صنعت نساجی مروج طرح‌های سنتی

سختی کار و مقرون به صرفه نبودن کار به روش دستی، سبب شده تولید برخی پارچه‌های سنتی در کشور منسوخ شود اما ماشین‌های صنعت نساجی با کمی ابتکار فعالان این بخش، به کمک صنایع‌دستی آمده و بخشی از پارچه‌ها یا کف‌پوش‌های ایرانی را تولید و به بازار عرضه می‌کنند که با این کار از ورود چنین کالاهایی از کشورهایی همچون چین و هند نیز جلوگیری می‌کند زیرا در کشورهای نامبرده به علت جمعیت زیاد و دستمزد پایین چنین محصولاتی مقرون به صرفه بوده و به تمام دنیا صادر می‌شود. فعالان صنعت نساجی اصفهان این روزها بخشی از نیازهای بازارهای صنایع‌دستی را تامین می‌کنند تا محصولی با قیمت کمتر تولید شده و به بازار عرضه شود. شاید به دلیل سرعت در تولید کالا و قیمت مناسب‌تر است که بهمن نامورمطلق، مـعـاون صنایع‌دسـتی سـازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری، صنعت نساجی را برای صنایع‌دستی مهم توصیف کرده و سال 94 را به نام این صنعت نامگذاری کرده‌است.

نامورمطلق وضعیت صنایع‌دستی ایران و هند را با یکدیگر مقایسه کرده‌است. به اعتقاد وی، صادرات 500 میلیون دلاری فرش و صنایع‌دستی ایرانی در مقایسه با 800 میلیون دلار درآمد هندی‌ها از صنعت نساجی قابل قیاس نبوده و وضعیت نامناسب ایران در بازار صنایع‌دستی را نشان می‌دهد. معــاون صنــایع‌دستی ســازمــان میراث‌فرهنگی معتقد است که ایران جایگاه مناسبی در تولید و صادرات صنایع‌دستی نداشته و باید در حوزه برندسازی، تأمین مواد اولیه، فعال کردن کارگاه‌هایی با تولیداتی سنتی و... وارد عمل شود تا بازار صنایع‌دستی ایران از حالت شکننده فعلی خارج شود.

بافت جاجیم با استفاده از تکنولوژی

اگــرچه مسئـولان ســازمـــان میراث‌فرهنگی در دولت جدید تمام سعی خود را برای برقراری ارتباط بین صنعت نساجی و صنایع‌دستی به کار برده‌اند تا بازار صنایع‌دستی ایران از رکود خارج شود، اما پیش از ورود دولت به این عرصه، فعالانی در صنعت نساجی وجود داشته‌اند که با توجه به سابقه خانوادگی و علایق شخصی خود سعی کردند بدون استفاده از کمک‌های دولتی و با تکیه بر تجربیات خانوادگی، برخی رشته‌های صنایع‌دستی را احیا کرده و برای تولید محصول از ماشین استفاده کنند. یکی از این افراد حسین فروغی، عضو هیات‌مدیره تعاونی بافندگان اصفهان که در کارگاه خود اقدام به تولید جاجیم می‌کند و پدربزرگش در محله جهانباره (جویباره قدیم) اصفهان، حدود 80 سال قبل کارگاه جاجیم بافی داشته، حرفه خانوادگی خود را ادامه داده‌است. فروغی، پشم را ماده اولیه مورد نیاز برای تولید الیاف جاجیم‌های قدیمی می‌داند اما تاکید می‌کند که با گذشت زمان، پشم جای خود را به الیاف مصنوعی، اکریلیک و سپس در جاجیم‌های ماشینی به «پلی‌پروپیلن» داده‌است.

وی جاجیم را زیرانداز رایج در قهوه‌خانه‌های قدیمی معرفی کرده و می‌گوید: در حال حاضر با تولید جاجیم ماشینی و استفاده از یک لایه ضدآب در زیر این جاجیم، تلاش می‌کنیم تا این زیرانداز را مکملی مناسب در کنار حصیر معرفی کنیم. فروغی از مزایا و معایب تولید جاجیم هم سخن می‌گوید. وی بازار افغانستان و عراق را جایگاه مناسبی برای محصولات ایرانی تا قبل از درگیری‌های اخیر توصیف می‌کند اما بر این باور است که این بازار هم به دلیل ناآرامی‌های منطقه از دست رفته‌است. وی دشواری کار تولید جاجیم را یکی از مزیت‌های این حرفه می‌داند. زیرا هر کس به‌راحتی نمی‌تواند وارد عرصه تولید این محصول شود. وی میزان تولید جاجیم توسط هر دستگاه بافندگی را 200 متر در روز اعلام کرده و می‌گوید: جاجیم‌ها را با عرض‌های مختلف و به‌صورت رول‌های طولی می‌بافیم. سپس در اندازه‌های سه و شش متری یا طولی براساس سفارش، وارد بازار مصرف می‌کنیم.

تولید «پته» کرمان در اصفهان

اصفهانی‌ها فقط در کارگاه‌های نساجی خود جاجیم تولید نمی‌کنند، بلکه پته کرمان هم در اصفهان تولید شده و راهی بازار صنایع‌دستی این استان می‌شود. سعید بلاش، دبیر اتحادیه کارگاه‌های نساجی اصفهان درباره تولید پته می‌گوید: این پارچه با الیافی که 100 درصد پشمی است، بافته می‌شود. وی اضافه می‌کند: در تولید این پارچه پشمی هم از پشم‌های خارجی و هم داخلی استفاده می‌کنیم. در روز حدود 50 متر پارچه بافته و به بازار کرمان عرضه می‌کنیم که برای الحاق تزییناتی مانند ملیله دوزی، دکمه دوزی و... استفاده می‌شود.

بلاش می‌گوید: یک شال یک متر در یک متری حدود 320 گرم وزن دارد و چله پیچی برای تولید پارچه پشمی را کاری مبتنی بر تجربه و دشوار توصیف می‌کند. وی می‌گوید که پشم گوسفندان ایرانی برای تولید نخ پشمی مناسب نبوده و پشم‌های خارجی که از گوسفند مرینوس تهیه می‌شود، مناسب‌تر هستند زیرا این گوسفندان فقط به منظور استفاده از پشم‌شان پرورش داده می‌شوند؛ طول الیاف پشم این گوسفندان بلند بوده و عمدتا از استرالیا و اروگوئه به ایران وارد می‌شود. وی اضافه می‌کند: پشم‌های داخلی ناهماهنگی در طول الیاف دارند، به همین دلیل قیمت آن نسبت به نمونه خارجی آن حدود نصف است.