چالش های رشد درآمد مالیاتی دولت در سال 95 بررسی می شود / رابطه افزایش مالیات با رکود اقتصادی

براساس گزارشی که بانک مرکزی از درآمدهای مالیاتی دولت در دو ماهه ابتدای سال جاری منتشر کرده، درآمد مالیاتی دولت در دو ماهه اول سال 95 حدود 11هزار و 850میلیارد تومان بوده که 31درصد بیش از درآمد دوماهه ابتدایی سال 94 است.

در همین راستا، روند درآمد مالیاتی دولت در هشت سال گذشته همواره صعودی بوده است، به طوری که این درآمد در سال 94 معادل 9هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال 93 رشد 14.9درصدی داشته است. درآمد مالیاتی دولت در سال 93 نیز 7هزار و 837میلیارد تومان بوده است.

این گزارش نشان می دهد میزان رشد درآمدهای مالیاتی در سال جاری بیش از سال های گذشته بوده و با توجه به رشد 31درصدی درآمدهای مالیاتی دولت در دو ماهه ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، این رقم نسبت به سال 88 هم حدود 3.5 برابر شده است.

حال در شرایطی که برخی کارشناسان اقتصادی بر افزایش درآمد مالیاتی و کاهش وابستگی به درآمد نفتی تأکید می کنند، از سوی دیگر فعالان اقتصادی بر این باورند که در شرایط کنونی رکود، این سیاست موجب نابودی واحدهای تولیدی شناسنامه دار می شود، به ویژه اینکه راه های فرار مالیاتی از سوی بسیاری از مودیان باز است. «فرصت امروز» در گفت وگو با تعدادی از فعالان اقتصادی چالش های رشد درآمد مالیاتی دولت در سال جاری را بررسی کرده است.

***

اسماعیل کاظمی قهی:

لزوم تمرکز دولت بر جلوگیری از تبعیض مالیاتی

اسماعیل کاظمی قهی، رئیس اتحادیه فروشندگان مصالح ساختمانی معتقد است: ماموریت مهم دولت شناسایی افرادی است که باید مالیات بپردازند و این مهم تاکنون به طور جدی در دستور کار قرار نگرفته است.

به نظر شما در سال جاری چه عواملی باعث افزایش رشد درآمد دولت از محل مالیات شده است؟

یکی از عوامل این رشد درآمد مالیاتی، از محل مودیانی است که تا به حال شناسایی نشده بودند و در دولت یازدهم شناسایی شده اند و قسمتی هم از محل افزایش مالیات ها است. مهم این است که دولت آن فرار و مفر مالیاتی را شناسایی و راه فرار را مسدود کند تا افرادی که تاکنون از زیر بار مالیات فرار کرده اند، دیگر امکان آن را نداشته باشند.

درواقع اگر دولت از مودیانی که به سهولت به آنها دسترسی دارد، استیفای حقوق خود را می کند، متقابلا باید مودیانی را نیز احصا و احراز کند که هنوز شناخته نشده اند و باید مالیات بپردازند. در این صورت ضمن رشد درآمد مالیاتی، به قشر عمومی جامعه و کسبه فشار مضاعف وارد نمی شود.

برای نمونه در سال 93 تولیدات داخلی کشور در بخش سیمان، حدود 70 میلیون تن بوده که 20 میلیون تن از آن صادر شد و 50 میلیون تن به مصرف داخلی رسید. حدود 5 میلیون تن از این میزان برای پروژه های عمرانی دولتی مصرف شد، اما باید دید 45میلیون تن باقی مانده در کجا مصرف شده و چرا آن افراد شناسایی نمی شوند.

این میزان رشد درآمد مالیاتی چه تأثیرات مطلوبی به همراه داشته است؟

صرف نظر از اینکه آیا رشد درآمد مالیاتی مطلوب است یا به نقطه نهایی باید برسد، موضوع این است که به لحاظ جلوگیری از تبعیض مالیاتی دولت باید حتما این مهم را در دستور کار قرار دهد و افرادی را که از پرداخت مالیات فرار می کنند، شناسایی کند تا بستر تبعیض در جامعه جمع شود و برخی سودجویان احساس نکنند که مصون از پرداخت مالیاتی هستند.

