تن نازک چینی ایران در چنگال بی‌حمایتی‌ها

کافی است کمی به اطراف خود نگاه کنید؛ همین الان این کار را بکنید چون دقت که بکنید می‌بینید هرچند در قرن حاضر بسیاری از محصولات مورد نیاز ما از پلیمرها ساخته شده‌اند اما هنوز هم ظروف و مصنوعات تولید شده با چینی در زندگی ما سهم قابل توجهی به خود اختصاص داده‌اند و برای اینکه بتوانیم خوراکی بهداشتی داشته باشیم و در سلامت کامل غذا میل کنیم به آنها وابسته شده‌ایم چون ظروف چینی علاوه بر زیبایی بسیار بالایی که می‌توانند داشته باشند می‌توانند از نظر بهداشتی نیز بسیار پراهمیت باشند. به‌طور کلی ظروف چینی اگرچه در برخی از مصنوعات کاملا هنری و دارای ارزش غیرقابل توصیفی هستند اما در بخش استفاده‌های روزمره می‌توان به خوبی روی‌شان حساب ویژه‌ای باز کرد و این جایگاه توانسته کشورهایی چون ایران، چین، آلمان، ژاپن، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، کره‌جنوبی و ترکیه را به صادرکنندگان عمده چینی به دیگر نقاط جهان تبدیل کند تا بتوانند منافع اقتصادی قابل توجهی نیز برای خود دست و پا کنند اما در این میان مسئله‌ای وجود دارد و آن این است که ایران باوجود داشتن توان تولید و همچنین امتیازات ویژه‌ای چون دردسترس بودن بخش عمده‌ای از مواد اولیه و انرژی ارزان‌قیمت، هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را بیابد و در دیگر نقاط جهان بدرخشد. این موضوع هم بخشی برمی‌گردد به قوانین تولید و مسیر پرپیچ و خم تولید در ایران که گریبان شکننده چینی‌آلات را هم گرفته است تا جایی که این صنعت مهم، پول‌ساز و اشتغال‌زا هر روز کوچک‌تر می‌شود. در این گزارش صنعت چینی‌آلات را در ایران در گفت‌وگو با کارشناسان این حوزه بررسی کرده‌ایم. در این میان نیم‌نگاهی هم به اوضاع تولید جهانی این کالا داشته‌ایم.

همان‌طور که می‌دانید کشور چین زادگاه چینی است و حدود 80درصد از کل تولید جهانی را به خود اختصاص داده است و ایران حدود 5درصد تولید جهانی را دارد. دیگر تولیدکنندگان ظروف چینی جهان شامل کشورهای اروپایـی آلمان، فرانسه، انگلستان، لهستان، اسپانیا و... و در آسیا کشور‌هایی چون ژاپن و کره‌جنوبــی حدود 15درصد سهم جهانی را در سبد تولیدات خود قرار داده‌اند. بنابراین باتوجه به اینکه اعداد تولید ناخالص داخلی، حجم مبادلات جهانی و سایر ارقام اقتصادی کشورمان کمتر از نیم‌درصد است، سهم 5درصدی از تولید جهانی ظروف چینی عدد بسیار با‌اهمیت و جالبی است که باید آن را جدی گرفت. به همین دلیل در گفت‌وگوهایی که با فعالان این حوزه داشته‌ایم مسائلی چون اوضاع کنونی این صنعت، ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری، میزان اشتغال‌زایی و راهکارهایی برای رشد این صنعت را مطرح کرده‌ایم که در اینجا می‌خوانید.

10هزار نفر؛ شاغلان صنعت چینی‌ در ایران

وحید اصفهانی، مدیر تولید یکی از برندهای معتبر چینی در یکی از مناطق کویری ایران از جمله افرادی است که توضیحاتی در زمینه تولید چینی‌آلات و مسائل مرتبط با آن داده است. وی با اشاره به فعالیت 30درصدی واحدهای تولیدی چینی در ایران به «فرصت امروز» می‌گوید: با توجه به موضوع اشتغال‌زایی مناسب در زمینه کارخانه‌های تولید چینی که امروز تقریبا 10هزار نفر به‌صورت مستقیم و افراد بی‌شماری به‌صورت غیرمستقیم در آن دخیل هستند، اگر واحدهای تولیدی با ظرفیت کامل کار کنند این میزان اشتغال‌زایی فعلی تقریبا سه‌برابر خواهد شد که به عقیده من به جای اینکه دولت خود درگیر تولید شغل باشد اگر فضای کسب وکار مناسب را برای تولید کارخانجات فراهم کند، دیگر نیازی نیست خودش وارد موضوع شود.

