دور از یارانه، نزدیک به بحران

مدیرعامل سازمان صنایع کوچک وشهرک‌های صنعتی ایران می‌گوید: «از 10هزار میلیارد تومان تسهیلاتی که قرار بود به صنایع کوچک داده شود تا به امروز ریالی پرداخت نشده است.» پرداخت نشدن این تسهیلات در حالی است که در هفته گذشته وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز اعلام کرد، یارانه‌ای به بخش صنعت پرداخت نخواهد شد.

صنایع کوچک به گفته محمدعلی سیدابریشمی، مدیرعامل سازمان صنایع کوچک، 42 درصد در بخش اشتغال و 24 درصد در حوزه سرمایه‌گذاری نقش دارند اما حالا این صنایع با مشکلات بسیاری مواجه هستند و در این اوضاع خبر می‌رسد که یارانه‌ای نیز به آنها پرداخت نخواهد شد.

سهمی که پرداخت نمی‌شود

صنایع کوچک به دلیل محدود بودن میزان سرمایه‌شان، از آسیب‌پذیرترین بخش‌ها در تحولات اقتصادی هستند. به‌همین دلیل بود که پس از آغاز فاز نخست هدفمندی یارانه‌ها و تحقق نیافتن وعده دولت مبنی بر پرداخت یارانه به بخش صنعت، این صنایع بیشترین آسیب را دیدند که نتیجه را می‌توان به چشم در تعداد زیاد واحدهای غیرفعال شهرک‌های صنعتی مشاهده کرد.

پیش از این فرصت امروز در گزارش های متعددی موضوع یارانه تولید را بررسی کرده است. براساس این گزارش ها محمد رضا نعمت‌زاده ، وزیر صنعت، معدن و تجارت در 20آبان ماه اعلام کرده بود که یارانه به بخش تولید تعلق نمی‌گیرد. اگرچه او در مهر ماه وعده پرداخت یارانه 1200میلیارد تومانی را به بخش تولید داده بود. پس از آغاز دور دوم هدفمندی یارانه‌ها، دولت سهمی را برای اختصاص به صنایع درنظر گرفت. سهمی که پرداخت نشده و به گفته وزیر صنعت پرداخت هم نخواهد شد.

با اینکه میزان سهمی که در شهریور ماه سال جاری برای پرداخت به بخش تولید مورد تصویب هیات وزیران قرار گرفت، سهم چشمگیری نبود، اما می‌توانست کمی از بار مشکلات واحدهای صنعتی کوچک بکاهد.

در عین حال، معاون وزیر صنعت در ماه‌های اخیر از تصویب طرحی برای پرداخت تسهیلات بانکی به صنایع کوچک خبر داد. ابریشمی درباره جزییات این طرح گفته بود: «وزارت صنعت برای دریافت این تسهیلات فهرستی از مشخصات بانکی و میزان بدهی واحدهای نیازمند تسهیلات را آماده کرده است.»

البته طرحی که به اذعان خود او حتی ریالی از آن تاکنون تامین اعتبار نشده است.

راهکارهایی برای جلوگیری از نابودی صنایع کوچک

به دلیل پراکندگی صنایع کوچک در نقاط مختلف کشور، این صنایع بر میزان درآمد مناطق مختلف تاثیر می‌گذارند، بنابراین هر سیاستی که به تقویت این صنایع اقدام کند به رشد اقتصادی کشور می‌انجامد. حالا با توجه به شرایط حاکم بر صنایع کوچک، تصمیم دولت برای پرداخت نکردن یارانه به بخش صنعت را می‌توان از دو جهت بررسی کرد، نخست آنکه این تصمیم چه تاثیری در سرنوشت صنایع کوچک خواهد داشت و نکته دیگر اینکه راه‌های جایگزین برای کمک به این صنایع چیست؟

علیرضا پورفرج، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این زمینه می‌گوید: «سیاست در پیش‌گرفته شده توسط دولت مبنی بر پرداخت نکردن یارانه به بخش صنعت، سیاست نادرستی است. در دولت گذشته و همزمان با آغاز هدفمندی یارانه‌ها، این صنایع برای اینکه قیمت‌های خود را افزایش ندهد، به سرکوب قیمتی اقدام کردند، در حالی‌که هزینه‌های آنها به دلیل افزایش قیمت سایر کالاها بالا رفت، نتیجه این اقدام کاهش بهره‌وری، تولید و کیفیت بود.»

