روند صعودی گروه سیمان؛ پایدار یا شکننده؟

در نیمه دوم بازار روز چهارشنبه هفته گذشته و با انتشار خبر تلاش انجمن صنفی سیمان برای افزایش قیمت 17 درصدی این محصول، تقاضای بازار نسبت به سهام این گروه تحریک و در بسیاری از نمادهای این گروه صفی از خریداران تشکیل شد‌. اشتیاق خریداران برای خرید سهام بسیاری از شرکت‌های این گروه در نخستین روز کاری بازار در هفته جاری نیز همچنان به قوت خود باقی ماند‌. این موضوع در کنار صحبت‌هایی که اخیرا پیرامون این صنعت در محافل مختلف به خصوص فضاهای مجازی مطرح شده است، بهانه‌ای برای بررسی بیشتر این صنعت در این نوشتار را مهیا ساخته است‌.

صنعت سیمان به عنوان یکی از صنایع مهم و استراتژیک کشورها به شمار می‌آید‌. میزان مصرف سیمان در هر کشوری نیز ارتباط تنگاتنگی با روند توسعه و رشد اقتصادی آن کشور دارد‌. براساس آمار منتشر شده، چین با تولید نزدیک به 2.4 میلیارد تن از این محصول جایگاه نخست را در میان کشورهای تولید‌کننده این محصول در جهان دارد‌. این مقدار معادل با 58 درصد تولید جهانی این محصول به شمار می‌آید‌. از طرفی چین، خود به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این کالای استراتژیک و توسعه‌ای به شمار می‌آید‌.

در ایران، برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این صنعت که عمدتا از ابتدای دهه 70 آغاز شد سبب تحولی شگرف در رتبه‌بندی کشور در میان سایر کشورهای تولیدکننده این محصول در سالیان اخیر شده است‌. براساس آمار منتشر شده در پایان سال 2013 میلادی، ایران با تولید قریب به 70 میلیون تن از این محصول در سال، بعد از کشورهای هندوستان و آمریکا، در جایگاه چهارم برترین تولیدکنندگان سیمان در جهان قرار گرفت‌. از طرفی گسترش روند رشد و توسعه زیرساخت‌ها در کشور نیز ایران را در میان کشورهای پرمصرف این محصول قرار داده است‌. در سال 1392 مصرف بالغ بر 55 میلیون تن از این محصول سبب شد تا ایران از منظر میزان مصرف این ماده در جایگاه پنجم برترین‌های جهان قرار گیرد‌. تولید فراوان و موقعیت خاص جغرافیایی ایران و دسترسی آسان به بازارهای مناسب برای این محصول، سبب شده است تا ایران به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول در جهان شناخته شود‌.

براساس آمار منتهی به بهمن‌ماه 93 انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان کشور و برآوردهای تولید و مصرف در ماه اسفند، مجموع تولیدات این صنعت در سال گذشته نزدیک به 66 میلیون تن بوده است‌. همچنین این آمار و برآوردها نیز از مصرف نزدیک به 53 میلیون تن از این محصول در بازار داخلی و فروش نزدیک به 13 میلیون تن از این محصول در بازارهای خارجی حکایت دارد‌.

براساس برنامه‌های محقق شده تاکنون ظرفیت اسمی تولید سالانه سیمان در کشور تا پایان سال 1393 نزدیک به 80 میلیون تن است و سایر برنامه‌ریزی‌های انجام شده در این حوزه نیز تولید بالغ بر 98.8 میلیون تنی را تا پایان سال 1397 نشانه‌گذاری کرده‌اند‌. افزایش ظرفیت تولیدی در کشور سبب شده است که از سال 1378 به بعد این صنعت سالانه با مازاد عرضه نسبت به تقاضای داخلی مواجه باشد‌. از طرفی مشکلاتی نظیر مسائل مرتبط با مبادلات بانکی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و همچنین ضعف در ناوگان حمل و نقل مرتبط با این محصول سبب شده تا مازاد تولید بر تقاضای داخلی به‌راحتی به سایر کشورهای مجاور صادر نشود‌. مجموع این عوامل سبب انباشت نزدیک به 15‌میلیون تن سیمان یعنی چیزی حدود یک سال صادرات ایران، در انبارهای کشور شده است‌. بنابراین به خوبی واضح و مبرهن است که این صنعت در حال حاضر با مازاد عرضه معناداری رو‌به‌رو است و تحریک پرقدرت طرف تقاضا می‌تواند در آینده این صنعت نقش بسزایی ایفا کند‌.

