مدرسه‌ های تابستانی در انتظار دانشجویانی از همه جای دنیا / تجربه چند هفته‌ ای هاروارد و آکسفورد با کمی خرج!

تابستان فصل تعطیلی دانشگاه شناخته می‌شود. اما برای بعضی از دانشگاه‌های دنیا فصلی است که دانشجویانی از همه نقاط دنیا می‌آیند تا در دوره‌هایی که انتخاب کرده‌اند شرکت کنند و تابستان را به بطالت نگذرانند. گرچه این دوره‌ها کمتر جنبه درسی دارند و بیشتر تفریحی هستند و براساس علاقه انتخاب می‌شوند، وجه آکادمیک آنها برای بسیاری از دانشجویان جذاب است و آنها را به سفری علمی و تفریحی ترغیب می‌کند.

در ایران هم بعضی از دانشگاه‌ها تجربه برگزاری مدرسه تابستانی را داشته‌اند، اما شرکت‌کنندگان آنها هنوز به سطحی بین‌المللی نرسیده‌اند و در نهایت دانشجویان شهرهای مختلف ایران هستند. کارگاه‌های عملی شاید جذاب‌ترین شکل مدرسه‌های تابستانی باشد. حتی برای آنهایی که مدتی است از درس و دانشگاه دور شده‌اند و به دنبال یک تجربه جدید می‌گردند. اما همه چیز در مدرسه تابستانی به درس و کارگاه خلاصه نمی‌شود.

یک تجربه متفاوت

یکی از دانشجویان ایرانی که در یک دوره مدرسه تابستانی حقوق در پاریس شرکت کرده، می‌گوید: «این دوره را یک انجمن دانشجویی برگزار کرده بود و حدود 30 نفر بودیم. من آنجا یک دوست ایرانی داشتم اما بقیه از ملیت‌های مختلف بودند و حدود دوماه با آنان زندگی کردم. تجربه خیلی متفاوتی بود که غیر‌از این سفر هیچ جور دیگری به دست نمی‌آمد. این دوره‌ها کاملا غیررسمی برگزار می‌شود و بیشتر جنبه سرگرمی و تفریح دارد. البته با آدم‌های مهمی هم در رشته خودم آشنا شدم. جدا از همه اینها، تجربه خوبی از زندگی مستقل در پاریس بود که باعث شد بعد از آن برای تحصیل در این شهر اقدام کنم و دیگر از این کار نترسم و نگران نباشم.»

او می‌گوید برای ثبت‌نام در این دوره نیاز به سوابق تحصیلی و کاری داشتم و البته هزینه‌ای که باید برای شرکت در دوره و اقامت در پاریس در نظر می‌گرفتم. گرچه در بعضی از دوره‌ها برای دانشجویان کمک هزینه‌هایی در نظر می‌گیرند تا در صورت نیاز بتوانند از آنها استفاده کنند، دانشجویانی که به این کمک هزینه امید دارند باید پیش از رفتن برای آن اقدام کنند و تا حدی از دریافت آن مطمئن شوند.

از هاروارد تا اسلو

دانشگاه‌های مختلف برنامه‌های مختلفی برای دوره‌های مدرسه تابستانی‌شان می‌ریزند. همه آنها در یک چیز مشترکند و آن غلبه علاقه و تفریح بر درس و مشق جدی است! در هاروارد مدرسه تابستانی پر از برنامه‌های جانبی است؛ از کنسرت در محوطه دانشگاه گرفته تا برنامه‌های تئاتر و بازدید از موزه. البته این به معنای جدی نبودن درس نیست. تمام دوره‌های تابستانی این دانشگاه توسط استادان اصلی هاروارد تدریس می‌شوند. بیش از 300 دوره مختلف در این دانشگاه برگزار می‌شود و دانشجویانی که در آن شرکت می‌کنند شانس زندگی در پردیس‌ها و خوابگاه‌های اصلی این دانشگاه را دارند. میدان معروف دانشگاه هم محل استراحت و تفریح آنهاست. هاروارد به امتیازات خودش در برابر سایر دانشگاه‌ها واقف است و در چند توصیه برای انتخاب هاروارد در تابستان توضیح داده که چرا باید این گزینه را نخستین انتخاب قرار داد؛ چون هاروارد است، چون در بوستون است، چون اندازه 57 مایل کتاب دارد و...

