیشرفت قابل قبولی را نداشته است اما با آغاز کار دولت یازدهم از سوی وزیر جهاد کشاورزی توجه بیشتری به این پروژه صورت گرفت و برای نخستین بار در مجموعه جهاد کشاورزی فاینانس داخلی برای این طرح اجرایی شد و مبلغ 89 میلیارد تومان از این طریق به این طرح اختصاص یافت که از نقاط قوت این پروژه به حساب می‌آید.

 مدیرعامل جهاد نصر کشور اذعان کرد: از سال 87 تا پایان سال 91 حدود 75‌هزار هکتار از این 550 هزار هکتار انجام شده بود و اما تا به امروز 110 هزار هکتار آن طی برگزاری مناقصه به پیمانکاران واگذار شده است که بیشتر از نیرو‌های بومی و پیمانکاران بومی استان هستند و در ادامه هم طی مناقصاتی ادامه پروژه‌ها به همین ترتیب واگذار خواهد شد. 

وی در ادامه با اشاره به بحث آموزش افزود: یکی از نگرانی‌های اصلی موسسه در حال حاضر تشکل‌های بهره‌برداری و بحث آموزش کشاورزان است که بخش ترویج و آموزش وزارتخانه باید همگام با تکمیل عملیات اجرایی و به موازات کار موسسه این اقدامات را صورت دهد.

این پیشنهاد از سوی موسسه جهاد نصر به وزارت محترم داده شد و در حال حاضر شورای راهبری طرح شکل گرفته است که طی جلسات ماهانه و با حضور معاونان مرتبط همه موارد طرح مورد بررسی و کارشناسی قرار می‌گیرد و هر کدام از بخش‌ها و معاونت‌ها باید مسئولیتی را در ادامه و تکمیل این طرح اجرا کنند. شمایلی ادامه داد: برای بررسی روند اجرایی طرح گزارش‌های هفتگی عملیات اجرایی این طرح به حضور وزیر جهاد کشاورزی تقدیم می‌شود که حدود سه تا چهار هزار هکتار از کار به‌صورت ماهانه انجام می‌شود که در تلاشیم تا این رقم را به هفت تا هشت هزار هکتار در ماه برسانیم، البته کار بسیار دشوار است اما امیدواریم که به این مهم دست یابیم. 

شمایلی با اشاره به هـزیـنـه‌های 30 میلیون تومانی دولت برای هر هکتار از زمـیـن‌های کشاورزی این طرح گفت: پیش‌بینی کارشناسان ما براین است که با انجام این هزینه‌ها و اجرایی شدن این پروژه حدود 9 تا 9/5 میلیون تن به تولیدات کشاورزی استان و کشور اضافه خواهد شد که این مقدار اعم از تولیدات زراعی، باغی و غیره است. همچنین پیش‌بینی شده در حدود 400 هزار شغل به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی و وابسته استان و کشور ایجاد شود و سالانه حدود 2100 میلیارد تومان به درآمد کشاورزان استان اضافه خواهد شد که همه این ارقام با برآورد‌های سال 92 است. در نهایت اعتقاد براین است که این 550 هزار هکتار با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور به‌عنوان یک قطب بزرگ کشاورزی درکشور و منطقه تعریف شود و رفاه مردم استان و منطقه با این تولیدات و درآمدها افزایش خواهد یافت.