این فعال صنفی در ادامه تصریح کرد: امروزه مشکلات اقتصادی و معضلات موجود در زمینه قوانین کار و سرمایه‌گذاری، بسیاری از واحدهای تولیدی را زمین‌گیر کرده و رکود موجود نیز عاملی مضاعف در این بین بوده است. به‌صورتی که بسیاری از واحدهای بزرگ تولیدکننده چینی ایران یا تعطیل شده‌اند یا اینکه امروز تنها با نزدیک به 30درصد از توان تولید خود فعالیت می‌کنند و انبارهایشان مملو از کالا شده است. اصفهانی در ادامه به موضوع ارزش افزوده سرمایه‌گذاری در این صنف اشاره کرده و توضیح می‌دهد: هیچ کشوری نباید براساس خام فروشی برنامه‌ریزی کند چون حتی اگر فعالیت گسترده تجاری و صادرات به‌صورت خام‌فروشی داشته باشیم باز هم در حال تجربه زیان اقتصادی خواهیم بود.

به‌عنوان مثال در این صنف تقریبا 50درصد از هزینه‌ تولید مربوط به تامین مواد اولیه است بنابراین حالا که بخش عمده‌ای از مواد اولیه را در کشورمان در اختیار داریم به جای اینکه این 50درصد را از دست بدهیم، بهتر است با تولید محصول باکیفیت ایرانی آن را به اقتصادخودمان هدیه دهیم؛ این درحالی است که به‌طور کلی در تولید نیز می‌توانیم تقریبا 30درصد دیگر هم تجربه ارزش افزوده داشته باشیم.

وی با اشاره به امتیازهای موجود ایران در تولید صنعت چینی تصریح کرد: ایران دارای معادن بزرگ، انرژی ارزان قیمت، پرسنل متخصص با حقوق ارزان و از همه مهم‌تر خطوط حمل‌و‌نقل قابل اعتماد دریایی، زمینی و هوایی، بالاترین امتیاز در زمینه سرمایه‌گذاری تولید چینی‌آلات را دارد اما متاسفانه به دلیل برخی موانع قانونی و همچنین نبود عزم لازم برای حمایت از تولید‌کننده، برخی از سرمایه‌گذاران بین‌المللی مثل آرکوپال باوجود اینکه برای مدتی بازار ایران را برای سرمایه‌گذاری بررسی کردند اما در نهایت در امارات سرمایه‌گذاری کردند درحالی که اگر این شرکت در ایران سرمایه‌گذاری می‌کرد، نه‌تنها زمینه اشتغال‌زایی مناسبی برای ایران به ارمغان می‌آورد بلکه ورود تکنولوژی مدرن را هم به کشورمان به همراه داشت.

به عقیده این فعال صنفی، تولیدکننده در ایران هیچ جایگاه قانونی ندارد بلکه دیگران برای او تصمیم می‌گیرند و تولیدکننده موظف به اجرای قوانین غیراصولی دیگران است. به‌عنوان مثال درباره دستمزدها دولت تصمیم می‌گیرد و مالیات را دولت دریافت می‌کند درحالی که خود دولت ادعا کرده رکود سنگینی در بازار وجود دارد یا اینکه اگر واحدی موفق به صادرات شود ارگان‌های دیگری از این تولیدکننده که با هزاران دردسر موفق به یافتن مشتری شده، سهم‌خواهی می‌کنند. از طرفی همه می‌گویند که باید از تولید حمایت کنیم. این تناقضات در نهایت به ضرر تولید و تولیدکننده تمام می‌شود.

حضور در نمایشگاه یعنی فراهم شدن زمینه بازاریابی

اصفهانی در مورد نحوه بازاریابی و فروش محصولات چینی در بازارهای هدف نیز معتقد است: به‌طور کلی بازاریابی محصولات چینی به دو بخش لوکس و معمولی تقسیم‌بندی می‌شود که هرکدام دارای روش‌های متفاوتی از بازاریابی و تولید است اما از آنجا که کل محصول چینی ارتباط مستقیمی با سلیقه خریداران دارد بهترین روش این است که با شناسایی نیازها و خواسته‌های بازارهای هدف اقدام به تولید شود تا بتوان محصولات را در ابعاد گسترده و اقتصادی به فروش رساند. در این میان نوآوری و البته درنظر گرفتن مشتری‌های خاص را نیز باید مدنظر داشته باشیم.