از سوی دیگر طبیعتا هر چه درآمد مالیاتی افزایش پیدا کند، در عمران و آبادی کشور مؤثر است و می تواند ابزاری باشد که دولت به قشر ضعیف فشار نیاورد. در برخی از روستاها هزینه ای که سازمان امور مالیاتی برای امور مالیاتی بعضی از مودیان پرداخت می کنند، بیش از مبلغ مالیات پرداختی است. در چنین مواردی در روستاها می توان عفو عمومی اعلام کرد تا دولت مجبور نباشد هزینه ای برای گرفتن آنها صرف کند و همچنین روستاییان هم روستاها را برای مهاجرت به مراکز شهرها ترک نکنند.

برای کاهش اتکای دولت به درآمدهای نفتی و تمرکز بیشتر بر درآمد مالیاتی، توجه به چه مواردی لازم است؟

یکی از نکات مهم شناسایی افرادی است که باید مالیات بپردازند و این مهم به طور جدی در دستور کار قرار نگرفته است. دستگاه های دولتی اعم از سازمان های و نهادها باید به این قضیه بپردازند و کسانی که به هر نحوی در امور اقتصادی فعالیت دارند و حتی بخش خصوصی باید شناسایی شوند و از آنها مالیات گرفته شود. البته با وضعیت فعلی داخلی در بخش تولید، همین 9درصد ارزش افزوده کفایت می کند و بیش از این نباید مبلغ مالیات افزایش یابد.

***

محسن خلیلی عراقی:

عمده فشار مالیاتی روی شرکت های شناسنامه دار است

محسن خلیلی عراقی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است در شرایط کنونی رکود، دریافت مالیات، تأثیرات مثبتی بر اقتصاد کشور ندارد و فرهنگ سازی و ارتقای ذهنیت مردم برای پرداخت مالیات و پاسخگویی مسئولان برای نحوه هزینه کرد الزامی است.

رشد درآمد مالیاتی در سال جاری را چطور ارزیابی می کنید؟

در شرایط کنونی رکود، فشار دولت برای دریافت مالیات، آنچنان هم که تصور می کنیم تأثیرات مثبتی بر حوزه اقتصادی کشور ندارد، چرا که از این طریق، دولت صرفا برای تأمین نیاز مالی و بودجه سالانه، به فعالان اقتصادی فشار وارد می کند و عمده این فشار هم روی شرکت های شناسنامه دار و شرکت هایی است که به صورت شفاف عمل می کنند.

بنابراین بخشی از اضافه درآمدی که دولت از طریق مالیات دریافت می کند، شاید مرتبط با همین شرکت ها باشد و نوعی اجحاف از سوی ممیزین مالیاتی است که به شدت اصرار دارند درآمدهای مالیاتی را دریافت کنند. بنابراین در شرایط فعلی رکود، به دلیل اینکه شفافیت کاملی در اقتصاد کشور نداریم، این نوع فشارها فقط به یک قسمت از اقتصاد وارد می شود.

در چه شرایطی اخذ درآمد مالیاتی بیشتر از فعالان اقتصادی می تواند مفید و مؤثر واقع شود؟

عوامل مختلفی به عنوان زیرساخت برای شفافیت اقتصادی لازم است. موضوع اول بحث فرهنگ پرداخت مالیات است. متناظر با بحث فرهنگ مالیاتی که مردم باید پذیرش آن را داشته باشند، پاسخگویی مسئولان را می طلبد. دریافتی مالیاتی یک جاده دوطرفه است و هر چه این ارتباط بهتر و بیشتر شود، قاعدتا مردم با موضوع پرداخت مالیات بیشتر کنار می آیند و دولت هم به راحتی مالیات را وصول می کند.

لذا پرداختن به جنبه فرهنگی یک موضوع مهم است. نکته دوم این است که باید جلوی اقتصاد غیررسمی گرفته شود. یعنی هرچه فعالیت های اقتصادی ما به صورت شفاف و در کانال های رسمی صورت بگیرد، قاعدتا به شناسایی بهتر درآمدها کمک می کند و عدالت بیشتری در موضوع بحث مالیات محقق می شود.

در غیر این صورت بخشی از اقتصاد، به صورت غیررسمی فعالیت و کماکان از پرداخت مالیات فرار می کند و هزینه این بخش را معمولا باید بخش شفاف یعنی شرکت های شناسنامه دار بپردازند. موضوع بعدی استفاده از نرم افزارهایی است که بتواند حوزه های درآمدی و فروش را به راحتی رصد و از اعمال نفوذ ممیزین مالیاتی یا تعبیر و تفاسیر مختلف مجریان قانون جلوگیری کند.

