زنگ تحریم واردات در پساتحریم به صدا درآمد

در شرایطی که بسیاری از کارشناسان، مدیریت ضعیف تحریم‌ها در سال‌های گذشته را عامل نابسامانی‌های امروز اقتصاد کشور می‌دانند، برخی صاحب‌نظران نیز از باز شدن درهای واردات کالاهای خارجی به کشور در دوران پساتحریم ابراز نگرانی کرده و عدم مدیریت صحیح این مهم را عامل دیگری برای نابودی تولید داخلی تلقی می‌کنند. به گفته این افراد، تحریم واردات در دوران پساتحریم ضروری است و در این دوره دولت باید به‌ویژه از واردات کالاهای مصرفی و تجملی جلوگیری کند و به این ترتیب نخستین قدم در مسیر حمایت از تولید داخلی را بردارد.

در این میان برخی اقتصاددانان نیز نسبت به واردات بی‌رویه در دوران پساتحریم هشدار داده و برقراری توازن بین صادرات و واردات و همچنین صادرات محصول به جای کالای خام را الزامی دانسته‌اند. حال در شرایطی که تولیدکنندگان و صنعتگران داخلی، با پیش‌بینی امکان افزایش واردات کالاها در دوران پساتحریم، این اتفاق را ضربه‌ای بر پیکر صنایع داخلی معرفی می‌کنند،

«فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان و کارشناسان حوزه اقتصادی، تحریم واردات در دوران پساتحریم و اثرات آن را از زوایای گوناگون مورد بحث و بررسی قرار داده است.

***

محمدعلی خطیب:
واردات کالاهای دارای مزیت رقابتی محدود شود

به عقیده محمدعلی خطیب، کارشناس اقتصادی آن دسته از تولیداتی که در کشور از مزیت رقابتی و مزیت نسبی برخوردارند، باید به‌صورت محدود اجازه واردات داشته باشند تا تولیدات داخلی فرصت رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی را پیدا کنند.

به نظر شما در دوره پساتحریم باید چه سیاستی در مورد واردات کالاهای خارجی اتخاذ شود؟

هرچند تا سال‌های آینده درگیر آثار تحریم‌ها هستیم، اما طبیعی است که در دوران پساتحریم، زمینه برای کاهش تحریم‌ها فراهم می‌شود. اگر فرض را بر این بگذاریم که با کاهش تحریم‌ها، زمینه برای مبادلات بیشتر فراهم می‌شود، بنابراین طبیعی است زمینه ورود کالاهایی به کشور فراهم می‌شود که نمونه مشابه این کالاها قابلیت تولید در ایران ندارد یا به اندازه کافی تولید نمی‌شود. تولیدات ما براساس نیاز داخل انجام می‌شود که البته خود این روند باید تغییر کند و تولیدات داخلی باید به سمت تولید کالاهایی برود که ما در آن زمینه از مزیت نسبی و مزیت رقابتی برخورداریم. طبعا آن نوع کالاها و سرمایه‌گذاری‌هایی مورد توجه قرار می‌گیرد که محصول آن سرمایه‌گذاری‌ها در آینده قابلیت صادرات داشته باشد که در مقابل این صادرات می‌توانیم امکان واردات پیدا کنیم. البته به شرط آنکه در مقابل کالاهایی صادر شوند که از مزیت رقابتی و نسبی برخوردارند و کالاهایی وارد شوند که هرچند می‌توان تولید کرد، اما مزیت لازم را ندارند. بنابراین باید از تولید آن دسته از کالاهای دارای مزیت که در آینده می‌تواند با نمونه‌های مشابه خارجی رقابت کند، حمایت شود. به این صورت که واردات آن محدود نه اینکه کاملاً ممنوع شود.

با این اوصاف واردات چه نوع کالاهایی باید محدود شود؟

تولید برخی کالاها مثل خودرو در کشور مزیت ندارد، اما تولید قطعات خودرو دارای مزیت است. طبیعی است که باید از این مزیت حفاظت و از تولید آن حمایت شود. بنابراین واردات این کالا باید کنترل و محدود شود تا شرایط برای بهبود وضعیت تولید قطعات خودرو مهیا شود. ازهمین‌رو حمایت از کالاهایی که در آینده می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای محصولات مشابه خارجی و به‌عنوان یک کالای صادراتی مطرح شود، اهمیت بسزایی دارد و تعرفه‌های گمرکی هم ابزار حمایتی مناسبی است. یعنی با اعمال تعرفه گمرکی روی قطعات خودرو می‌توان زمینه حمایت از تولید آن را فراهم کرد.