وی در ادامه می‌افزاید: بخش دیگری که مربوط به فروش محصولات چینی است و یکی از تعیین‌کننده‌ترین‌ عوامل برای کارخانجات تولیدی است، مربوط به سفارش‌های عمده و به اصطلاح از روی سری است، به‌عنوان مثال برای هتل‌ها، مراکز پذیرایی و واحدهای رستوران‌ها . این امر نیز می‌تواند به‌عنوان سفارش‌هایی قابل اعتماد و مناسب برای واحدهای تولیدی باشد اما ابعاد برخی از محصولات مورد نیاز این متقاضیان لزوما در بازارهای عادی اصلا مورد توجه قرار نخواهد گرفت بنابراین مسئولان طراحی و فروش باید با در نظر گرفتن نیازهای این‌گونه خریداران سعی در یکی‌کردن سفارش‌ها به‌صورت سری داشته باشند تا بتوانند اقتصادی عمل کنند.

این مدیر تولید معتقد است بهترین راهکار بازاریابی داخلی یا خارجی در محصولات چینی حضور مداوم تولیدکنندگان در نمایشگاه‌ها است چون دقیقا این نمایشگاه‌ها می‌توانند نیازها و سلیقه بازار هدف را در اختیار تولیدکنندگان قرار دهند اما این مهم برای بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی غیرقابل دسترس است چون هزینه‌های مالی حضور در نمایشگاه‌ها بسیار سنگین است و رکود موجود و کمبود نقدینگی در مراکز تولیدی ایران این اجازه را به آنها نمی‌دهد. درحالی که کشورهایی مثل ترکیه و چین برای حضور شرکت‌های تولیدی خودشان در نمایشگاه‌های بین‌المللی دیگر کشورها یارانه پرداخت می‌کنند و آنها را تشویق به صادرات می‌کنند.

وی گفت: در مورد قیمت تمام شده محصولات که می‌تواند قدرت رقابت بسیار بالایی را به تولیدکنندگان بدهد یکی از راهکارهایی که چین در پیش گرفته این است که یارانه صادرات 15درصدی به تولیدکنندگان خود می‌دهد بنابراین تولیدکنندگان حتی حاضر هستند با قیمت تمام شده محصول آن را در حجم بسیار بالا صادر کنند چون همین 15درصد می‌تواند سود تضمین شده آنها از سوی دولت باشد، درحالی که در کشورمان نه‌تنها این‌گونه امتیازها را به تولیدکنندگان نداده‌اند بلکه همواره مشکلاتی در قوانین تولید، ناتوانی از حضور در نمایشگاه‌ها را موجب شده است. بحث دیگر مربوط به مالیات و نوسان نرخ ارز است که اجازه برنامه‌ریزی را برای تولیدکنندگان غیرممکن کرده است.

به عقیده این فعال صنفی برخی از مسئولان برگزاری نمایشگاه‌های ایران این فرصت را فرصتی برای درآمدزایی خود دانسته و سعی می‌کنند با دریافت مبالغی غیراصولی و غیرکارشناسی از تولیدکنندگان منافع اقتصادی خودشان را در نظر بگیرند. در صورتی که بسیاری از نمایشگاه‌های خارجی بدون دریافت حتی یک ریال هزینه برای تولیدکنندگان داخلی کشور میزبان شکل می‌گیرد یا اینکه اتحادیه‌های مربوطه با استفاده از امتیازهایی که در اختیار دارند هزینه‌ها را با اعتبارات دولتی پرداخت می‌کنند و فقط تولیدکننده را برای حضور تشویق می‌کنند تا در مقابل دیگران دیده شوند.

ایرانی‌ها می‌توانند اول باشند

محمدعلی مرادی‌بیدهندی، تولیدکننده دیگری در صنعت چینی‌آلات ایران است که به‌عنوان مدیرعامل شرکت چینی تقدیس با «فرصت امروز» گفت‌وگو کرده است. این فعال بخش تولید نیز بیشترین تاکید را بر صادرات دارد. صادراتی که بازاریابی بین‌المللی پایه و اساس آن است. مرادی بیدهندی در این زمینه می‌گوید: موضوع بازاریابی در صنعت تولید چینی یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های لازم برای تولید است که هیچ تولید‌کننده‌ای علاقه ندارد با توجه به سرمایه‌گذاری هنگفتی که انجام می‌دهد، بازاری را که برایش زحمت کشیده از دست بدهد اما متاسفانه به دلیل تحریم‌ها بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی از جمله «چینی تقدیس» بسیاری از بازارهای صادراتی خود را که سال‌ها برای ایجادکردن‌شان زحمت کشیده بودند از دست دادند و اکنون به امید بازارهای داخلی و رفع تحریم‌ها روزگار سپری می‌کنند.

