دلبری طلای سرخ ایرانی در بازارهای جهانی

زعفران به‌عنوان گرانبهاترین گیاه زراعی در دنیا شناخته می‌شود؛ گیاهی که نماد رنگ و شادابی و در عین حال زیبنده و لوکس است. زراعت زعفران از ویژگی‌های متمایزی برخوردار است و ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مستعد کشت و برداشت زعفران در دنیا شناخته می‌شود. در گزارش امروز بنا داریم درخصوص فرصت‌های سرمایه‌گذاری در زراعت این گیاه ارزشمند اطلاعاتی ارائه دهیم. همچنین در گزارش بعدی به مبحث فرآوری و محصولات جانبی به علاوه بسته‌بندی و برندینگ محصول خواهیم پرداخت.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد کشت

در کشت این محصول شاید مهم‌ترین و واجب‌ترین مسئله استعداد زمین برای کشت باشد، در واقع در صورت وجود این شرط لازم سایر شرایط کشت زعفران به قدری سهل و آسان است که حتی در قطعات کوچک و با سرمایه اندک هم می‌توان در این کار وارد شد. نیاز اندك گیاه زعفران به آب، امكان بهره‌برداری محصول به مدت هفت سال، سهولت در امر نگهداری محصول زعفران به دور از فساد و کپک‌زدگی، حمل‌و‌نقل کم‌هزینه و نیز عدم نیاز به ماشین‌آلات زراعی سنگین موجب شده تا بازده اقتصادی برای کشت این گیاه به خوبی بالا برود و کشاورزانی را که ساکن مناطق مستعد هستند به سمت خود جذب کند. وجود تمام ویژگی‌های گفته شده به‌صورت یکجا در کشت یک گیاه تقریبا غیر‌ممکن است و اینها مزیت‌های کشت این گیاه لوکس برای زارعین خوش‌شانس است.

زراعتی که رو به رشد است

طبق بررسی‌های گروه سرمایه‌گذاری روزنامه «فرصت امروز»، آمارهای به دست آمده از واحد آمار اطلاعات سازمان جهادكشاورزی استان خراسان نشان می‌دهد تولید و کشت زعفران در ایران در سه دهه از سال 53 تا 81 سیر صعودی نسبی را برای خود رقم زده و پس از آن هم آمارهای غیر‌رسمی نشان می‌دهد این مسیر همچنان رو به رشد و افزایش است. همین مسئله خود می‌تواند گواه خوبی برای حضور سرمایه‌گذاران بیشتر در کشت زعفران در مناطق مستعد ایران باشد.

آمارها نشانگر آن است كه درسال 1352 سطح زیركشت 2950 هكتار و میزان محصول به‌دست آمده 17 تن بوده است که این میزان در سال 81 با افزایش سطح زیر كشت به 45هزار هكتار به میزان 180 تن تولید رسیده که از این میزان تولید حدود 20 تن در داخل کشور مصرف شده و مابقی هم صادر می‌شود.

اما مناطق مستعد کمیابند

با توجه به خصیصه‌های گیاه زعفران که جزو گیاهان نیمه گرمسیری به حساب می‌آید ‌کارشناسان این گیاه معتقدند باید در مناطقی كشت شود كه زمستان‌های ملایم و تابستان‌های گرم و خشك دارد. مقاومت زعفران درمقابل سرما زیاد است اما چون دوران رشد آن با پاییز، زمستان و اوایل بهار همراه است، طبیعتا در ایام یاد شده به هوای نسبتا معتدلی نیاز دارد. البته نکته مهم این است که در فصل خواب زعفران که همان تابستان است نباید روی آن بارندگی اتفاق بیفتد یا رطوبت زیادی را حس کند، از این رو زعفران در مناطق گیلان و مازندران و مناطق جنوبی كشور قابل كشت نیست. مستعدترین و مهم‌ترین منطقه كشت زعفران در ایران استان خراسان و شهرهای قائن، تربت حیدریه، بیرجند و طبس است. پس از آن استان‌های فارس، همدان، كرمان، یزد و قم هم اولویت‌های بعدی برای کشت زعفران به‌شمار می‌آیند.

زراعتی که باید بهینه شود

زهرا زارعی به‌عنوان مدیرعامل تعاونی زنان روستایی خراسان در خصوص فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشت زعفران به «فرصت امروز» می‌گوید: کشت و تولید زعفران با توجه به نیاز جهانی و اینکه ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان است می‌تواند بسیار سودمند باشد و گواه این ادعا سودآوری کشاورزان زعفران‌کار نسبت به سایر محصولات در وضعیت بی‌آبی و خشکسالی چند سال اخیر است.

اما مسئله‌ای که بیش از افزایش سطح زیرکشت باید به آن توجه شود ارتقای بهره‌وری در این زراعت است. در واقع برخی کشاورزان از هر هکتار زمین خود 7 کیلو زعفران تولید می‌کنند در حالی که کشاورزی دیگر با بهینه‌سازی و استفاده مناسب‌تر از انرژی، نیروی انسانی و... توانسته 7 تا 8 کیلو زعفران را از همان مقدار زمین تهیه کند. پیشنهاد من برای سرمایه‌گذاران بالقوه این حوزه این است که با دانش کافی و اطلاعات کارشناسی و ابزارهای به روز وارد حوزه شوند همچنین نیاز است تا دولت حمایت لازم را از کشاورزان این عرصه به عمل آورد و با در اختیار قرار دادن دانش فنی و علوم و اطلاعات لازم به کشاورزان بهره‌وری در هر هکتار را افزایش دهد.