واردات کالاهای مصرفی تا چه اندازه باید تحریم شود و این موضوع چقدر ضرورت دارد؟

تولید برخی کالاهای مصرفی در ایران مزیت دارد. ولی به دلیل اینکه سیاست مدون قابل قبولی در این زمینه اعمال نشده، امروز بسیاری از این کالاها با مشکل مواجه شده‌اند. برای نمونه در تولید کفش مزیت داشته و داریم، اما به دلیل نبود سیاست درست برای حمایت از آن، کفش چینی جایگزین کفش ایرانی و بسیاری از واحدهای تولیدی کفش تعطیل شده و رو به نابودی هستند. این موضوع در مورد صنعت پوشاک کودک نیز صدق می‌کند که هرچند زمانی صادرکننده آن بودیم، اما امروز به دلیل واردات قاچاقی آن و نبود سیاست‌گذاری مناسب، این صنعت ضربه خورده است. بنابراین چنین کالاهایی باید به‌صورت محدود اجازه واردات داشته باشند تا تولیدات داخلی هم فرصت رقابت پیدا کنند.

***

محمود نجفی سهی:
تحریم واردات کالاهای مصرفی الزامی است

محمود نجفی سهی، نایب‌رئیس اتاق سمنان معتقد است کالاهای سرمایه‌ای نظیر ماشین‌آلات و کالاهایی که در کشور موجود نیست و تولید آنها توجیه ندارد، باید وارد شوند و در مقابل واردات کالاهای مصرفی که تولید آنها در کشور امکان‌پذیر است، باید تحریم شود.

از دیدگاه شما در دوران پس از تحریم، مسئولان باید در مسیر واردات به چه مواردی توجه کرده و چه سیاستی در این راستا در پیش بگیرند؟

متأسفانه مسئولان منتظرند تا پس از لغو تحریم‌ها برای مملکت برنامه‌ریزی و چاره‌اندیشی کنند، درحالی‌که باید پیش از تحریم برای مملکت برنامه‌ریزی می‌شد که البته نشد و برای پساتحریم نیز چنین اقدامی صورت نگرفته است. ما حتماً باید برنامه‌ای جهت مدیریت واردات و حمایت از تولید داخلی داشته باشیم. کشورهایی که بازار هدف‌شان را کشور ما تشکیل می‌دهد، برای اینکه بازار ایران را در اختیار بگیرند، از تولیدکنندگان و بازرگانان خود حمایت می‌کنند. لذا فقط درصورت حمایت از تولید داخلی، تولید کشور امکان رقابت پیدا می‌کند، اما متأسفانه می‌بینیم که چنین نیست و ما تمام بازار خود را دودستی به کشورهای ترکیه، هندوستان، چین، سنگاپور، مالزی و. . . تقدیم کرده‌ایم و به همین دلیل با حجم بالای بیکاری در کشور و تعطیلی کارخانجات و انبارهای انباشته از کالاها مواجه هستیم.

در دوران پساتحریم چه کالاهایی باید وارد و از واردات چه کالاهایی باید جلوگیری شود؟

به‌طور قطع کالاهای سرمایه‌ای نظیر ماشین‌آلات باید امکان واردات داشته باشند. درواقع کالاهایی باید وارد شود که در کشور موجود نیست و نمی‌توانیم تولید کنیم یا تولید آنها توجیه ندارد. اما واردات کالاهایی مثل لباس، کفش و لوازم خانگی در داخل ممکن است. زمانی تکنولوژی تولید لوازم خانگی در کشور ما به‌روز بود و امروز با گذشت چند دهه این تکنولوژی‌ها عقب افتاده، به‌طوری‌که مردم خرید کالاهای خارجی را ترجیح می‌دهند. لذا پیامد واردات این قبیل کالاها بیکاری جوانان ایرانی و قشر تحصیلکرده و خواب سرمایه‌ها در کارخانجات است، چراکه تولید داخل ورشکسته شده است.