مرادی بیدهندی به صادرات محصولات ایرانی به آلمان، ترکیه و کشورهای آسیای میانه اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: این بازارهای صادراتی به دلیل اعتمادی که به کیفیت محصولات ایرانی داشتند در‌های وارداتی خود را به روی ایران باز کردند به صورتی که آلمان که در صنعت چینی جهان شناخته شده است با آزمایش‌هایی که در محصولات چینی تقدیس انجام داد؛ کیفیت آنها را حتی بالاتر از برند معتبر «روزنتال» اعلام کرد بنابراین محصولات برندهای معتبر ایرانی دارای کیفیتی هستند که می‌توانند نظر خریداران خارجی را به خود جلب کنند.

مدیرعامل چینی تقدیس در مورد میزان وابستگی تولید داخلی به خارج از مرزها نیز می‌گوید: براساس تکنولوژی تولید و شرایط اقتصادی حال حاضر جامعه جهانی صنایع به یکدیگر وابسته‌اند اما این وابستگی درجاتی دارد که باید برای آن توجیحی داشته باشیم که صنعت تولید چینی هم از این قاعده مستثنا نیست حال اگر از موضوع تجهیزات و دستگاه‌های مورد نیاز بگذریم که وابسته به کشور چین و برخی از کشورهای اروپایی هستیم در زمینه مواد اولیه بین 30 تا 35درصد کائولن و حدود 50درصد فلدسپات مصرفی مورد نیاز صنایع تولید چینی را از خارج وارد می‌کنیم. باقی موارد هم در کشورمان موجود است.

همه نام‌های درخشان ایرانی

این فعال صنفی در ادامه حرف‌هایش به اهمیت استفاده از تکنولوژی روز دنیا در این صنف برای موفقیت اشاره می‌کند: اکنون کارخانه‌هایی چون تقدیس، زرین، توس و پردیس کاشان دارای مدرن‌ترین خطوط تولید در ایران هستند که به همین دلیل امکانات تولیدی این واحدهای صنعتی به‌گونه‌ای است که می‌توانند در بازارهای اروپایی به خوبی خودنمایی کنند و هیچ جای نگرانی نداشته باشند اما واحدهایی که از خطوط تولید ساخته شده در کشور چین بهره‌ می‌برند علاوه بر اینکه این خطوط تولید کارگربری بالایی دارند امکان رقابت بین‌المللی را از تولیدکنندگان می‌گیرند چون محصولات خروجی کیفیت مناسبی ندارند. به‌عنوان مثال اکنون در چینی تقدیس با استفاده از تکنولوژی اروپایی در حال تولید محصولاتی با طرح‌هایی از ترکیب طلا و پلاتین هستیم که می‌توان آنها را در مایکروفر قرار داد و مشکلی ایجاد نمی‌کنند یا اینکه با استفاده از تکنولوژی نانو لعابی به دست آورده‌ایم که می‌تواند میزان استفاده از شوینده‌ها را به حداقل رسانده و به سرعت تمیز شوند.

ظرفیت تولید و فرصت‌های سرمایه‌گذاری

بیدهندی درباره ظرفیت فعلی تولید کارخانه‌های ایرانی تصریح می‌کند: براساس خطوط نصب‌شده تولید در کارخانه که ظرفیت اسمی را نشان می‌دهد، امروزه توان تولیدی ایران 85هزار تن در سال است که همین ارقام جایگاه دوم پس از کشور چین را برای کشورمان در سطح بین‌المللی به ارمغان آورده است اما از همه این ظرفیت استفاده نمی‌شود. جالب است بدانید که براساس استانداردها، تولید هر‌هزار تن چینی‌آلات زمینه اشتغال 200نفر را فراهم می‌کند. اما سرمایه‌گذاری در هر صنعتی هزینه‌هایی هم دارد که اتفاقا از جمله دغدغه‌های صاحبان کار و تولید است؛ اینکه نتیجه بدهد و هدر نرود بنابراین در مورد هزینه‌های سرمایه‌گذاری هم با مرادی‌بیدهندی صحبت کردیم که اینچنین توضیح داد: بین 500 تا 600میلیون تومان تنها برای ساخت قالب خط تولید باید هزینه شود بنابراین قبل از تولید آن هم از نوع انبوهش در ابتدا باید بازاریابی مناسب انجام بگیرد.

