صفری که ناگهان هیچ می شود

اگر قرار باشد لیستی از مخرب ترین ویروس های اقتصاد جهانی تهیه کنیم، تورم در بین مزمن ترین و البته شایع ترین ویروس های اقتصادی طبقه بندی می شود. بر همین اساس است که اغلب کشورهای مهم جهان در تلاشند با کاهش نرخ تورم آسیب پذیری اقتصادی خود را به حدقل برسانند. یکی از تکنیک هایی که موافقان و منتقدان پرشماری دارد، تکنیک حذف صفر از واحد های مالی است.

موافقان معتقدند حذف صفر بیش از هر چیز در خدمت افزایش ارزش واحد مالی ملی عمل می کند. از سوی دیگر، منتقدان دیدگاهی دیگر دارند؛ دیدگاهی که چندان بی راه نیز به نظر نمی رسد. بنا بر عقیده منتقدان، هر کشور برای افزایش سطح اعتبار مالی واحد پولی خود و کاهش خسارات ناشی از تورم پیش از هر حرکت باید بر افزایش زیرساخت های مالی مناسب برای رشد اقتصادی متمرکز باشد.

درواقع ارتقای ارزش واحد های پولی بدون در نظر گرفتن وضعیت زیرساخت ها و فراهم کردن شرایطی مناسب برای افزایش ارزش بیهوده خواهد بود. از دیگر مواردی که پیش از حذف صفر از واحدهای پولی بسیار مهم است، توجه به اتفاقات پیش بینی نشده ای است که احتمال می رود همزمان با حذف صفر به وقوع بپیوندد. نوسانات شدید بازار عرضه و تقاضا و تغییرات شدید در قیمت ها از موارد مهمی است که می تواند برای دولت هایی که اقدام به حذف صفر می کنند، حاشیه ایجاد کند.

ترکیه

یکی از کشورهایی که تجربه حذف صفر از واحد مالی خود (لیره) را پشت سر گذاشته، ترکیه است. اما تجربه ترکیه در نوع خود جالب و حتی خنده دار به نظر می رسد. زمانی که خبر حذف صفر از لیره از سوی دولتمردان مطرح و بین مردم پخش شد، اثرات روانی عجیبی بر اقشار متوسط و متوسط رو پایین (به لحاظ سطح رفاه) گذاشت.

حجم وحشت افراد از تغییرات مالی و ناآگاهی نسبت به اتفاقاتی که در سایه حذف صفر خواهد افتاد، مردم را در سایه ای از خشم و نگرانی گرفتار کرد. گمانه زنی های کارشناسان درخصوص وضعیت تورم و احتمال افزایش ناگهانی قیمت ها مسئله دیگری بود که باعث شد اغلب مردم با هجوم به برخی فروشگاه های مواد غذایی، پوشاک و... به دنبال راه حلی مناسب برای پیشگیری از خطرات احتمالی باشند، اما چرا دولت ترکیه به فکر اجرای چنین طرحی افتاده است؟

بین سال های دهه 60 تا 80 تلاش های بسیاری در جهت حفظ ارزش لیره انجام شد، با این وجود ارزش لیره در سال های ابتدایی دهه 80 روندی نزولی را طی کرد. بنا بر عقیده بسیاری از کارشناسان، سیاست های اقتصاد آزاد که با هدف ارتقای سطح رشد اقتصادی از سوی نخست وزیر وقت اعمال می شد، در کاهش ارزش لیره بی تاثیر نبود.

بر همین اساس بود که گرچه دولت ترکیه طی سال های بعد بر گسترش راهکارهای تجاری و زیرساخت های تولید متمرکز شد، اما این روند همچنان پرنوسان بود. بعدها در سال 2005 و روی کار آمدن دولت رجب طیب اردوغان، تلاش ها برای تغییر در وضعیت مالی این کشور رنگ و بویی متفاوت گرفت و طرح حذف صفر از واحد پولی این کشور در دستور کار دولت قرار گرفت.

این طرح که ابتدا با جنجال های فراوانی همراه بود بعدها و با گذشت زمان، اثرات بلند مدت خود را نمایان کرد، اگرچه براساس عقیده بسیاری از کارشناسان، اثرات روانی این طرح فراتر از اثرات زیرساختی آن بود.

درواقع اشتیاق بنگاه های اقتصادی برای توسعه فعالیت های تجاری و گسترش همکاری های بین المللی پس از اجرای این طرح، از بارز ترین نمونه های تاثیرات مثبت طرح تلقی می شود.

عراق

سال 2013 سالی بود که از سوی دولت عراق خبرهایی در خصوص حذف صفر از واحدهای مالی مطرح شد. تصمیمی مشترک بین بانک مرکزی و دولت عراق که با هدف خروج این کشور از باتلاق تورم و پیشرفت اقتصادی گرفته شد.

اما جالب اینجاست که حتی انتشار این خبر نیز با موجی سنگین از مخالفت ها و درخواست های لغو این پروژه همراه شد. دکتر سنان الشبیبی، فرماندار سابق در عراق و کارشناس امور اقتصاد خاورمیانه معتقد است عراق صلاحیت های لازم برای حذف صفر از واحد مالی را ندارد و این حرکت نه تنها بر بحران های اقتصادی اجتماعی این کشور می افزاید، بلکه عملا فاقد هرگونه سودی است.

اما ایده حذف صفر از دینار عراق از کجا آمده است؟ سال ها پیش (حدود دو دهه پیش) صدام حسین رهبر وقت دولت عراق طرحی بلندپروازانه در سر داشت که با شعار برابری دلار و دینار شناخته می شد؛ طرحی که یکی از اهداف آن افزایش قدرت تجاری اقتصادی عراق در عرصه جهانی و آسیایی بود. اکنون در شرایطی که مدت ها از سرنگونی دولت بعثی می گذرد، نمی توان انتظار داشت وعده های دولت وی به راحتی محقق شود.

درواقع بحران های داخلی، سیاسی و اجتماعی عراق به ویژه با ظهور داعش در این کشور و هزینه های اضافی که به دولت مرکزی تحمیل شده تا حدی است که تصور حذف صفر از واحد پولی این کشور بسیار دشوار به نظر می رسد.