افزایش میزان ساخت‌و‌ساز و رشد فعالیت‌های عمرانی در تقویت تقاضای سیمان امری بسیار حیاتی قلمداد می‌شود‌. در بعد داخلی با توجه به اینکه دولت از اصلی‌ترین متقاضیان بازار سیمان به شمار می‌آید بررسی بودجه عمرانی دولت در شناسایی روند تقاضای داخلی این کالای استراتژیک بسیار حائز اهمیت خواهد بود‌. براساس بودجه مصوب مجلس، بودجه عمرانی دولت در سال جدید حدود 50 هزار میلیارد تومان خواهد بود‌. این مقدار از افزایش 20 درصدی نسبت به بودجه عمرانی سال قبل حکایت دارد‌. همچنین با در نظر گرفتن شرایط فعلی کشور و گزارش‌هایی مبنی بر خروج کشور از رکود در اواخر سال قبل، این احتمال وجود دارد که در سال جدید با رونق گرفتن بخش‌های مختلف اقتصادی شاهد رونق فعالیت‌های عمرانی بخش خصوصی در کشور باشیم‌. با در نظر گرفتن جمیع شرایط میزان مصرف سیمان در سال جاری را با رشدی قریب به 10 درصد نسبت به سال قبل و معادل با 58 میلیون تن در نظر می‌گیریم‌. بنابراین در صورتی که ظرفیت اسمی کارخانجات در سال جدید را معادل سال قبل در نظر بگیریم میزان تقاضای داخلی برآوردی این محصول در سال جدید در حدود 60 درصد ظرفیت تولید کارخانجات (80 میلیون تن) به انضمام موجودی انباشت شده (15 میلیون تن) است.

به عبارتی حدود 37 میلیون تن سیمان به طور بالقوه مازاد عرضه در بازار داخلی وجود دارد‌. در حال حاضر و با توجه به مشکلات مختلفی که به برخی از آنها اشاره شد، توانایی صادرات این محصول به بازارهای خارجی به ویژه عراق، حدود 15 میلیون تن سالانه برآورد می‌شود‌. اما با توجه به ویرانی‌های اخیر رخ داده در عراق به واسطه درگیری‌های یکی دو سال اخیر به‌طور حتم تقاضا برای این محصول در این کشور تقویت شده است و با عنایت به تفاهمی که در لوزان سوییس میان ایران و شش قدرت جهانی حاصل شد، با رفع تحریم‌های مختلف مبادلاتی و بانکی، دسترسی ایران به بازارهای جهانی بیش از پیش تقویت خواهد شد و با برنامه‌ریزی‌های مناسب بخشی از مشکلات صادرات این محصول کاسته و زمینه افزایش صادرات به بازارهای خارجی به خصوص عراق گسترده‌تر خواهد شد‌.

آنچه تاکنون به آن اشاره شد بررسی وضعیت کلان در این صنعت بود‌. جمع‌بندی مطالب بالا، پتانسیل‌های پیش‌رو برای این صنعت را مناسب نشان می‌دهد اما به فعلیت رسیدن این پتانسیل‌ها به اما و اگرهای بسیاری گره خورده است‌. توانایی دولت در تخصیص بهینه بودجه‌های عمرانی، رونق فعالیت‌های عمرانی بخش خصوصی که مستلزم رونق در معاملات مسکن‌سازان و انبوه‌سازان است و در نهایت بسترسازی مناسب جهت تقویت صادرات به کشورهای همسایه به خصوص عراق فاکتورهای بسیار تاثیرگذاری به شمار می‌آیند که با نگاهی واقع‌بینانه تحقق آنها در کوتاه مدت امری دور از دسترس اما در میان‌مدت و در بلند‌مدت محتمل خواهد بود‌.

* تحلیلگر بازار سرمایه