برای این کار هم بهترین روش این است که ابتدا با استفاده از روش‌های علمی نظرسنجی کرده و بتوانیم خواسته بازار هدف را به خوبی درک کنیم و پس از آن به تولید انبوه اقدام کنیم چون هزینه تولید قالب بسیار بالا است و اگر دقیق نباشیم و محصولی را روانه بازار کنیم که مورد استقبال قرار نگیرد زیان قابل توجهی را تجربه می‌کنیم.

تعداد تولیدی‌ها، هر روز کمتر از دیروز

مشکلات تولید در ایران در درجه نخست یقه تولیدکننده را می‌گیرد. نوع یقه‌گیرش هم به این ترتیب است که به تعطیلی آن واحد تولیدی منجر می‌شود. وقتی با عباسعلی قصایی، رئیس هیات‌مدیره انجمن چینی ایران گفت‌وگو کردیم، به همین مسئله اشاره کرد: در حال حاضر هشت‌واحد تولیدی در زمینه چینی در کشورمان فعال هستند. در حالی که در سال‌های نه‌چند‌ان دور بیش از 25واحد تولیدی فعال داشتیم. البته همین هشت‌واحد باقی‌مانده نیز امکان تولید حدود 50‌هزار تن چینی را در سال دارند. قصایی درباره میزان مصرف داخلی کشورمان معتقد است، براساس اطلاعات موجود میزان مصرف داخلی نیز حدودا 50هزار تن است. این واحدها هم حدودا برای 10هزار نفر به‌صورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد کرده‌اند.

رئیس هیات‌مدیره انجمن چینی ایران در ادامه سخنانش بر برابری صادرات و واردات چینی در ایران تاکید کرده و می‌افزاید: با توجه به آمار رسمی که در اختیار داریم امروز حدود 5هزار تن محصول در بخش‌های مختلف، چینی وارد ایران می‌شود که به همین میزان هم محصولات مختلف چینی از ایران به کشورهای همسایه صادر می‌شود. این مقام صنفی درباره نحوه تعیین قیمت محصولات نیز اضافه می‌کند: به‌طور کلی 50درصد از هزینه تولید را مواد اولیه در بر گرفته و با توجه به خط تولیدی که شرکت تولیدکننده در اختیار دارد می‌تواند باقی هزینه‌ها را مدیریت کند اما این موضوع کاملا به سیستم مورد استفاده و نحوه مدیریت وابسته است که نمی‌توان ارقام دقیقی برای آن درنظر گرفت ولی آنچه مسلم است اینکه امروز قیمت‌گذاری در رقابت بسیاری سنگینی با محصولات کشور چین صورت می‌گیرد که متاسفانه در بسیاری از موارد مانع بزرگی برای تولیدکنندگان اکثر کشورها شده است.

وی همچنین با تاکید بر شرایط موجود اقتصادی کشورمان درباره سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای راه‌اندازی یک واحد تولیدی با تکنولوژی قابل قبول می‌گوید: اگر بخواهیم کارخانه‌ای با استانداردهای به‌روز و قابل قبول داشته باشیم نیازمند سرمایه‌گذاری 3‌میلیون یورویی و 100میلیارد ریالی برای هر‌هزار تن تولید در سال هستیم. این درحالی است که برای سوددهی کارخانه در شرایط ایده‌آل باید یک دوره هفت ساله را درنظر داشته باشیم هرچند سوددهی در شرایط فعلی بسیار ناچیز است. رئیس هیات‌مدیره انجمن چینی ایران در پایان می‌افزاید: مهم‌ترین موضوعی که امروزه واحدهای تولیدی کشورمان را تهدید می‌کند، واردات بی‌رویه چینی‌آلات از کشور چین است و کمبود نقدینگی به دلیل رکود بنابراین اگر تصمیم جدی یا سیاست‌های اصولی در این زمینه نداشته باشیم شاید واحدهای تولیدی موجود نیز با چالش جدی مواجه شوند.