او می‌افزاید: «دولت باید در آن زمان با پرداخت سهم یارانه بخش تولید، این سرکوب قیمتی را جبران می‌کرد، اکنون نیز دولت یازدهم می‌خواهد همان مسیر را ادامه دهد، در حالی‌که اکنون شرایط متفاوت شده و تولیدکنندگان می‌توانند با افزایش قیمت به ایجاد جو تورمی دامن بزنند.»

این کارشناس اقتصادی راهکارهای جایگزین برای جلوگیری از متضرر شدن بیشتر صنایع کوچک را با پرداخت نشدن سهم یارانه تولید نوین‌سازی تکنولوژی و کاهش هزینه‌های تولیدات دولتی نظیر آب و برق می‌داند.

پورفرج هشدار می‌دهد که اگر دولت اقدامات جایگزین را برای پرداخت نکردن سهم یارانه این بخش و ایجاد تطابق بین درآمد و هزینه صنایع کوچک انجام ندهد، تصمیم دولت به نابودی این بخش می‌انجامد.

پرداخت نکردن سهم بخش تولید در فاز نخست هدفمندی یارانه‌ها پیامدهای زیادی را دربر داشت. محمود جام‌ساز درباره این تبعات به «فرصت امروز» می‌گوید: «در حال حاضر، بسیاری از شرکت‌ها و بنگاه‌های صنعتی بخش خصوصی اعم از کوچک و متوسط، متوقف یا در حال توقف هستند یا زیر ظرفیت اسمی خود به فعالیت مشغولند که در اثر چنین فرآیندی بسیاری از کارکنان خود را نیز از دست داده و بر آتش بیکاری افزوده‌اند. با توجه به این مسئله مهم که همواره بار اشتغال و تولید بر دوش صنایع مولد بخش خصوصی بوده و این بخش همواره مورد کم لطفی یا بی‌لطفی بانک‌ها قرار داشته و از سوی دیگر، تحت سیطره موسسات دولتی و شبه دولتی که بازارها را در انحصار خود داشته‌اند، قرار گرفته، باید پذیرفت که ظرفیت توسعه‌ای کشور به‌شدت کاهش یافته است، به همین دلیل ما در سال 91 با رشد منفی 5/9 درصد صنعت روبه رو بوده‌ایم.»

تسهیلات بانکی به صنایع کوچک می‌رسد؟

یکی از دلایل دیگری که در طول سال‌های اخیر، صنایع کوچک را تحت فشار قرار داده است، سخت‌گیری بانک‌ها در اعطای تسهیلات به آنها است. موضوعی که از سوی تولیدکنندگان مستقر در شهرک‌های صنعتی بارها به آن اشاره شده و مدیرعامل صنایع کوچک نیز به آن معترف بوده است.

حالا که یارانه‌ای برای این بخش در کار نیست شاید بازتر کردن راه ارائه تسهیلات به بنگاه‌های کوچک اقتصادی بتواند کمکی برای این بخش باشد. البته محمدرضا شجاع‌الدینی، عضو هیات عاملی صندوق توسعه ملی نیز پیش از این در گفت‌وگو با «فرصت امروز» از پیشنهاد آینده این صندوق برای در اولویت قرار دادن بنگاه‌های کوچک و متوسط در دریافت تسهیلات با منابع این صندوق خبر داد. پیشنهادی که در صورت مصوب شدنش می‌تواند آرامش را تا حدی به این صنایع بازگرداند.