در دانشگاه اسلو در نروژ مدرسه تابستانی معمولا شش هفته‌ای برگزار می‌شود و بیش از 500 دانشجو در آن شرکت می‌کنند. یادگیری بیرون از دانشگاه در این برنامه به اندازه یادگیری داخل دانشگاه مهم است و یک برنامه اجتماعی در این دوره پیاده می‌شود تا دانشجویان در بخش‌های مختلفی از جمله جشن و گردشگری و. . . شرکت کنند. برنامه‌های گردشگری در بسیاری دیگر از دوره‌ها و در شهرهای دیگر هم وجود دارد. اغلب کشورهای میزبان از این امتیاز استفاده می‌کنند تا دانشجویان را به تماشای کشورشان دعوت کنند و از این آکادمیسین‌ها گردشگر هم بسازند.

دانشگاه کارولینای شمالی درباره مدرسه تابستانی‌اش توضیح داده که جدا از برنامه درسی، یک برنامه سفر را هم پوشش می‌دهد که وجودش در میانه یک ترم معمولی دانشگاهی کاملا غیرممکن است. دانشجویانی که برای مدرسه تابستانی به این دانشگاه می‌روند می‌توانند در خوابگاه‌های دانشگاه اقامت کنند، از کتابخانه و آزمایشگاه و امکانات دیگر آن استفاده کنند. البته برای سکونت‌شان هم باید جداگانه پول بپردازند. مثلا برای یک اتاق دو نفره باید علاوه بر هزینه دوره، بین 400 تا 800 دلار دیگر هم بپردازند.

در دانشگاه جورج تاون برنامه دوره‌های تابستانی هم شامل دوره‌های متمرکز می‌شود و هم برنامه‌های انعطاف‌پذیر. این دانشگاه مدرسه تابستانی آنلاین هم دارد و دانشجویان می‌توانند دوره‌های هشت هفته‌ای اینترنتی را در رشته‌هایی مثل حسابداری بگذرانند و مدرک بگیرند. در دانشگاه‌های قدیمی و معتبر، گشتن و بازدید در خود دانشگاه هم بخشی از برنامه است. دانشگاه آکسفورد بیشتر از 100 سال است که مدرسه تابستانی برگزار می‌کند و بهترین استادهایش را برای آن به کار می‌گیرد. در زمان تحصیل در دوره‌های این دانشگاه امکان بازدید از کالج‌های آکسفورد، موزه‌ها و گالری‌های آن وجود دارد. غروب‌ها که کلاسی برگزار نمی‌شود دانشجوها آزادند که به تئاتر، کنسرت و مکان‌های تاریخی سر بزنند. در ساعت‌های اضافی هم می‌توانند در شهر بگردند و با دوستان جدیدشان معاشرت کنند. برای شرکت در بسیاری از این دوره‌ها به مدرک زبان انگلیسی یا زبان‌های دیگر نیاز دارید. اما بسیاری از آنها هم تشخیص صلاحیت‌تان را برای شرکت کردن به عهده خودتان می‌گذارند و مدرکی نمی‌خواهند.

خرج و مخارج

برای شرکت در دوره‌های تابستانی باید هم هزینه خود دوره را در نظر گرفت و هم بالا یا پایین بودن خرج زندگی در شهر مقصد. چون پرداخت هزینه دوره معمولا فقط برای شرکت در کلاس‌ها و کارگاه‌هاست و شامل خدمات دیگر نمی‌شود. دانشگاه اسلو تخمین زده دانشجوهایی که برای مدرسه تابستانی می‌آیند حدود 600 دلار جدا از شهریه، برای مدت اقامت‌شان در شهر لازم دارند. طبیعتا این مقدار در هر شهری متفاوت است.