دولت از چه طریق می تواند بیشتر به درآمدهای مالیاتی متکی باشد و اتکای کمتری به درآمد نفتی داشته باشد؟

درآمدهای مالیاتی و نفتی هر دو به عنوان پشتوانه مطرح هستند. اما بحث مهم، فرهنگ سازی موضوع یعنی ارتقای ذهنیت مردم برای پرداخت مالیات و پاسخگویی مسئولان برای نحوه هزینه کرد است و تا زمانی که این مسائل تفهیم نشود، اتفاق خاصی در خصوص درآمدهای دولت یا نگاه مردم به این موضوع نمی افتد.

***

علیرضا بوستانی:

جلوی رانت های فرار از مالیات گرفته شود

رئیس انجمن صنایع تبدیلی خراسان رضوی و عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد با اشاره به لطمات رشد مالیات بر عملکرد واحدهای تولیدی در شرایط رکودی، معتقد است: دریافت مالیات از معافیت های نادرست و قاچاق کالا الزامی است و باید جلوی رانت های فرار از مالیات گرفته شود.

رشد درآمدهای مالیاتی دولت در سال جاری را تا چه حد مثبت ارزیابی می کنید؟

قبل از پاسخ به این سؤال، ابتدا باید دید که افزایش درآمد مالیاتی از چه منابعی تأمین شده است. چون رشد مالیات، از افرادی گرفته نشده که از پرداخت مالیات فرار می کنند، بلکه از کسانی گرفته شده که همواره مالیات خود را به موقع  پرداخت  کرده اند. پس باید جلوی کسانی را بگیرند که از پرداخت مالیات فرار می کنند، یا افرادی که قاچاق کالا می کنند تا بتوانند منابع ناشناخته ای را که تا به حال از آنها مالیات نگرفته اند، شناسایی کنند.

رشد درآمد مالیاتی، به واحدهای تولیدی لطمه وارد کرده است. اگر مالیات به طور روزافزون افزایش یابد و کسبه و تولیدکنندگان تحت فشار باشند، مجبور به گران کردن کالاهای خود می شوند و دود آن به چشم مصرف کننده می رود. البته نه به این معنا که تولیدکنندگان به قیمت دلخواه کالاهای خود را می فروشند، بلکه بحث عرضه و تقاضا مطرح و چون منابع مالی خانوارها محدود است، با افزایش قیمت ها ناچار به حذف برخی کالاها از سبد خانوار می شوند و دیگر نمی توانند تولیدات داخلی را خریداری کنند.

لذا در شرایط فعلی، گرفتن مالیات و افزایش آن اشتباه است. چون این درآمد از راه درست و منطقی ایجاد نشده و از طرف دیگر با وجود ایجاد درآمد مالیاتی، زیان بزرگی به اقتصاد مملکت وارد شده است. افزایش درآمد مالیاتی نه در رونق اقتصادی و نه در بهبود زندگی مردم تأثیری ندارد. ممکن است برای خود دولت تأثیرگذار باشد، اما نه در جهت تأمین زیرساخت های مورد نیاز جامعه هزینه شده و نه در بهبود شرایط معیشتی و اقتصادی مردم تغییر ایجاد کرده است.

با توجه به اینکه کشورهای دیگر هزینه های خود را از محل مالیات تأمین می کنند، در کشور ما برای اجرای منطقی این طرح چه زیرساخت هایی لازم است؟

در تمام دنیا مالیات را از مصرف کننده می گیرند. یک تولیدکننده ممکن است یک نوع کالا را تولید کند، ولی درعوض باید 313 قلم کالا را مصرف کند. به همین دلیل در شرایطی که زیرساخت  های ما آماده نیست و مالیات را از تولیدکننده ای می گیریم که کالای انحصاری تولید نمی کند، تولیدکننده با فشار مضاعف اداره دارایی مجبور می شود پولی را در قالب مالیات پرداخت کند که نتوانسته آن را به دست بیاورد. دریافت مالیات یک قانون کپی شده از دیگر کشورها است و ما به نحوی عمل می کنیم که هیچ شباهتی به اصل خود ندارد.

راهکار پیشنهادی شما برای حل این چالش ها چیست؟

در دوره رکود، مالیات باید کم شود. در هیچ کجای دنیا در شرایطی که رکود بر اقتصاد جامعه حاکم است، مالیات افزایش پیدا نمی کند. بهتر این است مالیات را از افرادی دریافت کنند که مالیات پرداخت نمی کنند. همچنین دریافت مالیات از معافیت های نادرست و قاچاق کالا الزامی است. رانت هایی در کشور وجود دارد و باید جلوی رانت های فرار از مالیات گرفته شود.