تحریم واردات کالاهای مصرفی تا چه اندازه ضروری است؟

تحریم واردات کالاهای مصرفی که توان تولید آنها را داریم و هرچند ممکن است کیفیت پایین‌تری نسبت به نمونه‌های خارجی داشته باشد، لازم است. اما در هر حال کیفیت کالاهایی هم که از کشورهای چین، هند، تایوان و... وارد می‌شوند، مطلوب نیست و ما توان تولید چنین اجناسی را در کشور داریم. لذا معتقدم که این کالاها به هیچ‌وجه نباید امکان واردات داشته باشند. البته واردات قطعات، تجهیزات و ماشین‌آلاتی مثل هواپیما که تولید آنها در کشور ممکن نیست، الزامی است. اما در هر حال باید کیفیت تولید داخل را بالا برده و از آن حمایت کنیم.

توجه به اقتصاد مقاومتی تا چه حد در راستای جلوگیری از واردات کالاهای غیرضروری است و آیا قوانین کشور این قابلیت را دارد که از واردات کالاهای غیرضروری در پساتحریم جلوگیری کند؟

اینکه فقط به عبارت اقتصاد مقاومتی اکتفا و تصور کنیم که همه اهداف ما در آن نهفته است، درست نیست. از طرفی ما قوانین کافی در اختیار داریم که از واردات کالاهای غیرضروری و مصرفی در شرایط پساتحریم جلوگیری کند، اما در عمل تمایل چندانی برای اجرای کامل آنها وجود ندارد. لذا اگر در اجرای قوانین موجود کوتاهی کنیم، یا در تلاش برای ایجاد قوانین دیگری باشیم که قوانین فعلی را دور بزند به جایی نمی‌رسیم.

***

حسین طوسی:
واردات بی‌رویه تهدیدی برای تولید داخلی است

حسین طوسی، رئیس انجمن صنایع پروفیل یوپی‌وی‌سی کشور، واردات بی‌رویه را تهدیدی برای تولید داخلی می‌داند و می‌گوید که جلوگیری از واردات کالاهای تجملی و مصرفی برای رونق تولید داخلی الزامی است.

به نظر شما در دوران پس از تحریم، جلوگیری از واردات کالاهای خارجی تا چه حد لازم است؟

مسلم است که در دوران پساتحریم نباید به‌طور کامل از واردات کالاها جلوگیری شود، ولی از واردات بی‌رویه که تولید داخلی را تهدید و دچار لطمه می‌کند، باید ممانعت به عمل بیاید و در غیر‌این صورت تمام تولیدات داخلی نابود می‌شوند. همان‌طور که در حال حاضر تولید داخلی چنین وضعیتی دارد و تولیدکنندگان از نظر مالی ورشکسته شده‌اند. از همین رو باید از واردات کالاهایی که در داخل کشور تولید می‌شوند، جلوگیری به عمل آید. همچنین جلوگیری از واردات کالاهای تجملی و مصرفی الزامی است.

اگر هم قرار است کالایی وارد کشور شود، باید شامل کالاهای سرمایه‌ای و ماشین‌آلات و مواد اولیه مورد نیاز جهت تولید باشد تا منجر به ایجاد ارزش افزوده و اشتغال شود. چراکه محدود شدن واردات مواد اولیه در دوران تحریم خلل بسیاری در روند فعالیت تولیدکنندگان کشور ایجاد کرد و بسیاری از آنها ناچار به تعطیلی واحدهای تولیدی خود یا تعدیل نیروهای انسانی شدند. این موضوع عوارض زیادی به همراه داشت که عمده‌ترین آنها شامل تنزل شدید تولیدات داخلی، نابودی اشتغال و شکست مالی صنعتگران بود.

توجه به اقتصاد مقاومتی چه تأثیری در جلوگیری از واردات کالاهای غیرضروری دارد؟

طبق اقتصاد مقاومتی واردات بی‌رویه نباید صورت گیرد. اقتصاد مقاومتی به معنای تولید درون‌زا و برونگرا است؛ به این معنا که در داخل کشور امکان تولید و شرایط اشتغال فراهم شود و در عین حال امکان صادرات به خارج کشور وجود داشته باشد.

آیا قوانین کشور این قابلیت را دارد که از واردات کالاهای غیرضروری و مصرفی در شرایط پساتحریم جلوگیری کند؟

قوانین کافی در کشور وجود دارد و برای نمونه اگر نظام تعرفه‌ای رعایت شود، قطعا جلوی واردات بی‌رویه‌ گرفته می‌شود، اما در شرایطی که گمرکات کشور به این قوانین عمل نمی‌کنند و مدیریتی در این زمینه اعمال نمی‌شود، واردات بی‌رویه صورت می‌گیرد که همین رویکرد درنهایت منجر به شکست تولید داخلی می‌شود.