بعضی دانشگاه‌ها در مدرسه تابستانی برای دانشجویانی که از کشورهای جهان سوم در دوره‌های‌شان حاضر می‌شوند تخفیف‌هایی در هزینه قائل می‌شوند. اما رقابت برای گرفتن پذیرش در دانشگاه‌های خوب سنگین است و باید رشته‌ای را انتخاب کرد که به زمینه تحصیلی و کاری‌ مرتبط باشد. شهریه مدرسه تابستانی در دانشگاه‌های مختلف با هم فرق می‌کند. مثلا شهریه دانشگاه سیدنی برای دانشجوی لیسانس و فوق لیسانس از 2880 تا 4740دلار برای رشته‌های مختلف متغیر است. در دانشگاه هاروارد باید بین 2900 تا 5800دلار هزینه کنید؛ به اضافه هزینه‌های جداگانه برای بیمه و محل اقامت. در استنفورد دانشجویان بین 8هزار تا 10هزار دلار برای مدرسه تابستانی با 8 یونیت باید هزینه کنند. البته هزینه‌های اقامت و بیمه و... هم به آن اضافه می‌شود. برای یونیت‌های کمتر می‌توانند با هزینه کمتری هم وارد شوند. مثلا با 3هزار دلار می‌توانند در سه یونیت شرکت کنند.

دانشگاه کالیفرنیا هزینه کمتری در نظر گرفته است. دانشجویان با 174 دلار می‌توانند در یک دوره پنج هفته‌ای شرکت کنند که نسبت به دانشگاه‌های مشهورتر آمریکایی بسیار ارزان‌تر است. با 348دلار هم می‌شود دوره را تا 10 هفته افزایش داد. البته بعضی دانشگاه‌ها دانشجوها را در دوره تابستانی بورسیه می‌کنند و هزینه‌ای از آنها دریافت نمی‌کنند. این شرایط بیشتر در کشورهایی فراهم است که تحصیل در دانشگاه‌های آنها به‌طورکلی رایگان است؛ از جمله در کشورهایی مثل اتریش، آلمان و کشورهای اسکاندیناوی.

مدرسه تابستانی در ایران

در ایران بعضی از دانشگاه‌ها یا مراکز علمی مدرسه تابستانی برگزار می‌کنند. انستیتو پاستور، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه شیراز، دانشگاه محقق اردبیلی و موسسه رویان از مراکزی هستند که این تجربه را داشته‌اند. دانشگاه شیراز مدعی است نخستین مدرسه تابستانی رسمی را برگزار کرده؛ البته در سطح ملی و نه بین‌المللی. نخستین بار در تابستان 86 بود که مدرسه تابستانی در این دانشگاه به مدت پنج روز برگزار شد و محوریتش علوم پایه بود. دانشجویانی از دانشگاه‌های دیگر هم در آن شرکت کرده بودند. در سال 88 این دانشگاه دوباره کلاس‌های تابستانی برگزار کرد و این بار دانشگاه صنعتی شیراز و دانشگاه آزاد واحد شیراز هم با آن همکاری کردند.

در سال 91 تلاش‌هایی برای بین‌المللی کردن این دوره‌ها شروع شد و بعضی از سخنرانان با ویدئوکنفرانس با شرکت‌کنندگان همراه شدند و می‌شد کارگاه‌ها را به‌صورت آنلاین از همه جای دنیا دید. این دوره دو مهمان خارجی هم داشت که از استرالیا شرکت کرده بودند. هزینه شرکت در این دوره بسیار پایین بود و هر دانشجو می‌توانست با 15هزار تومان در آن حاضر شود. هزینه کارگاه‌ها هم بین 15 تا 40هزار تومان بود که به نسبت هزینه‌های بین‌المللی ارزان و مناسب بود. با این حال دانشجویان ایرانی سهم زیادی از این دوره‌های بین‌المللی در دنیا ندارند و به ندرت در آنها شرکت می‌کنند.