سرمایه‌های مورد نیاز

برای شروع سرمایه‌گذاری در کشت این گیاه گران‌قیمت شما نیاز به دو فاکتور اساسی دارید؛ فاکتور اول زمین است، زمینی که مستعد این کار باشد از همه وجوه دیگر مهم‌تر است و نیاز به توجه بیشتری دارد. قیمت زمین‌های مستعد در استان‌های گفته شده با توجه به منطقه بسیار متفاوت است به طور مثال زهرا زارعی در خصوص قیمت زمین‌های کشاورزی در خراسان می‌گوید: هر 50 متر مربع زمین زراعی زعفران را «یک‌من» می‌نامند که قیمت هر یک‌من زمین در خراسان حدود 500 هزار تومان برآورد می‌شود. یعنی برای خرید یک هکتار زمین در خراسان شما حدود 100‌میلیون تومان سرمایه اولیه نیاز دارید.

زراعی می‌افزاید: مرحله دوم تهیه بذر است. برای تهیه پیاز این گیاه اصلا نیازی به کشورهای دیگر نداریم بلکه بهترین انواع زعفران در همین ایران تولید می‌شود، این درحالی است که حتی پیازهای ایران به دلیل صادرات بیش از حد به کشورهای اطراف ممکن است مشکل‌ساز شود، مثلا افغانستان در سال‌های اخیر با خرید پیازهای زعفران ایرانی برای خود جایی در بازارهای جهانی باز کرده و در حال تبدیل شدن به رقیبی در بازارهای جهانی زعفران است.

وی در ادامه در خصوص خرید پیاز برای یک‌من زمین زراعی زعفران می‌گوید: برای هر 50متر زمین زراعی زعفران شما 40‌کیلو بذر زعفران نیاز دارید که هر کیلو بذر زعفران از 3500تومان تا 4هزار تومان در بازار با توجه به کیفیت آن موجود است. یعنی حدودا برای یک هکتار زمین 30‌میلیون تومان هزینه بذر باید بپردازید. سایر موارد هم مثل آب مورد نیاز یا کود حیوانی برای هر یک‌من حدود 85‌هزار تومان در سال هزینه دارد که مجموعا برای یک هکتار مبلغی حدود 17‌میلیون تومان در سال است.

صبوری که سودآور است

کارشناسان این حوزه عنوان می‌کنند که عمر مفید یک قطعه زمین که در آن زعفران کشت می‌شود بین هشت تا 10 سال است که در سال اول گل‌دهی ندارد و در سال‌های بعد تا پنج سال رشد صعودی برداشت را در هر قطعه زمین خواهیم داشت و در نهایت در دوسال نهایی هم افت برداشت خواهیم داشت. در توضیح این نکته باید عنوان کرد که در واقع سال اول و دو سال آخر عمر یک قطعه زمین زعفران، تولید بالایی نخواهد داشت اما در پنج یا شش سال وسط از هر 100متر زمین زعفران حدود 70 تا 80‌گرم زعفران به دست می‌آید. یعنی از هر هکتار زمین بین هفت ‌کیلو تا هشت کیلو زعفران برداشت می‌شود.

ایران، پرچمدار تولید زعفران

آمارها نشان می‌دهد میزان تولید جهانی زعفران حدود 200تن در سال است كه ایران با تولید سالانه 130تن تا 160تن پرچمدار تولید زعفران در دنیاست. همچنین کشورهایی چون اسپانیا، ایتالیا، آمریکا، چین، افغانستان، استرالیا، سوییس، فرانسه و آرژانتین هم تولیدکننده مابقی زعفران مورد نیاز در دنیا هستند اما با توجه به تولید و سطح زیر کشت زعفران، ایران همچنان زمامدار این حوزه است اما دلایل اصلی سودآوری پایین در این بخش موارد زیادی در نظر گرفته می‌شود که مهم‌ترین آنها بحث بازدهی پایین و همچنین عدم بحث برندینگ و بسته‌بندی مشخص و مناسب برای ایران است.

گرچه با توجه به ارقام گفته شده ایران باید به‌عنوان بزرگ‌ترین صادر‌کننده زعفران جهان شناخته شود اما متاسفانه بازارهای جهانی ایران را در این زمینه به رسمیت نمی‌شناسند و بسیاری کشورهای دیگر مانند اسپانیا و فرانسه زعفران ایران را فرآوری و بسته‌بندی می‌کنند و با نام و نشان مختص به خودشان وارد بازارهای جهانی می‌کنند که در گزارش بعدی تلاش می‌شود در خصوص مباحث بسته‌بندی و فرآوری زعفران و مباحث بازاریابی و صادرات آن به تفصیل صحبت کنیم و شرایط سرمایه‌گذاری در آن حوزه را هم زیر ذره‌بین خود ببریم.