توهم گنج و قاچاق اشیای بدل و تقلبی

شایعه و اخبار دروغ در بحث قاچاق اشیای تاریخی بسیار بیشتر از چیزی است که در واقعیت وجود ‌دارد. هر جا که از حفاری و کشف در سایت‌های باستان‌شناسی خبری داده می‌شود، سریعا و به دنبال آن دستبرد به مکان حفاری و قاچاق اشیای تاریخی دهان‌به‌دهان می‌گردد و نتیجه مشخصی هم به دنبال ندارد. متاسفانه فرهنگ غلط و دیرینه‌ای در کشور ما وجود‌ دارد، بسیاری از افراد به دنبال طلا و گنج هستند و به همین دلیل هم دست به تخریب آثار تاریخی می‌زنند. درحالی‌که آنچه در دل مکان‌های تاریخی در کشور ما نهفته است طلا نیست یا اگر هم هست مقدار مشخص و اندکی است.

باقی آثار که بیشترین محتویات آثار تاریخی در کشور ما را تشکیل می‌دهند، عمدتا سفال هستند که اغلب در حفاری‌ها آسیب می‌بینند و به کار سودجویان و قاچاقچیان نمی‌آیند و برای آنها ارزشمند نیستند و اینجاست که توسط عده‌ای دیگر بازار تولید بدل آثار تاریخی و تقلبی رونق می‌گیرد و از آنجا که خریداران این آثار کسانی هستند که هیچ اطلاعات تخصصی و علمی درباره آنها ندارند به خرید آن اقدام کرده و دیگران را از این قبیل تولیدات تقلبی مطلع می‌کنند و به همین ترتیب به شایعه قاچاق اشیای تاریخی دامن می‌زنند، درحالی‌که در واقعیت این‌طور نیست.

خریدوفروش و خارج کردن اشیای تاریخی از کشور مسئله‌ای نیست که به راحتی اتفاق بیفتد و سودجویان بتوانند با وجود موانع‌ متعددی که بر سر این راه وجود ‌دارد، در حجم بالایی به آن اقدام کنند. اما تولید بدل‌ها و تقلبی‌ها و اغفال کسانی که هیچ اطلاعاتی از اشیای تاریخی ندارند و به دنبال گنج و طلا و سکه هستند، به‌مراتب بیشتر اتفاق می‌افتد. کسانی که کارگاه ضرب سکه ‌دارند، به راحتی سکه‌های تقلبی ضرب می‌کنند و با ترفندهایی، آنها را به سکه‌های قدیمی شبیه می‌کنند و به افرادی می‌فروشند که عمدتا، عامی، کم سواد و بی‌اطلاع هستند و فکر می‌کنند به راحتی می‌توانند آنها را بفروشند و پولدار شوند. به دنبال گنج و طلا بودن، یک داستان نهادینه شده در کشور ما است و این در حالی است که قاچاق بدل در کشور ما غوغا می‌کند نه قاچاق اشیای تاریخی و اصلی.

به اعتقاد من 90 درصد از اشیایی که قاچاق می‌شود، اشیای تقلبی و بدل است که از نظر ظاهری بسیار شبیه اصل ساخته می‌شود. برداشت من این است که شبکه سازمان‌یافته‌ای برای تولید این آثار وجود ندارد، بلکه آنها توسط برخی افراد ساخته شده و به فروش می‌رسد و تنها اقدامی که می‌تواند در حل این مسئله به ما کمک کند، آگاه کردن مردم و اطلاع‌رسانی به آنهاست تا سرمایه خود را به هدر ندهند و در دام این افراد گرفتار نشود.

* مدیرکل اداره موزه ها و اموال منقول فرهنگی